UPDATE 31-03-2021
UPDATE 15-03-2021
Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat gaat plastic zwerfafval aanpakken door fabrikanten verantwoordelijk te maken voor de kosten van het opruimen. Sigarettenpeuken bevatten plastics en behoren tot de grootste milieuvervuilers. Het ministerie waakt ervoor dat de tabaksindustrie invloed uitoefent op dit nieuwe beleid. 

Door de webredactie 

Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW) gaat maatregelen nemen tegen zwerfplastics. De tien meest op stranden gevonden wegwerpplastics vormen samen 43 procent van het zwerfafval in zee. Peuken behoren tot die top tien. Ieder jaar worden er wereldwijd naar schatting 5,6 biljoen sigaretten gerookt waarvan tweederde als peuk op straat of in het milieu belandt. Filters zijn daardoor de grootste plasticvervuilers.

De Standaard publiceerde deze maand een timelapse die laat zien hoezeer de chemicaliën in peuken een negatieve invloed hebben op plantengroei.

Single-Use Plastic-richtlijn

Het is dus niet gek dat peuken deel uitmaken van de Europese Single-Use Plastic-richtlijn (SUP-richtlijn) die als doel heeft om het gebruik van wegwerpplastic te verminderen en te voorkomen dat het in ons water en op onze oevers terechtkomt.

Om dat zwerfafval terug te dringen gaan er in Nederland vanaf 2021 maatregelen gelden voor verschillende kunststofproducten. Voor peuken gaan twee maatregelen gelden. Vanaf 3 juli dit jaar moet op de verpakkingen staan dat er kunststof in sigaretten zit, dat het in de afvalbak thuishoort en dat zwerfafval negatieve effecten heeft op het milieu.

Producenten worden verantwoordelijk

Vervolgens gaat er per 5 januari 2023 een uitgebreide producentenverantwoordelijkheid (UPV) voor tabaksfabrikanten gelden. Daarmee worden producenten deels verantwoordelijk gemaakt voor de kosten die gemoeid zijn met het opruimen van het zwerfafval dat door hun producten ontstaat. “Hier vallen bewustwordingsmaatregelen voor consumenten onder en het meebetalen aan het opruimen van zwerfafval door publieke gebiedsbeheerders,” schrijft het ministerie van IenW. “Voor de uitwerking van de UPV moet een systematiek ontwikkeld worden om de kosten hiervan in kaart te brengen en worden afspraken gemaakt over het innen en uitgeven van deze middelen. Door middel van stakeholderbijeenkomsten samen met gebiedsbeheerders en producenten zal IenW de komende periode tot een uitwerking van dit systeem komen.”

Netwerkbijeenkomst met stakeholders

Ook is er begin februari alvast een netwerkbijeenkomst gehouden voor alle stakeholders. De vraag rijst of tabaksproducenten bij die bijeenkomst aanwezig waren en of er later nog stakeholderbijeenkomsten met hen gehouden zullen worden. De Nederlandse overheid heeft namelijk het internationale antirookverdrag FCTC van de Wereldgezondheidsorganisatie geratificeerd, waarin artikel 5.3 de ondertekenaars voorschrijft de tabaksindustrie op afstand te houden als ze nieuw beleid maken.

Green Deal Schone Stranden

In 2016 raakte het ministerie van Milieu in opspraak na onderzoek van TabakNee toen Japan Tobacco International door de actie Schone Stranden van Green Deals met de overheid samen bleek te werken én zijn logo op informatieborden en asbakken zette. Daarmee maakte het bedrijf verkapte reclame voor zichzelf en probeerde het zijn imago te verbeteren. Het ministerie beëindigde de samenwerking uiteindelijk.

Peuken opruimen om imago te verbeteren

Tabaksproducenten blijven echter proberen via het opruimen van zwerfafval hun imago te verbeteren en af te leiden van hun corebusiness: de productie van dodelijke sigaretten. Onlangs bleek bijvoorbeeld nog dat Philip Morris met een app samenwerkt om het opruimen van zwerfafval te bevorderen. TabakNee stelde het ministerie van IenW vragen over de SUP-richtlijn en of het met de industrie samen ging werken, maar de eerdere ophef over de samenwerking tussen de overheid en Japan Tobacco International lijkt ervoor te hebben gezorgd dat het ministerie zich goed bewust is van het FCTC-verdrag.

IenW houdt industrie op afstand

Zo meldde een woordvoerder dat er geen vertegenwoordigers van tabaksproducenten bij de netwerkbijeenkomst in februari zijn geweest en dat er ook geen stakeholderafspraak met hen gemaakt zal worden “omdat het ministerie zich bewust is van artikel 5.3 uit het WHO-verdrag en wij ons houden aan het protocol dat hiervoor Rijksbreed geldt. Inspraak van de industrie is ook geen vereiste om de wetgeving over de producentenverantwoordelijkheid op te stellen.”

Omdat onderdeel van de UPV ook is dat de producenten gaan meebetalen aan bewustwordingsmaatregelen voor consumenten, vroegen we ons af of er dan reclames zullen komen en of daarmee het reclameverbod op tabaksproducten omzeild zou kunnen worden. Maar het ministerie stelt dat de bewustwordingsmaatregelen nog nader uitgewerkt moeten worden. Wel weet het ministerie al dat wat die maatregelen ook zullen zijn, ze sowieso niet in strijd zullen zijn met het tabaksontmoedigingsbeleid.

UPDATE 15-03-2021

Uit nieuwe, door het ministerie van I&W vrijgegeven documenten blijkt dat de Vereniging Nederlandse Sigaretten- en Kerftabakfabrikanten (VSK) het niet terecht vond dat het ministerie geen contact met hen wil hebben vanwege artikel 5.3 van het FCTC-verdrag. Ook heeft een consultant die door het ministerie was ingehuurd om onderzoek te doen naar de UPV-regeling zijn onderzoek gestaakt vanwege artikel 5.3. De VSK is daar verbaasd over. Volgens de tabakslobbyclub zou er alleen geen sprake van contact mogen zijn als er antirookbeleid wordt gemaakt en valt dit daarbuiten. Dat de industrie deze contacten gebruikt om haar imago te verbeteren, laat ze in haar brief buiten beschouwing. Uit de reactie van het ministerie blijkt dat I&W niet in discussie gaat. I&W wijst de tabakslobbyisten nogmaals op het FCTC-artikel waarin staat dat er geen contact mag zijn.

UPDATE 31-03-2021

Het Verenigd Koninkrijk overweegt om grote tabaksfabrikanten te laten betalen voor het laten opruimen van sigarettenpeuken. Dat heeft onderminister van Milieu Rebecca Pow bekendgemaakt. Het opruimen van sigarettenpeuken kost lokale overheden zo’n 40 miljoen pond (omgerekend 47 miljoen euro) per jaar. Pow: “We onderzoeken hoe we tabaksproducenten volledig verantwoordelijk kunnen maken voor de afzichtelijke troep die door hun producten veroorzaakt wordt.”