VNO-NCW

Met directe toegang tot het kabinet, korte lijnen met Kamerleden en contact met iedereen die er verder toe doet is werkgeversorganisatie VNO-NCW de meest invloedrijke lobbyorganisatie van Nederland. De organisatie vertegenwoordigt zowel zorginstellingen en zorgverzekeraars als tabaksfabrikanten, waarbij het verleden heeft aangetoond dat de belangenbehartiging vooral in het voordeel van die laatsten uitvalt. In 2016 lobbyde VNO-NCW tegen de invoering van standaardverpakkingen voor tabak, in 2018 protesteerde ze tegen de sluiting van rookruimtes in horeca en bedrijven en in hetzelfde jaar wist VNO via de VVD het Nationaal Preventieakkoord af te zwakken.

Zeventien jaar was Niek-Jan van Kesteren als directeur van VNO-NCW een van de warmste pleitbezorgers van de tabaksbelangen. In 2016 werd hij senator voor het CDA.

Zijn opvolger Cees Oudshoorn liet zich ook niet onbetuigd. Oudshoorn wordt volgende maand opgevolgd door Focco Vijselaar, afkomstig van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat en daarvoor onder meer werkzaam bij De Nederlandsche Bank, de ECB en de ministeries van VWS en Financiën.

Voorzitter Ingrid Thijssen, net herbenoemd, liet bij haar aantreden in 2020 weten de koers van VNO-NCW meer op duurzaamheid te richten. Over tabak hebben we haar nog niet gehoord.

Zie verder: VNO-NCW: de vijfde colonne van de tabaksindustrie

VVD

De VVD is van oudsher de Partij van de Tabak. De liberale partij blijft vasthouden aan het idee dat roken een eigen, vrije keuze is van het individu, waar de overheid niets over te zeggen zou hebben. De partij waarschuwt voor ‘betutteling’ en de ‘nanny state’ en houdt stelselmatig tabaksontmoedigingsmaatregelen tegen. Terwijl het onomstreden is dat nicotine een van de meest verslavende stoffen is, dat nicotineverslaving daarom als verslavingsziekte is opgenomen in het DSM-5 handboek voor de classificatie van psychische stoornissen en dat de sigaret opzettelijk zo verslavend mogelijk wordt gemaakt (‘addictive by design’). Vrije keuze is dan ver weg. In 2018 wist de VVD aanvankelijk voorgestelde accijnsverhogingen in het Nationaal Preventieakkoord tegen te houden, door eerst een onderzoek naar grenseffecten af te dwingen. De huidige woordvoerder Leefstijlpreventie, Rutger Heerma, heeft het in debatten vooral over sport en bewegen en laat zich over tabak, toch de grootste oorzaak van vermijdbare ziekte en sterfte, niet uit.

TabakNee portretteerde in de afgelopen tien jaar verschillende VVD-prominenten die zich positief uitlieten over of in dienst stelden van de tabaksindustrie: Arno Rutte, Anne Mulder, Erik Ziengs, Hayke Veldman, Jan Kamminga en Karin op den Kamp.

Edith Schippers

Zembla noemde VVD-minister van Volksgezondheid Edith Schippers in 2011 ‘Minister van tabak’. Daar was niet veel fantasie voor nodig: zij stond kleine cafés een uitzondering op het rookverbod toe, stopte de subsidie voor antirookorganisatie Stivoro, maakte een eind aan overheidscampagnes over roken en stopte de vergoeding via de zorgverzekering voor hulp bij stoppen met roken. De uitzending onthulde Schippers’ nauwe contacten met tabakslobbyisten toen zijn nog in de Kamer zat. Een tabakslobbyist noemde haar ‘een echte vrijheidsstrijder’. Voordat ze in de Kamer kwam werkte Schippers bij VNO-NCW, waar ze zich liet kennen als een fel tegenstander van de rookvrije werkplek. Na kritiek uit samenleving en politiek naar aanleiding van de Zembla-uitzending, zag Schippers zich in 2012 genoodzaakt het rookpreventiedossier over te dragen aan staatssecretaris Martin van Rijn (PvdA).

Na haar ministerschap verliet Schippers de politiek voor het bedrijfsleven. Dit voorjaar keert zij terug in de politiek, als lijsttrekker voor de VVD in de Eerste Kamer. Schippers zou zich daarmee warmlopen voor het opvolgen van Mark Rutte als partijleider. Tegen Nu.nl zei Schippers recent: “Ik ben voor minder belasting, op alles.”

Zie verder: Edith Schippers: minister van de Tabakswerkgevers

KPMG

Accountants- en adviesbureau KPMG leent zich wereldwijd al jaren voor het in opdracht van de tabaksindustrie produceren van oncontroleerbare, tendentieuze rapporten over de illegale handel in tabak. Zolang TabakNee bestaat waarschuwen we voor de misleidende onderzoeken die moeten aantonen dat de smokkel van sigaretten steeds erger wordt. De industrie, in dit geval Philip Morris International (PMI), gebruikt de resultaten om bij politici aan te tonen dat accijnsverhogingen geen goed idee zijn. In 2013 ging premier Rutte in een talkshow nog mee met die redenering. In 2020 maakte een insider in een rechtszaak tegen PMI bekend dat het tabaksbedrijf rechtstreeks invloed uitoefent op de resultaten van de KPMG-rapporten. Het adviesbureau gelooft er zelf ook niet meer in, blijkens een disclaimer in een van de jongste rapporten, waarin staat dat KPMG “geen enkele verantwoordelijkheid en geen enkele aansprakelijkheid aanvaardt met betrekking tot dit rapport anders dan jegens de begunstigde.” Het bedrijf zegt ook dat “elke persoon of entiteit (anders dan de begunstigde) die dit rapport leest en ervoor kiest erop te vertrouwen (of op een deel ervan), dit op eigen risico doet.”

Lees verder: ‘PMI manipuleert KPMG-rapporten over sigarettensmokkel’

Marit van Egmond, CEO van Albert Heijn

Supermarkten verkopen de helft van alle tabak in Nederland en marktleider Albert Heijn heeft daar het grootste aandeel in. Supermarkten halen nu nog 6 tot 8 procent van hun omzet uit tabak. Geen kattenpis en dat veroorzaakt dan ook het dilemma van de huidige CEO van AH, Marit van Egmond, die begin 2019 aantrad. Want aan de ene kant wil de supermarkt zich voordoen als een winkel die de klant zo veel mogelijk wil verleiden tot gezonde keuzes uit het assortiment, maar anderzijds houdt het bedrijf vast aan de verkoop van tabak en andere rookwaren. Clean Air Nederland berekende dat Albert Heijn als grootste nicotinedealer van Nederland verantwoordelijk is voor meer dan 3.600 tabaksdoden per jaar.

Als Albert Heijn werkelijk zijn klanten zou willen helpen bij gezondere keuzes, dan zou de super allang het voorbeeld van Lidl hebben kunnen volgen en tabak de deur uit hebben gedaan. Maar in interviews zucht en steunt Van Egmond bij vragen hierover, omdat zij dan anderen er met de buit vandoor ziet gaan. Dus wacht ze maar tot de overheid de knoop doorhakt en in juli 2024 tabaksverkoop in supermarkten verbiedt. Ondertussen opent het bedrijf in noodtempo AH to go’s in BP-tankstations. Want ja, daar mag tabak nog tot 2030 worden verkocht.

Lees verder: Marit van Egmond, CEO van AH, net zo onverschillig over tabaksdoden als haar voorganger

De Telegraaf

Dat De Telegraaf met recht de tabakskrant van Nederland mag worden genoemd, werd onlangs bevestigd in promotieonderzoek aan de Universiteit Maastricht naar de berichtgeving in Nederlandse kranten over tabaksregelgeving. Uit het onderzoek bleek dat De Telegraaf het vaakst in zijn kolommen negatief bericht over nieuwe tabaksbeperkende maatregelen. Meer dan de helft van de artikelen in de krant (58 procent) over drie voorgenomen tabaksmaatregelen in de onderzochte periode spraken zich tegen die maatregelen uit. Dat is dik twee keer zoveel als het gemiddelde van 28 procent aan negatieve berichten over tabaksbeleid in tien Nederlandse kranten.

TabakNee verbaasde deze uitkomst allerminst: De Telegraaf, met een oplage van bijna 400.000 exemplaren de grootste krant van Nederland, maakt al jaren gratis reclame voor de sigaar. De krant bood in 2019 tabakslobbyist Jan Hein Sträter, voorzitter van de Vereniging Nederlandse Sigaretten- en Kerftabakfabrikanten (VSK), ruimte voor een opiniestuk tegen hogere accijnzen en standaardverpakkingen. In oktober 2019 plaatste De Telegraaf, ondanks het geldende reclameverbod een advertentie voor e-sigaretten en in mei plaatste de krant een ‘informatiecampagne’ van Philip Morris, waarvoor krant en adverteerder later door de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit zijn beboet.

Zie verder: De Telegraaf, tabakskrant van Nederland

Elco Brinkman

Tegen de Volkskrant zei oud-CDA-politicus Elco Brinkman in 2019 geen spijt te hebben van zijn commissariaat bij Philip Morris Holland. Maar zou dat echt zo zijn, want het commissariaat bij de tabaksfabrikant van 2005 tot 2011, wordt de oud-minister van Welzijn, Volksgezondheid en Cultuur (1982-1989) en oud-fractievoorzitter van het CDA (1989-1994) keer op keer nagedragen. Het is met recht ook niet uit te leggen dat je eerst het antitabaksbeleid vormgeeft – in Brinkmans periode werd de Tabakswet ingevoerd – en vervolgens voor de tabaksindustrie gaat werken. “De Amerikaanse moedermaatschappij wilde mensen aan boord hebben die het Nederlandse politieke systeem en het debat over roken goed kennen”, verklaarde Brinkman in 2010 in Vrij Nederland. Wat dat betreft had Philip Morris geen betere kunnen kiezen: in 2006 werd Brinkman in de Volkskrant uitgeroepen tot ‘invloedrijkste bestuurder van Nederland’ op grond van een netwerkanalyse door de Erasmus Universiteit Rotterdam. In 2011 keerde Brinkman terug in de politiek als voorzitter van de CDA-fractie in de Eerste Kamer. In 2019 stelde hij cryptisch tegen de Volkskrant: “Tabak is een legaal product, de staat verdient eraan. Ben je daar dubbelzinnig in, dan word ik halsstarrig.” Met andere woorden: Wiens brood men eet, diens woord men spreekt.

Zie verder: Elco Brinkman: dom of gewetenloos? en Halsstarrige Elco Brinkman hield tabaksepidemie in stand

Ralf Dekker

Nog een politicus die een commissariaat bij Philip Morris niet afsloeg. Ralf Dekker, oud-topman van de Rabobank, sloot zich in 2018 aan bij Forum voor Democratie, voor welke partij hij het jaar daarop in de Provinciale Staten van Noord-Holland kwam. Vrijwel gelijktijdig, op 1 april 2019, werd hij benoemd tot commissaris bij Philip Morris Holland, als opvolger van Irene Asscher-Vonk. Net als zij behartigde Dekker de belangen van de werknemers in de RvC. Na een structuurwijziging bij het tabaksbedrijf hield Dekkers rol daar per 1 januari 2022 weer op. Maar het is duidelijk waar zijn loyaliteit kennelijk ligt en daarom des te bezwaarlijker dat hij sinds half augustus Simone Kerseboom vervangt als lid van de Tweede Kamerfractie van FvD. Dekker laat zien dat de tabaksindustrie anno 2023 nog altijd rechtstreekse invloed op de politiek weet te bewerkstelligen.

Lees verder: Ralf Dekker, FvD-politicus én commissaris bij Philip Morris, plaatst winst boven moraal en Philip Morris-spreekbuis Ralf Dekker tijdelijk in Tweede Kamer

Robert Polet

Aan de ene kant de wereld verbeteren met duurzame cosmetica en aan de andere kant je vol overgave inzetten voor het meest schadelijke consumentenproduct dat er bestaat. Robert Polet ziet er geen been in die twee uitersten te combineren. Polet is voorzitter van de Raad van Commissarissen van het snelgroeiende duurzame cosmeticamerk Rituals. Sinds 2011 zit hij echter ook in de Raad van Bestuur van tabaksmultinational Philip Morris International (PMI). Daar heeft hij Consumer Relationships and Regulation in zijn portefeuille. Dan is het handig om korte lijnen naar de politiek te hebben. De oud-topman van Unilever en Gucci werd in 2008 al door Fortune uitgeroepen tot ‘Europees Zakenman van het Jaar’. Dan zit het met je netwerk wel goed. Als lid van de Raad van Toezicht van de Stichting Nyenrode Fonds, dat fondsen werft voor de businessopleiding in Breukelen, heeft hij er nog een fijn netwerk bij.

Lees verder: Rituals-topman Robert Polet zit ook aan het roer bij Philip Morris en Verontwaardiging over dubbelfunctie Robert Polet bij Philip Morris en Rituals

Frans van Drimmelen

Inmiddels is hij de risée van de partij, maar lange tijd was Frans van Drimmelen een prominent binnen D66. Onder meer als campagneleider, fondsenwerver en bestuurslid had hij veel invloed binnen de partij en in Den Haag. Dat is nooit weg voor een tabaksvriend. Tot 2016 werkte hij via zijn pr-adviesbureau Dröge & Van Drimmelen ook als lobbyist voor het Platform Verkooppunten Tabak, British American Tobacco en Swedish Match. Sommige van deze klanten waren eind 2011 meegekomen toen Dröge & van Drimmelen het adviesbureau Pauw Sanders Zeilstra van de overleden Ben Pauw, die veel klanten uit de tabaksbranche had, overnam. Pauws weduwe Carla Pauw is ook een D66-prominent, die door Roger van Boxtel in 2015, toen hij haar de Els Borst Netwerk Oeuvreprijs uitreikte, “het stille geweten van de partij” werd genoemd omdat zij 40 jaar lang alle D66-leiders heeft bijgestaan.

In 2012 stuurde Van Drimmelen namens het Platform Verkooppunten Tabak nog een mail aan Tweede Kamerleden met de oproep niet akkoord te gaan met de verhoging van de minimumleeftijd voor aankoop van tabak en alcohol van 16 naar 18 jaar. Van Drimmelen ging ook tegen het partijstandpunt in door te pleiten voor behoud van tabak in supermarkten, terwijl de partij een vermindering van het aantal verkooppunten voorstond (en -staat). Nog een saillant detail: de huidige minister van Infrastructuur en Waterstaat Mark Harbers (VVD) was in 2003 en 2004 als werknemer van Dröge & Van Drimmelen de woordvoerder voor het Platform Verkooppunten Tabak.

Van Drimmelen zag zich in 2022 gedwongen geheel van het toneel te verdwijnen, nadat grensoverschrijdend gedrag van zijn kant bekend was geworden. Hij vertrok bij zowel D66 als zijn pr-bureau.

Lees verder: Frans van Drimmelen: Tabaksmol binnen D66