Premier Mark Rutte kwalificeert sigaretten als 'rotzooi' en 'troep'. Bij Pauw & Witteman zei de premier op Prinsjesdag: 'Als die rotzooi – het is natuurlijk rotzooi, dat ben ik helemaal met u eens –, maar als die troep in Duitsland of België veel goedkoper is, ja dan gaan mensen uiteindelijk vanuit Utrecht naar de grens rijden om die goedkopere sigaretten te kopen.'

Rutte verwees met zijn kwalificatie 'rotzooi' naar de openingsvraag van Paul Witteman in dit gesprek. Die vroeg de premier of hij wist wat de grootste bedreiging van de volksgezondheid is (roken). Rutte veinsde het antwoord niet te weten, maar gaf Witteman even later gelijk. Dat duidt erop dat nu zelfs binnen de VVD begint door te dringen hoe schadelijk en verderfelijk tabaksproducten zijn.

Opmerkelijk

De uitspraak dat tabak 'rotzooi' is, mag opmerkelijk heten. Want onder Ruttes leiding in zijn eerste kabinet zijn verschillende maatregelen teruggedraaid om tabak te ontmoedigen. Het rookverbod voor kleine cafés zonder personeel is opgeheven, maar later onder druk van de Tweede Kamer weer hersteld. De overheid voert geen campagnes meer om tabaksgebruik terug te dringen en het expertisecentrum voor tabaksontmoedigingsbeleid Stivoro wordt ontmanteld. De hulp bij het stoppen met roken is uit het basispakket van de zorgverzekeringen gehaald, een maatregel die door het parlement overigens ook weer is teruggedraaid.

'Dat zou ik dolgraag willen'

In de Miljoenennota staat dat de accijnsverhoging met 9 cent per 1 januari 2014 is uitgesteld tot 1 januari 2015. Opmerkelijk is dat Rutte niet noemde dat de in het regeerakkoord voorgenomen accijnsverhoging niet helemaal van de baan is maar later wel doorgaat. Rutte zei wel meer opmerkelijks. Op een vraag van Pauw waarom hij niet het advies van Geert Wilders volgt, namelijk 'zorg dat je overal een procent lager bent dan je buurman', zei de premier: 'Ja, dat zou ik natuurlijk dolgraag willen, maar we zitten nog met enorme problemen op dit moment met de overheidsfinanciën. Natuurlijk zou ik dolgraag de btw verlagen.' Kortom, Rutte had de sigaretten liever goedkoper gemaakt en ziet accijns blijkbaar niet als een instrument om roken te ontmoedigen. Dat is in strijd met zijn eigen beleid. Op haar eigen website schrijft de regering namelijk dat accijns een instrument is om het tabaksgebruik te ontmoedigen.

Tabakslobby heeft geen rol gespeeld

In het gesprek verzekert Rutte dat de tabakslobby geen rol heeft gespeeld bij de beslissing om de accijnsverhoging op te schorten, anders dan TabakNee eerder in een nieuwsbericht meldde. Maar te oordelen naar zijn verdediging van die beslissing, heeft het kabinet wel goed geluisterd naar de argumenten van de lobby. In het gesprek verwijst de premier namelijk herhaaldelijk naar de grenseffecten, waarbij hij twee keer zegt dat het 'langzamerhand' goedkoper is om vanuit Utrecht naar de Duitse grens te rijden om daar sigaretten te kopen.

Ministerie van Volksgezondheid overvallen

Er zijn meer aanwijzingen dat de lobby een rol heeft gespeeld. Een betrouwbare bron op Volksgezondheid meldt aan TabakNee dat het ministerie volledig overvallen is door het besluit de accijnsverhoging uit te stellen. Tijdens een vergadering van ministers deelde de staatssecretaris van Financiën plotseling mee dat dit zo ging gebeuren, punt uit.

Dat Financiën de hogere accijns op tabak uitstelt, is niet verbazingwekkend. Dit ministerie en de tabakslobby zijn twee handen op één buik, zo blijkt uit stukken die via de Wet openbaarheid van bestuur zijn opgevraagd en vermeld werden in een artikel in Vrij Nederland.

Niet goedkoper vanuit Utrecht

Terug naar de uitspraak van de premier: het zou 'langzamerhand' goedkoper zijn om vanuit Utrecht naar de Duitse grens te rijden om daar sigaretten te kopen. Die bewering klopt niet. De rit van Utrecht naar de Duitse grens en terug meet 312 kilometer. Een gemiddelde auto verstookt daarvoor 24 liter benzine wat 43,80 euro kost. Het huidige prijsverschil tussen Nederland en Duitsland van een pakje met 19 sigaretten is 80 eurocent. Binnen de EU mag iedereen niet meer dan 800 sigaretten (42 pakjes) over de grens vervoeren. Dat betekent dat een rit naar Duitsland pas lonend wordt bij een prijsverschil boven 1,04 euro. Bij een accijnsverhoging van 9 cent per pakje zou het prijsverschil 89 cent zijn, nog steeds 15 cent onder het 'break even' punt. Bij deze berekening blijft nog buiten beschouwing dat ook in Duitsland per 1 januari 2014 en 1 januari 2015 accijnsverhogingen zullen worden doorgevoerd van enkele centen per pakje.

Klik hier om het fragment van Pauw & Witteman te zien, vanaf minuut 38:53.