Het voorstel van Britse parlementariërs om 700 miljoen pond af te romen van de winsten van tabaksproducenten om de maatschappelijke kosten van roken mee te betalen, heeft positief effect op de economie, het nationale gezondheidssysteem en een rookvrije toekomst.

Door de webredactie

Het is een goed idee om de belastingen voor tabaksbedrijven te verhogen, schrijft Mark Lloyd, hoofd beleid bij de Royal Society for the encouragement of Arts, manufactures and commerce (RSA) in een blogpost op de website van de Social Market Foundation. Voorheen gaf hij leiding aan het economisch en fiscaal regeringsbeleid. Lloyd verwijst naar een rapport van de All Party Parliamentary Group on Smoking and Health (APPG) dat een ‘vervuiler betaalt-belasting’ wil introduceren waarmee jaarlijks 700 miljoen pond (814 mln. euro) bij de tabaksindustrie wordt opgehaald. Het mes snijdt daarbij aan drie kanten: economische groei, herstel van de National Health Service (NHS) en een rookvrij Verenigd Koninkrijk.

Tabak wordt in het VK zwaar belast, stelt Lloyd. De tabaksaccijnzen, betaald door de rokers, leveren de schatkist 7 miljard pond per jaar op, op een totale opbrengst uit de verkoop van 14 miljard pond. Maar de accijnzen op producten van Big Tobacco vallen in het niet bij de hoge kosten van het roken voor individuen, publieksdiensten en de economie. Volgens het APPG-rapport gaat het om 89,3 miljard pond (103 mld. euro) voor het VK als geheel, ofwel 3,9 procent van het bruto nationaal product.

Tabaksbedrijven boeken enorme winsten

Hoewel tabaksprijzen door accijnzen boven het inflatiecijfer liggen, zijn er schattingen die erop duiden dat de vier grote tabaksbedrijven in het VK zich achter deze prijsverhogingen verschuilen om flinke winsten te boeken, met een jaarlijkse waarde van 900 miljoen pond (ruim 1 miljard euro) – een gemiddeld winstpercentage van 50 procent. De winstmarges van de tabaksproducenten zijn veel hoger dan de gemiddelde 10 procent die producenten van andere producten in het VK aan winst noteren (pag. 6 APPG-rapport). Bovendien toont eerder onderzoek dat grote tabaksbedrijven ook nog eens weinig belasting betalen in het VK.

Lloyd wijst erop dat belastingverhogingen voor het ministerie van Financiën altijd een ingewikkelde kwestie zijn. Want als vervolgens de prijzen stijgen, neemt de inflatie toe. “Dit is niet populair”, erkent Lloyd. “Het kan ook investeringen in productiebedrijven schaden.” Maar als het gaat om de tabaksindustrie, heeft het ministerie van Financiën een unieke mogelijkheid meer geld binnen te halen met het afromen van winsten van een industrie die geen nuttige rol als investeerder heeft, terwijl tegelijkertijd de consumentenprijzen niet boven de geplande niveaus stijgen. Hoe werkt dit?

Afromen winsten tabaksindustrie

Lloyd beschrijft in zijn blog twee manieren:

- De regering moet de tabaksprijzen de komende vijf jaar vastleggen, zoals dat gebeurt met een minimumprijs voor alcohol in Schotland en maximumprijzen voor energie in het VK. De basis voor de vastgestelde prijs vormt het gewogen gemiddelde van de verkoopprijzen van verschillende merken en labels in de voorgaande vijf jaar. Bijkomend voordeel van deze aanpak is dat tabaksbedrijven geen baat hebben bij het ontwikkelen van nieuwe, goedkopere merken voor consumenten, zoals Imperial Tobacco vorig jaar deed met het merk Paramount.

- Vervolgens moet de regering een heffing invoeren op de woekerwinsten die de vier grote tabaksbedrijven boeken. Deze hoge winsten worden veroorzaakt door het verschil tussen productiekosten en de groothandelsprijs die zij aan detailhandelaren in rekening brengen. Het is voor experts niet moeilijk om de productiekosten voor de industrie te berekenen, want alle tabaksproducten zijn vergelijkbaar en worden geproduceerd door een handjevol multinationals.

Lloyd verwijst naar soortgelijke belastingmodellen die zijn ontwikkeld door Rob Branston van de University of Bath. Deze extra maatregelen kunnen maar liefst 700 miljoen pond per jaar opleveren, terwijl de rest van het belastingregime voor tabak ongewijzigd blijft.

Er is steun voor striktere regels

Deze maatregelen betekenen dat de tabaksindustrie hoger op de lijst van ‘zwaar gereguleerde bedrijfstakken’ komt. “Maar wie zal daar, buiten de industrie, een traan om laten?” stelt Lloyd. Uit eerder onderzoek  blijkt dat er meer publieke steun is voor striktere regels voor tabaksgebruik dan gedacht door politici, die veel te beducht waren voor kritiek over overheidsbetutteling, aldus Lloyd.

Hij verwijst ook naar recent onderzoek door Henry Dimbleby en Dolly van Tulleken over steun voor het aanpakken van obesitas. Ex-politici met verschillende achtergronden hebben spijt dat ze toen ze nog aan de macht waren, niet steviger optraden tegen de slechte voedselomgeving.

Het Britse Lagerhuis stemde 19 maart definitief voor de nieuwe Tobacco and Vapes Bill, waarin is opgenomen een generatiegebonden verkoopverbod van tabak voor iedereen geboren vanaf 2009. Momenteel rookt echter nog 14 procent van de Britten tussen de 25 en 34 jaar. Ook onder mensen van 35 tot 44 jaar rookt 12,9 procent. “Het is duidelijk dat meer actie nodig is”, stelt Lloyd.

Met de opbrengsten uit de tabaksheffingen kunnen gezondheidsprogramma’s worden gefinancierd om rookpercentages onder deze groepen rokers terug te brengen. Zonder hulp zullen zij de volgende generatie Britten zijn die ziek worden als gevolg van aandoeningen veroorzaakt door tabaksgebruik en een beroep doen op rook-gerelateerde zorg.

Rookstop kan 135.000 banen opleveren

Als mensen stoppen met roken, heeft dit grote economische voordelen. Uit nieuw onderzoek van Landman Economics blijkt dat als consumenten hun geld waarmee ze de kas van Big Tobacco spekken, uitgeven aan andere goederen en diensten, dit maar liefst 135.000 banen kan creëren en met 10 miljard pond (11,6 mld. euro) een impuls aan de economie kan geven. De schattingen van de tabaksbedrijven dat zij 5.000 banen opleveren, verbleken daarbij. “Voorlopig kan de industrie nog steeds duizelingwekkende winsten behalen, beschermd door goedbedoelde belastingmaatregelen. Maar de minister van Financiën kan hier verandering in brengen”, aldus Lloyd.