De Europese Commissie wil grote bedrijven verantwoordelijk houden voor de maatschappelijke schade die ze aanrichten op milieugebied en rond arbeidsomstandigheden. Ook tabaksfabrikanten zullen de negatieve gevolgen voor milieu en mensenrechten in hun productieketen tot een einde moeten brengen.

Door de webredactie

De Europese Commissie (EC) is voornemens om alle bedrijven met meer dan 500 werknemers en een omzet van ten minste 150 miljoen euro te verplichten om in hun productieketen zorg te dragen voor bescherming van mensenrechten en het milieu. Zo wil de commissie zowel binnen als buiten Europa uitbuiting van werknemers, gedwongen arbeid en kinderarbeid, milieuvervuiling, ontbossing en andere schade aan de aarde tegengaan. In de terminologie van de EC heet dit ‘corporate sustainability due diligence’ (CSDD). De regels gaan gelden voor bedrijven die ofwel in lidstaten gevestigd zijn of er een aanzienlijke omzet realiseren. Tsjechië, tot eind dit jaar voorzitter van de EU, heeft aangegeven prioriteit te geven aan de verdere behandeling van deze richtlijn.

Tabaksfabrikanten als Philip Morris, British American Tobacco, Japan Tobacco International en Imperial Brands zijn multinationals met miljardenomzetten die in alle Europese lidstaten aanwezig zijn en dus ook onder de CSDD-richtlijn zullen vallen.

Directeuren zelf verantwoordelijk

In februari heeft de EC een eerste voorstel gedaan, dat nu in behandeling is bij het Europees Parlement. Bedrijven zullen de negatieve gevolgen in hun productieketen voor milieu en mensenrechten in kaart moeten brengen, beëindigen en voorkomen. Sommige grote bedrijven zullen ook moeten aantonen dat hun bedrijfsstrategie in overeenstemming is met de afspraken uit het Akkoord van Parijs over klimaatverandering. In de voorgestelde richtlijn worden de directeuren van bedrijven ook persoonlijk verantwoordelijk gemaakt voor de implementatie van het CSDD-beleid in hun bedrijf.

Tabaksfabrikanten veroorzaken wereldwijd enorme milieuschade, wat voor de Wereldgezondheidsorganisatie reden was daar dit voorjaar aandacht voor te vragen in het kader van World No Smoking Day. Om tabaksproducten te maken, worden er ieder jaar 600 miljoen bomen gekapt, wordt er 84 miljoen ton CO₂ uitgestoten en is er 22 miljard liter water nodig. Daarnaast belanden jaarlijks 4,5 biljoen peuken in het milieu. Op basis van de Single Use Plastics-richtlijn van de EU zullen tabaksfabrikanten vanaf januari al moeten gaan meebetalen aan het opruimen van peuken in zwerfafval.

Verbod op producten van gedwongen en/of kinderarbeid

Een belangrijke pijler van het Europese CSDD-voorstel is ook een verbod op producten die zijn vervaardigd met gedwongen en/of kinderarbeid. Uit cijfers van de EC blijkt dat er wereldwijd 25 miljoen volwassenen gedwongen werk leveren. Daarnaast zijn er niet minder dan 160 miljoen kinderen die kinderarbeid leveren, waarvan de helft gevaarlijk werk moet verrichten.

Uit verschillende onderzoeken is gebleken dat er in de productieketen van de tabaksindustrie kinderarbeid wordt ingezet, zoals in Indonesië en in Malawi (waar mensenrechtenadvocaten via de rechter de kinderarbeid proberen tegen te gaan). Zelfs in het ontwikkelde Amerika trof Human Rights Watch grootschalige kinderarbeid op tabaksplantages aan. Boeren verdienen zo weinig voor het verbouwen van tabak dat ze (hun eigen) kinderen inzetten op de plantages om aan extra handen te komen. Kinderen lopen daarmee grote gezondheidsrisico’s, omdat ze blootstaan aan onverwerkte tabaksbladeren en zo de groene tabaksziekte (een nicotinevergiftiging) op kunnen lopen.

“Er moet een duidelijk signaal zijn dat gedwongen arbeid, of het nu binnen of buiten de Europese Unie plaatsvindt, uitgebannen moet worden”, zei Europarlementariër Bernd Lange tegen Euractiv over het voorstel.

Douane zal producten van kinderarbeid in beslag nemen

Als de richtlijn er komt, zal het erop neerkomen dat douaniers aan de grenzen producten in beslag kunnen nemen die met gedwongen arbeid zijn vervaardigd, mits daar voldoende bewijs voor is. Importeurs zullen daarna mogelijk moeten bewijzen dat de producten niet met gedwongen arbeid zijn gemaakt, om ze van de douane terug te krijgen.

De druk op zowel importeurs als fabrikanten zal toenemen om nergens in de productieketen meer mensen uit te buiten of het milieu te schaden puur uit winstbejag. In Nederland geldt sinds 2019 al de Wet zorgplicht kinderarbeid, maar eerder bleek dat het kabinet de inwerkingtreding daarvan uitstelt totdat er op Europees niveau soortgelijke regelgeving van kracht is. Daar lijkt nu schot in te komen.