Laatste update: 3 februari 2022

Lezen

Truth Tobacco Industry Documents

Truth Tobacco Industry Documents van de Universiteit van Californië is een enorme database van miljoenen interne documenten van de tabaksindustrie. In 1998 schikten vijf grote tabaksproducenten, waaronder Philip Morris International, een rechtszaak die verschillende Amerikaanse staten hadden aangespannen om de tabaksproducenten te laten opdraaien voor de extra gezondheidszorgkosten als gevolg van roken. Onderdeel van die schikking was de openbaarmaking van miljoenen interne documenten. Deze laten zien dat de Amerikaanse hoofdkantoren de lobbystrategie over de hele wereld bepalen en uitzetten.

Neem een kijkje in de documenten, klik hier.

Alle info over roken in één oogopslag

Praktisch en nuttig zijn ze, de factsheets van het Nationaal Expertisecentrum Tabaksontmoediging. Je vindt er informatie over de sigaret, de e-sigaret, de shisha-pen, de waterpijp, de leeftijdsgrens verkoop tabak, interventies stoppen met roken en wetgeving. Klik hier om ze te lezen.

Ook de website van het Trimbos-instituut geeft voorlichting over roken en tabaksontmoediging voor algemeen publiek en professionals. 

Cijfers over roken in Nederland

De website Volksgezondheid.info van de Rijksoverheid geeft een uitgebreid overzicht van het aantal rokers in Nederland uitgesplitst naar leeftijden en bevolkingsgroepen en de ontwikkelingen die zich daarin voordoen.  

De longartsen aan het woord

In MedZ, augustus 2014, doen de longartsen een boekje open over de tabakslobby. Klik hier.

 

Literatuur

Het rookgordijn; de macht van de Nederlandse tabaksindustrie, door Joop Bouma, uitgeverij L.J. Veen, 2003. Hét boek in Nederland over de praktijken van de Nederlandse tabaksindustrie sinds de jaren 50 tot en met het begin van de vorige eeuw.

Uit de recensie van Biblion: 'De industrie slaagde er steeds in twijfel te zaaien over de gezondheidsrisico's, wat de overheid uit financieel eigenbelang heeft laten begaan. Het antirookbeleid van de overheid is daarom laks en halfslachtig. Het boek is met uiterste precisie geschreven en is goed leesbaar. [...] Iedere roker en niet-roker zou dit moeten lezen, zeker de jeugd.'

Het Rookgordijn van Joop Bouma is niet meer als papieren boek verkrijgbaar, maar is voor leden van de bibliotheek als e-book beschikbaar via onlinebibliotheek.nl

In 2019 verscheen bij AtlasContact Bouma’s nieuwe boek De Sjoemelsigaret, waarin hij laat zien hoe de tabaksindustrie decennialang mede het tabaksbeleid in Nederland heeft bepaald. Leverbaar via boekhandel en atlascontact.nl.

Om de artikelen over tabak van journalist Joop Bouma in Trouw te lezen, ga naar trouw.nl.

Merchants of Doubt, door Naomi Oreskes en Erik Conway. Ruim vijftig jaar geleden bestonden er al stevige wetenschappelijke bewijzen voor de schadelijkheid van tabak. In hun boek Merchants of Doubt (2010) leggen de historici en auteurs Naomi Oreskes en Erik Conway bloot hoe de tabaksindustrie die met succes probeerde te ontkrachten door enorme onderzoekstoelagen aan wetenschappers te verstrekken. In de media kwamen zij voortdurend met alternatieve bevindingen, die bijvoorbeeld andere factoren dan roken voor het ontstaan van longkanker centraal stelden. Ook trokken zij andere feiten in twijfel, zoals de opwarming van de aarde en het gat in de ozonlaag. Zie ook de recensie in Trouw.

Merchants of Doubt (alleen in het Engels) is uitgegeven door Bloomsbury, ISBN: 9781408824665.

Eerder verscheen een vergelijkbaar boek: Doubt is their Product door professor David Michaels (Oxford University Press, 2008). De titel verwijst naar de beroemde memo uit 1969 van de vicepresident marketing van een grote tabaksfabrikant aan zijn collega's. Hij schreef: "Doubt is our product since it is the best means of competing with the 'body of fact' that exists in the minds of the general public. It is also the means of establishing a controversy." Wikipedia biedt meer informatie.

Golden Holocaust – origins of the cigarette catastrophe and the case for abolition, door Robert N. Proctor, uitgeverij University of California Press, 2011. Hét naslagwerk (737 pagina's) voor politici en iedereen die nieuwsgierig is naar hoe de tabaksindustrie wereldwijd in al die jaren hun dodelijke product met slimme listen en bedrog succesvol op de markt wist te houden. Proctor baseert zich onder andere op geheime documenten van de industrie die door de rechter openbaar moesten worden gemaakt.

Golden Holocaust is online te bestellen en ook als e-book verkrijgbaar.

A smoking Gun, de tabaksklassieker van Elisabeth Whelan, is geheel gratis online te lezen. Het boek werd in 1984 gepubliceerd. 'Hoe de tabaksindustrie wegkomt met moord', is in vertaling de ondertitel van het bijna 270 pagina's dikke boek. Hierin beschrijft Whelan, een van de eerste bestrijders van de tabaksindustrie, de misdragingen van de tabaksindustrie, die in de Verenigde Staten op het moment van publicatie ongeveer 1 miljard euro per jaar uitgaf aan reclame, met het doel haar sigaretten aan de man te brengen. A smoking gun is integraal te lezen via www.quackwatch.org.

Strategie: ondergraaf 'hinderlijke' wetenschappelijke kennis. Professor Allan M. Brandt (PhD) schreef in januari 2012 een artikel in het American Journal for Public Health, getiteld 'Inventing conflicts of interest: a history of tobacco industry tactics' . Hierin beschrijft Brandt hoe de tabaksindustrie vanaf de jaren vijftig actief wetenschappelijke kennis over de gevolgen van roken voor de gezondheid heeft ondergraven. Dat deed zij door een bewuste pr-campagne te voeren, gericht op het genereren en verspreiden van informatie die het publiek aan het twijfelen moest brengen over de juistheid van genoemde kennis.

Klik hier om het hele artikel te lezen.

Hoe twee miljard dollar van de tabaksindustrie achter een Brussels rookgordijn verdwijnt. Nederland kreeg van Philip Morris ruim 26 miljoen euro met als doel: het bestrijden van sigarettensmokkel. Maar dat geld ging direct naar de Belastingdienst, aldus een artikel in De Correspondent.

Waarom de sigaret moet worden verboden, door Robert. N. Proctor.
Dit artikel werd op 17 januari 2013 gepubliceerd in Tobacco Control, uitgave van het British Medical Journal en is helaas nog steeds actueel. Proctor is professor Wetenschapsgeschiedenis aan de Amerikaanse Stanford University en auteur van Golden Holocaust.

"De sigaret is het dodelijkste product in de geschiedenis van de menselijke beschaving", zo start dr. Robert Proctor de samenvatting van zijn artikel 'Waarom sigarettenverkoop verbieden? Een pleidooi voor afschaffing'. Elk jaar sterven er wereldwijd zo'n 6 miljoen mensen aan roken gerelateerde aandoeningen. In de 20e eeuw waren dat er samen zo'n 100 miljoen. In de 21e eeuw zullen dat er – zelfs als we nu met zijn allen gaan stoppen – zeker nog 300 miljoen zijn!

Volgens Proctor zou een verbod op de verkoop van sigaretten eerst en vooral de rokers zelf dienen. Die zijn namelijk, zo blijkt uit onderzoek, vaak helemaal niet blij met hun verslaving. Daarnaast zou het natuurlijk schelen in menselijk lijden en daardoor geld vrijmaken binnen de gezondheidszorg dat dan aan andere belangrijke kwalen besteed kan worden. Ook de arbeidsproductiviteit zou hierdoor omhoog gaan (minder uitval door aan roken gerelateerde ziekten) en tenslotte zou het beter zijn voor ons milieu (minder branden en meer bomen).

 

Kijken

De verboden documentaire 'Tobacco under fire'. Het was een mijlpaal in de Amerikaanse onderzoeksjournalistiek: de documentaire voor de Amerikaanse televisiezender ABC over de tabaksindustrie die in de originele vorm niet uitgezonden mocht worden en slechts zwaar geredigeerd de buis bereikte. Maar in 2014 staat het origineel, twintig jaar na dato, alsnog online.

Deze ongecensureerde Amerikaanse documentaire laat zien hoe machtig en sluw de tabaksfabrikanten zijn. De rij getuigen uit Amerika en Azië, van dokters en anti-tabak lobbyisten tot tabaksboeren en regeringsadviseurs verhalen over ongebreideld machtsmisbruik van 'Big Tobacco' om winstgevend te blijven. We zien hoe Amerikaanse sigaretten het in Azië, de 'next market', winnen van lokale tabaksproducten. En zelfs in landen waar de eigen sigaretten niet geadverteerd (mogen) worden, zijn Amerikaanse sigaretten op vele billboards en televisie te zien. Hoe krijgen ze dat voor elkaar? Geld – veel geld – en dreigen met handelsbeperkingen. Dat laatste dankzij de steun van de Amerikaanse overheid, met toenmalig president Ronald Reagan als boegbeeld. En druk van een door Big Tobacco gesteunde lobby in het Amerikaans Congres door tabaksboeren.

Uit de documentaire blijkt wederom dat de tabaksindustrie een gewiekste pr-machine is om vooral de (Aziatische) jeugd aan het roken te krijgen. Deze is gevoelig voor de boodschap dat door het roken van Amerikaanse sigaretten de 'American way of life' binnen handbereik komt. Big Tobacco richt sinds de jaren negentig alle pijlen op Azië, waar Marlboro Man en Joe Camel inmiddels stevig in het zadel geholpen zijn. Bekijk de film hier.

Die Philip Morris Story - Documentaire (2012) van 45 minuten in het Duits. Hoe kan Philip Morris, wereldtabaksleider met het beroemde merk Marlboro, ondanks allerlei antirookwetgeving, zo succesvol zijn? Met onder andere de reclamecampagne 'Don't be a maybe', kinderarbeid op tabaksplantages en rokers met longkanker. Kijken? Klik hier.

Zondag met Lubach - In 2019 ontketende Arjen Lubach in Zondag met Lubach een ware Twitter-storm met een uitzending over de sjoemelsigaret, waarin hij opriep om Eurocommissaris voor Volksgezondehied Stella Kiriakides op te roepen om een eind te maken aan de frauduleuze meetmethode om de uitstoot van sigaretten vast te stellen. Een week later kwam Lubach er op het internet nog een keer op terug met The Sequel. Een jaar later maakte Lubach na de maand Stoptober de balans op van de actie die hij had ontketend in een aflevering onder de titel Europese Unie.

De Vervangers - In 2015 bracht Rookpreventie Jeugd de film De Vervangers van Erwin Kleinjan uit, waarin inzichtelijk wordt gemaakt hoe de tabaksindustrie alles in het werk stelt om kinderen zo vroeg mogelijk verslaafd te krijgen aan tabak. Bekijk de film op YouTube.

Meer video's op TabakNee klik hier: Video's: de tabakssamenzwering in beeld.

 

Andere relevante Nederlandstalige websites

Rookpreventie Jeugd
Rookpreventie Jeugd, opgericht door de longartsen Wanda de Kanter en Pauline Dekker, wil roken uit de samenleving bannen door te voorkómen dat jongeren nog beginnen met roken. Rookpreventie Jeugd is de initiatiefnemer van TabakNee. Op de site is onder meer informatie te vinden over de rechtszaken die Rookpreventie Jeugd heeft gevoerd en voert.
rookpreventiejeugd.nl

Clean Air Nederland
Clean Air Nederland streeft naar een rookvrije samenleving waarin niemand lijdt of overlijdt door roken en nicotineverslaving. Daarbij wil zij alle overlast en schadelijke gevolgen van (mee)roken terugdringen, de misleidende rookcultuur afbreken en roken denormaliseren zodat kinderen niet meer gaan roken.
www.cleanairnederland.nl

Hartstichting
De Hartstichting strijdt tegen hart- en vaatziekten. Roken is een belangrijke oorzaak van hart- en vaatziekten.
www.hartstichting.nl

KWF Kankerbestrijding
KWF Kankerbestrijding zet zich in op het gebied van wetenschappelijk onderzoek, voorlichting, patiëntenondersteuning en fondsenwerving. Een derde van alle kankergevallen in Nederland wordt veroorzaakt door roken.
www.kwf.nl

Longfonds
Het Longfonds strijdt voor gezonde longen en tegen ongeneeslijke longziekten. Roken is direct verbonden met longkanker en COPD. Meer dan 80 procent van de patiënten van longartsen is ziek geworden door het roken.
www.longfonds.nl

Partnership Stop met Roken
Het Partnership Stop met Roken zet zich in voor de toegankelijkheid, bereikbaarheid, kwaliteit en betaalbaarheid van ondersteuning aan rokers die willen stoppen met roken.
www.partnershipstoppenmetroken.nl 

Nederland stopt met roken
Nederland stopt met roken is de website naar aanleiding van het zeer succesvolle boek Nederland stopt! Met roken van de longartsen Pauline Dekker en Wanda de Kanter.
www.nederlandstopt.nu 

Wanda de Kanter
Longarts Wanda de Kanter is voorzitter van Rookpreventie Jeugd, de stichting die roken de wereld uit wil helpen door te zorgen dat er geen nieuwe rokers meer bijkomen. Zij werkte jarenlang in het Antoni van Leeuwenhoek ziekenhuis en daarvoor in het Rode Kruis Ziekenhuis in Beverwijk, waar zij met collega Pauline Dekker de eerste rookstoppoli van Nederland opzette. Op haar eigen website houdt ze haar activiteiten bij en geeft ze commentaar.
wandadekanter.nl  

 

Buitenlandse websites over tabak

Tobacco Tactics
De website Tobacco Tactics van de Tobacco Control Research Group van de Universiteit van Bath verzamelt net als TabakNee zoveel mogelijk informatie de tabakindustrie en haar lobby. Een onuitputtelijk overzicht van alle slinkse wegen die de tabaksfabrikanten bewandelen om zoveel mogelijk mensen verslaafd te krijgen en te houden.  
tobaccotactics.org 

Tobacco Control
Het wetenschappelijke tijdschrift Tobacco Control van het British Medical Journal is een van de meest betrouwbare en gezagehebbende tijdschriften over tabaksontmoeding in de wereld.
tobaccocontrol.bmj.com 

Institute for Global Tobacco Control
Het Institute for Global Tobacco Control van de Johns Hopkins Bloomberg School of Global Health stelt zich ten doel om via onderzoek en voorlichting wereldwijd dood en ziekte door tabaksgebruik te voorkomen. Het instituut is partner van het Bloomberg Initiative to Reduce Tobacco Use en werkt samen met de Wereldgezondheidsorganisatie.
www.jhsph.edu

Bloomberg Initiative to Reduce Tobacco Use
De filantropische stichting van oud-burgemeester Mike Bloomberg van New York helpt steden en landen verspreid over de wereld bij het nemen van maatregelen om tabaksgebruik tegen te gaan.
www.bloomberg.org

Jeffrey Wigand
Chemicus Jeffrey Wigand is een voormalig werknemer van de tabaksindustrie die als klokkenluider naar buiten is getreden en zich sindsdien inzet om de tabaksindustrie te bestrijden. Zijn verhaal werd verfilmd in The Insider (1999), met Russel Crowe, Al PAcine en Christopher Plummer. Wigand is lid van het Comité van Aanbeveling van Rookpreventie Jeugd.
www.jeffreywigand.com

Campaign for Tobacco-Free Kids
Amerikaanse organisatie die strijdt voor een toekomst zonder dood en verderf door tabaksgebruik en/of nicotineverslaving. Behalve in Amerika zelf, is de organisatie actief in lagelonen-landen in de wereld.
www.tobaccofreekids.org

Action on Smoking & Health (ASH)
Nog een Amerikaanse non-profit die een eind wil maken aan tabaksgebruik en streeft naar een wereld zonder tabaksdoden.
ash.org