UPDATE 13-03-2018
Dat een commissaris van Philip Morris Holland fractievoorzitter van het CDA in de Eerste Kamer kan worden toont Elco Brinkman aan. De man die ooit minister van Volksgezondheid was, lobbyt daarna moeiteloos voor tabak.

Door de webredactie

Toen Elco Brinkman op 7 juni 2011 lid en fractievoorzitter van het CDA in de Eerste Kamer werd, was hij nog commissaris bij Philip Morris Holland. Brinkman, oud-minister van Volksgezondheid, bekleedde deze functie vanaf 21 december 2005. Op 15 juni 2011 legde hij die functie neer, een week nadat hij fractieleider in de Eerste Kamer werd.

Leendert Cornelis Brinkman, in 1948 te Dirksland geboren, is nog steeds fractievoorzitter van het CDA in de Eerste Kamer. De bedenker van de term 'de zorgzame samenleving' was, zoals gezegd, van 4 november 1982 tot 7 november 1989 minister van Welzijn, Volksgezondheid en Cultuur. Daarna werd hij fractievoorzitter van het CDA in de Tweede Kamer. In het voorjaar van 1995 verruilde hij het politieke toneel voor de wereld van de bouw als voorzitter van Bouwend Nederland, werd hij ook de baas van Algemeen Burgerlijk Pensioenfonds (waar hij in 2017 weer weg is) en verzamelde hij zoveel andere bijbanen en commissariaten dat hij zelf de tel moet zijn kwijtgeraakt. Zo druk had hij het met alle klussen dat hij zijn vrouw Janneke alleen nog maar tussendoor, 'bijvoorbeeld tijdens het tandenpoetsen', kon bijpraten, biechtte zijn Janneke eens op in een interview in het tijdschrift Margriet.

Tegenwoordig is hij workaholic-af, meldt NRC in een interview met hem ('Boosheid zit niet in me') op 19 en 20 december 2015. Hij heeft zelfs tijd, zegt hij, om weer eens een biografie te lezen of piano te spelen.

Commissaris bij Philip Morris

Met enige regelmaat is Brinkman tot 'machtigste man van Nederland' of 'invloedrijkste bestuurder' uitgeroepen. Op de lijst van de Volkskrant met de 200 meest invloedrijke Nederlanders zit Brinkman de laatste jaren steevast bij de hoogste 60. In 2017, hij staat dan op nummer 48, is hij zelfs nog een paar plaatsen gestegen ten opzichte van het jaar ervoor. En daar stond-ie alweer hoger dan het jaar daarvoor. Dat Brinkman veel invloed heeft, moet de reden zijn geweest dat de tabaksmultinational Philip Morris Holland hem graag als commissaris wilde. En Brinkman gaf zijn ja-woord. Jarenlang liep de oud-minister Den Haag plat om ervoor te zorgen dat Philip Morris goed draaide, dus dat zo veel mogelijk mensen in Nederland gaan of blijven roken. En dat deed het geboren lobby-talent verdraaid goed.

Buitengewoon bibberig in de scanner

Eind juni 2012 kwam dankzij een rapport van de Algemene Rekenkamer in het nieuws dat Brinkman in maart 2009 toenmalig staatssecretaris van Financiën Jan Kees de Jager wist te overtuigen zijn standpunt over Europese regels voor minimumprijzen voor sigaretten te veranderen ten gunste van de tabaksfabrikanten.

Het actualiteitenprogramma Nieuwsuur maakte er een nieuwsitem van [niet meer online beschikbaar]. De oud-commissaris van Philip Morris Holland komt in beeld. Om zijn nek bungelt een groene stropdas bezaaid met witte bolletjes. Hij geeft toe dat hij bij Jan Kees de Jager voor Philip Morris heeft gelobbyd. Maar vanwaar al die ophef? Zo gaat dat lobbyen in Den Haag, zegt hij.

Brinkman: "Je hebt met ambtenaren een gesprek, met bewindspersonen een gesprek. [...]. Het is niet zo dat je elkaar ter plekke de hand schudt en zegt: Joh, hier heb je een pakje sigaretten, het is wel goed zo."
De interviewer: "Maar u hebt wel het Nederlandse standpunt weten te veranderen."
Brinkman: "Nou, wij hebben hier in ieder geval ons best voor gedaan."
De interviewer: "En dat is gelukt?"
Brinkman: "Gelukkig maar!"

Met een brede grijns beent Brinkman weg. De tv-kijker wrijft zich in zijn ogen. Een oud-minister van Volksgezondheid die er prat op gaat dat de belangen van tabak vóór die van de gezondheid gaan. Is er een steekje los bij deze beroepsbestuurder? Nota bene heeft hij zelf kanker gehad. Is kaal geworden door de chemotherapie en heeft pijn geleden. "Ik weet nog heel goed hoe ik buitengewoon bibberig in de scanner lag, klappertandend van de zenuwen."

Wat is er mis met af en toe een sigaretje?

Deze man kent dus de hel waar kankerpatiënten doorheen gaan. Hoe kan hij zich dan laten inhuren door de sigarettenfabrikant? Een interview in Vrij Nederland (23 november 2002) werpt enig licht op zijn gedachtenkronkels. De interviewer vraagt Brinkman of hij nog altijd commissaris is bij Philip Morris. "Ja." De interviewer: "Onvoorstelbaar voor iemand die zelf kanker heeft gehad en zeven jaar minister van Welzijn, Volksgezondheid en Cultuur is geweest." In Brinkmans antwoord komt de aap uit de mouw. De burgemeesterszoon is grootgebracht "met een manier van denken waarin de eigen verantwoordelijkheid van mensen wordt benadrukt. Ik vind dat roken een individuele afweging van mensen is." Bovendien is tabak een legaal product. En dus "komt het aan op de eigen verantwoordelijkheid. Dan zou ik niet weten waarom ik daar geen commissaris kan zijn. We geven eerlijke voorlichting. Het beleid is bovendien strak gereglementeerd [...] Ik rook zelf niet, maar wat is er mis met af en toe een sigaretje? Alles in het leven met mate."

Roken zou een vrije keuze zijn? Deze opvatting deelt CDA-man Brinkman met de VVD-parlementariërs. En met af en toe een sigaretje zou niets mis zijn? Meneer Brinkman toch! Rokers kunnen niet 'af en toe' een peukje opsteken; de nicotine heeft het brein in haar greep. De roker is de slaaf van de sigaret. Hoezo vrijheid?

Zijn eigen CDA vindt het kennelijk prima

Brinkman heeft duidelijk geen idee wat het betekent om verslaafd te zijn. Het is genant dat hij als oud-minister van Volksgezondheid geen notie heeft van de vracht aan onderzoeken over het meest dodelijke consumentenproduct dat ooit op de markt is gebracht – tabak doodt de helft van zijn gebruikers. Waarom is hij nooit door het parlement ter verantwoording geroepen? Ook zijn eigen CDA vindt het kennelijk prima. Over de andere tabakslobbyist in hun midden, Hans Hillen, zwijgt de partij eveneens in alle talen.

Het is pikant dat Brinkman zelfs in het comité van aanbeveling van Alpe d'HuZes zat, een organisatie die geld inzamelt voor kankerpatiënten. Toen zijn commissariaat bij Philip Morris bekend werd, heeft het comité hem eruit gezet. Dat zal hem niet vaak zijn overkomen. Maar veel heeft hij er niet van geleerd, gezien zijn opmerkingen bij Nieuwsuur.

In NRC van 19 en 20 december 2015 komt de lobbyist in hem weer naar boven. Hij windt zich op over de 'zuiverheidscultuur' in de Eerste Kamer. "Je moet elk gesprek met lobbyisten melden," zegt Brinkman. "Bij debatten mag je niet het woord voeren over onderwerpen waarin je bestuursfuncties bekleedt. Allemaal om maar de indruk van beïnvloeding te voorkomen." Brinkman noemt het zelfs schadelijk voor de maatschappij, omdat het nou eenmaal zo werkt en politici bang worden om nevenfuncties aan te nemen.

Zijn vrouw Janneke, die hem al meer dan veertig jaar kent, beschrijft hem als 'stabiel, soepel en heel sociaal'. Wij denken dat hij ook een beetje dom is. Anders had hij wel beter nagedacht voordat hij commissaris bij Philip Morris werd. Want dat hij totaal gewetenloos is en het prima vindt dat minstens 20.000 mensen per jaar doodgaan door hun tabaksverslaving, dat gaat er bij ons niet in.

UPDATE 13-03-2018

Voortschrijdend inzicht?

TabakNee is benieuwd of Brinkman tot een voortschrijdend inzicht is gekomen dat hij de dodelijke tabaksindustrie beter niet had kunnen ondersteunen. We stelden hem begin maart 2018 de volgende vragen via e-mail:

(1) U was minister van Volksgezondheid en werd daarna commissaris bij Philip Morris Holland. Heeft u daar inmiddels spijt van? 
(2) Eind juni 2012 kwam dankzij een rapport van de Algemene Rekenkamer in het nieuws dat u in maart 2009 toenmalig staatssecretaris van Financiën Jan Kees de Jager wist te overtuigen zijn standpunt over Europese regels voor minimumprijzen voor sigaretten te veranderen ten gunste van de tabaksfabrikanten. Zou u dit opnieuw doen? 
(3) In een interview met Vrij Nederland (23 november 2002) zei u: “Ik vind dat roken een individuele afweging van mensen is. Bovendien is tabak een legaal product. En dus komt het aan op de eigen verantwoordelijkheid. Dan zou ik niet weten waarom ik daar geen commissaris kan zijn. We geven eerlijke voorlichting. Het beleid is bovendien strak gereglementeerd [...] Ik rook zelf niet, maar wat is er mis met af en toe een sigaretje? Alles in het leven met mate.” Denkt u hier nog steeds zo over?
(4) Last but not least vragen wij ons af of u bereid bent een antitabaksbeleid te entameren, zoals bijvoorbeeld door het CDA-Tweede Kamerlid Hanke Bruins Slot wordt voorgestaan.

Brinkman heeft niet gereageerd.

Wilt u meer lezen over vrienden/lobbyisten van de tabaksindustrie van CDA-huize?
Klik hier voor Hans Hillen
Klik hier voor Niek Jan van Kesteren