Het onderzoeksfonds Global Action to End Smoking beweert onafhankelijk van de tabaksindustrie te opereren. Maar de financiering van het fonds is nog steeds alleen afkomstig van Philip Morris en de gesubsidieerde onderzoeken hebben hoofdzakelijk ‘harm reduction’ als onderwerp.

Door de webredactie

De Global Action to End Smoking (GAES), een onderzoeksfonds dat geheel is gefinancierd door Philip Morris International (PMI), benadert media en antitabaksorganisaties, inclusief TabakNee, om te benadrukken dat het fonds onafhankelijk zou zijn. Vele tekenen wijzen echter in een andere richting

Global Action to End Smoking (GAES) werd in 2017 door Philip Morris International (PMI) opgericht als Foundation for a Smoke-Free World (FSFW) en kreeg daarbij een startkapitaal mee van 1 miljard dollar voor een periode van twaalf jaar. Vorig jaar werd de nieuwe naam geïntroduceerd met het verhaal dat de organisatie onafhankelijk verder zou gaan, maar wel nog met een afscheidsdonatie van PMI van 140 miljoen dollar.

Volgens de eigen website was FSFW opgericht om een miljard rokers wereldwijd te helpen met stoppen met roken en zo de volksgezondheid te verbeteren. Dat klonk heel nobel, maar iets verder lezend in de FAQ’s kwam er al snel een grote adder vanonder het gras: FSFW gaf aan te streven naar een vermindering van de vraag naar sigaretten, onder andere door het ondersteunen van nieuwe technologieën om rokers te laten switchen naar producten met een lager risico.

Stevige gouden handdruk van PMI

Al vanaf de oprichting lag de FSFW onder vuur vanwege de nauwe banden met PMI, dat de enige financier was, ook al beweerde FSFW dat dat niet zo was. Onder andere de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) moest niets hebben van de organisatie. Ze zag een duidelijk conflict of interest en adviseerde overheden en andere publieke gezondheidsorganisaties om zich niet met FSFW in te laten. Waarschijnlijk om alle kritiek de pas af te snijden beëindigde PMI de sponsorovereenkomst in oktober 2023. Weliswaar met een gouden handdruk van maar liefst 140 miljoen dollar (129 miljoen euro), waarna FSFW opnieuw claimde volledig onafhankelijk te zijn van de tabaksindustrie. Tja, met zoveel geld in de achterzak was dat natuurlijk nogal gemakkelijk. Met de gelijktijdige aanstelling van een nieuwe CEO (gerenommeerd tabaksbestrijder Clifford E. Douglas) en de naamsverandering in mei 2024 naar Global Action to End Smoking was de rebranding compleet en profileerde GAES zich als een nieuwe organisatie.

WHO waarschuwt voor FSFW/GAES

Op de nieuwe website schreef GAES (opnieuw) dat ze als doel had om met behulp van wetenschappelijk onderzoek een einde te maken aan het roken van tabak, dat wereldwijd nog steeds geldt als de belangrijkste vermijdbare doodsoorzaak. Daarvoor werden drie aandachtsgebieden geformuleerd: gezondheid en wetenschappelijk onderzoek (Health and Science Research), voorlichting omtrent stoppen (Cessation Education) en landbouwhervormingen (Agricultural Transformation). Deze laatste om stoppende tabaksboeren een toekomst te geven.

Maar onder andere de WHO was niet erg onder de indruk van alle rumour around the brand en publiceerde al in juni 2024 een nieuwe waarschuwing voor overheden en organisaties om niet in zee te gaan met FSFW/GAES. De WHO zag GAES nog steeds als onderdeel van de strategie van de tabaksindustrie om het publiek te misleiden over de schadelijke gevolgen van tabaks- en nicotinegebruik.

De januskop van GAES komt duidelijk naar voren in haar Strategic Plan Context. Daarin wordt gesteld dat er een eind moet komen aan het nodeloze lijden en voortijdig overlijden door het roken van sigaretten. En ook dat kinderen en jongeren niet verslaafd mogen raken aan nicotine, in welke vorm dan ook (cursivering red.). Tegelijkertijd is er in dit plan veel begrip voor bestaande rokers, die vooral gestimuleerd zouden moeten worden om over te stappen op zogenaamd minder schadelijke alternatieven. Daarmee worden onder andere e-sigaretten en verhitte tabak bedoeld. Maar met name vapes zorgen, zoals bekend, juist voor een gigantische toename van het aantal nicotineverslaafde jongeren. Wat de pretentie heeft bestaande rokers te helpen, zorgt dus juist voor gigantische problemen bij een veel belangrijkere groep, de jongeren die nog niet roken.

Ongeloofwaardig concept

Het probleem met de aanpak van GAES is dat ze voortdurend uitgaat van de foute veronderstelling dat de inzet van middelen als vapes en e-sigaretten een einde kan maken aan de ellende die tabak wereldwijd nog steeds veroorzaakt. Of deze op zijn minst verzacht. Terwijl het steeds duidelijker wordt dat e-sigaretten en andere alternatieven zorgen voor de aanwas van een nieuwe generatie nicotineverslaafden en zo een werkelijke oplossing van het probleem juist in de weg staan. Het is ook niet erg geloofwaardig dat deze industrie zichzelf aan het opheffen zou zijn, door te beweren dat de alternatieven slechts bedoeld zijn voor bestaande sigarettenrokers.

GAES heeft het in al haar uitingen alleen maar over het beperken van de schade, nooit over het volledig elimineren daarvan. Wanneer wordt gesproken over hulp om te stoppen, volgt altijd een bijzin over de rol hierin van producten met een lager risico. En dat geldt ook voor veel van de projecten die door GAES met een beurs of subsidie worden ondersteund.

Steeds dezelfde onderzoeksvraag

Op de website van GAES staat een uitgebreid overzicht van de lopende projecten. Van veel daarvan zijn uiteraard nog geen resultaten bekend. Maar de beschrijvingen van de beoogde onderzoeken op de website van GAES zijn enerzijds vrij algemeen en daardoor weinig controversieel, anderzijds laten ze zien dat in veel gevallen schadebeperking en switchen naar alternatieven voor de sigaret een prominente rol innemen. En in sommige gevallen kun je je afvragen wat er nog onderzocht moet worden. Zo mag in de VS het Urban Institute onderzoek doen naar de wijdverbreidheid van overmatig tabaksgebruik en nicotineverslaving onder jongeren, met als focus een onderzoek naar stoppen of switchen.

Healthy Initiatives mag in Oekraïne voorlichtingsmateriaal ontwikkelen over stoppen of switchen, met een focus op de publieke opinie over schadebeperking. Ook in projecten van Pro Vecino (Mexico), Qbal SMC PVT Ltd. (Pakistan) en vele anderen gaat het telkens over projecten rond stoppen of switchen en over de publieke opinie over schadebeperking bij het gebruik van tabaksproducten.

Pro-vapen in plaats van anti-roken

De afgeronde subsidietrajecten, voor zover de resultaten op de website staan, geven een duidelijker beeld en laten zien dat de onderzoeken vaak eerder kunnen worden gekarakteriseerd als pro-vapen dan als anti-roken. Zo kreeg het Filipijnse ASCRA Consulting een beurs om de kennis over schadebeperkend nicotinegebruik te vergroten en om desinformatie rond nicotine te bestrijden. Het op de website van GAES vermelde resultaat is een radio-interview in het Filipijns, dus voor ons niet te begrijpen. Maar op de website van ASCRA is wel een artikel te vinden waarin allerlei gezondheidsexperts mogen vertellen dat het verstrekken van ‘minder schadelijke alternatieven’ aan rokers veel effectiever is dan de aanpak die de WHO voorstaat en waarin dit soort alternatieven niet worden gebruikt.

Het Deense International Network of Nicotine Consumer Organisations (INNCO) kreeg een beurs om het grote publiek beter te informeren over het reduceren van tabaksschade. Dat resulteerde in de publicatie van twee artikelen waarin onbeschaamd propaganda wordt gemaakt voor het vapen.

En ook een door GAES gesteund project van Alternative Research Initiative (Pakistan) komt tot de dreigende conclusie dat Pakistan de rookepidemie onmogelijk onder controle kan krijgen zonder de inzet van de zogenaamd minder schadelijke alternatieven.

Hoezeer Global Action to End Smoking ook beweert onafhankelijk te zijn van PMI, gezien zowel de vraagstellingen als de resultaten van de projecten die worden gefinancierd en het feit dat de financiering nog steeds louter van de tabaksmultinational afkomstig is, lijkt het er toch sterk op dat de invloed vanuit die hoek nog steeds groot is.