Update 23 december 2015: Onlangs bracht Human Rights Watch een filmpje uit over de mensonterende omstandigheden van tieners die op tabaksvelden in de USA werken. Bekijk het filmpje hier.

In juni 2014 schreven wij het volgende artikel:
In de Verenigde Staten plukken kinderhanden de tabak voor onder andere Philip Morris. De tabaksfabrikanten kunnen hierbij gewoon hun gang gaan, zo blijkt. Maar van de PvdA mogen die sigaretten in de toekomst niet meer worden verkocht.
Door Stella Braam

Jessica Rodriguez was 11 toen ze voor het eerst op de tabaksvelden van Snow Hill stapte, in North Carolina in de Verenigde Staten. De volgende vijf zomers werkte ze zes dagen per week op de tabaksplantage van de buren. "Tja, dan zit je een lunch te eten met tabakslijm op je handen," zegt Jessica. Ze moest regelmatig braken. "Het voelde alsof mijn maag probeerde uit mijn lichaam te komen." Ze kreeg dan altijd water en zoute crackers om weer enigszins te herstellen en weer snel terug te keren naar haar werk.

Jessica is één van de kinderen die aan het woord komen in het onderzoeksrapport "Tobacco's Hidden Children" van mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch, dat 14 mei verscheen. Het rapport gaat over kinderarbeid op tabaksplantages in de USA. De onderzoekers van Human Rights Watch interviewden 141 jonge tabakswerkers tussen de 7 en 17 jaar oud. CNN maakte er een reportage over.

Kinderarbeid op tabaksplantages wordt meestal met ontwikkelingslanden geassocieerd. Zo weten we dat in Malawi naar schatting 78.000 kinderen op tabaksplantages werken. Sommigen zijn nog maar vijf jaar oud. Door huidcontact met de tabaksplanten krijgen ze dagelijks 54 milligram nicotine binnen. Dit is vergelijkbaar met het roken van vijftig sigaretten per dag, zie dit eerdere artikel op TabakNee.

Acute nicotinevergiftiging

Maar in een ontwikkeld land als de VS plukken dus ook kinderen tabak, al is niet bekend hoeveel precies. Van de verscheidene honderdduizenden kinderen die op Amerikaanse boerderijen werken, plukt een deel van hen tabak die onder andere bestemd is voor Philip Morris International. Maar ook voor British American Tobacco, China National Tobacco, Imperial Tobacco Group, Japan Tobacco Group, Lorillard en Reynolds American, aldus het rapport. En net als in Malawi dreigen deze kinderen gezondheidsschade op te lopen.

75 Procent van de geïnterviewde kinderen maakte melding van overgeven, misselijkheid, hoofdpijn, huidirritatie en brandende ogen. Margaret Wurth, een van de onderzoekers, zegt dat deze symptomen overeenkomen met die van een acute nicotinevergiftiging, vaak 'green tobacco sickness' genoemd (GTS), veroorzaakt door nicotine die het lichaam binnendringt via de huid bij het verwerken van de tabaksplanten.

Kinderen moeten soms 12 tot 14 uur onafgebroken op de tabaksplantages werken, in extreme hitte. Ze hebben geen plek om naar de WC te gaan en hun handen te wassen. Ze werken zonder veiligheidsinstructies (bijvoorbeeld bij het gebruik van scherpe instrumenten zoals bijlen en kapmessen of bij het op grote hoogte werken om tabak op te hangen). In 2012 werd melding gemaakt van ruim 1800 niet-dodelijke ongevallen op Amerikaanse tabaksplantages waarbij kinderen waren betrokken.

PvdA

Als het aan de PvdA ligt, mogen producten die door kinderhanden zijn vervaardigd, niet meer in Nederland worden verkocht. De initiatiefnemer van het plan, het Tweede Kamerlid Roelof van Laar, schreef de nota "verbied producten kinderarbeid". In die nota schrijft hij: "Nederlandse consumenten kopen nu zonder dit te weten of te willen producten die door kinderhanden gemaakt zijn. [...]. Daar wil de initiatiefnemer een einde aan maken." 

Geconfronteerd met de onderzoeken in Malawi en de USA, zegt Van Laar dat kinderarbeid op de tabaksplantages "onder de ergste vormen van kinderarbeid valt, omdat dit werk de gezondheid van kinderen schaadt. Dat willen wij tegengaan met ons initiatief."

Begaan

Human Rights Watch stuurde het rapport naar tien tabaksfabrikanten die tabak afnemen van de plantages in de USA. Negen van de tien tabaksfabrikanten die met het rapport van Human Rights Watch werden geconfronteerd, schreven terug dat ze begaan waren met (het voorkomen van) kinderarbeid, maar geen van allen kon beleidsdocumenten overleggen waaruit blijkt dat ze ook daadwerkelijk actie ondernamen.

Philip Morris International liet in een persbericht weten blij te zijn met het rapport, dat enerzijds een bevestiging zou zijn van de juistheid van de stappen die PMI tot nu toe heeft gezet om "echte en duurzame oplossingen te vinden". Anderzijds geeft het rapport volgens het persbericht aan, "dat er meer werk aan de winkel is om het fenomeen van kinderarbeid op tabaksplantages afdoende te bestrijden." Sinds mei 2011 heeft Philip Morris beleid op het uitbannen van kinderarbeid.
Klik hier om te lezen welk beleid de bij het onderzoek betrokken tabaksfirma's hebben als het om kinderarbeid gaat. Van alle tabaksfirma's heeft Philip Morris "het meest veelomvattende beleid op kinderarbeid van alle tabaksfirma's die we hebben benaderd," laat onderzoekster Margaret Wurth van Human Rights Watch per e-mail weten. 

Jeff Caldwell, een woordvoerder van de Altria Group (de moederorganisatie van Philip Morris USA die verantwoordelijk is voor de productie van de helft van alle sigaretten die in de VS verkocht worden), zei tegen CNN dat zijn bedrijf geen eigen plantages heeft en strenge eisen hanteert waaraan de producenten moeten voldoen. "We zullen zeker wat met de uitkomsten van dit rapport gaan doen."

Duurzaamheid

Maar als we Philip Morris vragen wat zij precies met de uitkomst van het rapport heeft gedaan, blijft het antwoord uit. Dat geeft wel te denken, want tabaksfabrikanten profileren zich op "duurzaamheid". Philip Morris is lid van FNLI, de Federatie Nederlandse Levensmiddelen Industrie. Bij FNLI staat duurzaamheid hoog in het vaandel. Of een product duurzaam is, heeft volgens de FNLI niets te maken met hoe goed of schadelijk het voor een mens is, maar hoe het is geproduceerd. Daaronder vallen thema's als milieu, arbeidsomstandigheden en dierenwelzijn. Het is dan ook "prima mogelijk om duurzaam geproduceerde tabak te verkopen, ondanks de schadelijke effecten van tabak op de gezondheid", aldus een FNLI-rapport hierover.

Kinderarbeid valt ook onder de definitie van duurzaamheid, laat FNLI-woordvoerder Margreet Schijvens weten. "De FNLI onderschrijft de internationaal erkende OESO-richtlijnen voor multinationale ondernemingen, die uitgaan van het principe due diligence: weet wat er in je keten speelt, minimaliseer risico's en grijp in als je constateert dat zich misstanden voordoen." Die due dilgence is een verantwoordelijkheid van bedrijven zelf, stelt Schijvens. "Elk bedrijf kiest zijn eigen route op het gebied van verduurzaming. De FNLI faciliteert en agendeert." Daarom spreekt FNLI haar lid Philip Morris niet aan op het onderzoek van Human Rights Watch.
Schijvens: "De FNLI 'keurt' haar leden niet, zoals een branchevereniging als BOVAG dat bijvoorbeeld wel doet. De FNLI geeft geen oordeel over, of garanties voor welke activiteiten leden al dan niet ontplooien."

Via de website van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit kunnen misstanden in de keten (anoniem) worden gemeld. De NVWA schrijft dat je een klacht kunt indienen "over veiligheid van voedsel en producten, over gezondheid van dieren en planten, dierenwelzijn en natuurwetgeving". Kinderarbeid wordt niet vermeld.

Rechtszaak

Tabaksfabrikanten komen dus nog steeds weg met kinderarbeid op de plantages. Maar in de toekomst lopen ze wel het risico op een rechtszaak, tenminste als het voorstel van de PvdA wordt aangenomen: een verbod op de verkoop van producten die met kinderarbeid zijn vervaardigd.

Kamerlid Van Laar: "Dan zouden we niet 'tabak' in algemene zin verbieden, maar kijken of er specifieke bedrijven zijn die deze tabak willens en wetens in Nederland verkopen. Zij kunnen dan door het OM, een toezichthouder of door maatschappelijke organisaties voor de rechter gebracht worden." Maar dat zal nog even duren, voegt Van Laar toe: het verbod op de verkoop van producten die met kinderarbeid zijn vervaardigd, "kan op zijn vroegst per 2018 effectief worden".