Meer dan een miljoen kinderen wereldwijd gaan dagelijks aan het werk op de tabaksvelden. De strijd tegen kinderarbeid blijkt te stagneren, met grote gevolgen. Betere controle op tabaksproducenten en hun toeleveranciers en het verbreken van de band tussen de VN en de tabaksindustrie kunnen helpen.

Door de webredactie

In dit – door de VN uitgeroepen – Internationale Jaar van de Uitbanning van Kinderarbeid gaan naar schatting nog steeds meer dan een miljoen kinderen elke dag aan het werk op tabaksplantages. Dit brengt hun gezondheid en toekomst in gevaar. Uit recent onderzoek van de Internationale Arbeidsorganisatie (ILO) en Unicef, gepubliceerd op de Internationale Dag tegen Kinderarbeid (12 juni), blijkt bovendien dat de strijd tegen kinderarbeid voor het eerst in twintig jaar is gestagneerd.

Stijging van 6,5 miljoen door pandemie

Over de hele wereld zijn meer dan 160 miljoen kinderen aan het werk. Het aantal kinderen van 5 tot 17 jaar in gevaarlijk werk – gedefinieerd als werk dat hun gezondheid, veiligheid of moraal kan schaden – staat nu op 79 miljoen, een stijging van maar liefst 6,5 miljoen sinds 2016. De VN heeft zich ten doel gesteld om tegen 2025 een einde te maken aan kinderarbeid in al zijn vormen. Maar de coronapandemie heeft de armste landen ter wereld onder druk gezet, waardoor veel kinderen hun school vroegtijdig moesten verlaten en aan het werk zijn gegaan.

‘Kinderarbeid viert hoogtij’

Hoewel het exacte aantal kinderen dat op tabaksvelden werkt niet bekend is, merkte de ILO in 2017 op dat ‘in verarmde gemeenschappen waar tabak wordt verbouwd, kinderarbeid hoogtij viert’. Het citeerde onderzoek uit Malawi waaruit bleek dat 57 procent van alle kinderen in twee tabakproducerende districten kinderarbeid verrichtte. Onder tabaksteeltgezinnen ging het om 63 procent van de kinderen. Het Britse tijdschrift Geographical schatte in 2019 dat wereldwijd tientallen miljoenen kinderen in de tabaksteelt werken. In veel gevallen dwingt de tabaksindustrie boeren met veel te lage vergoedingen tot het gebruik van kinderarbeid, schreef prof. Jeffrey Drope, vicepresident van de afdeling economisch en gezondheidsonderzoek van de American Cancer Society, destijds in een opiniestuk.

Kinderarbeid op tabaksplantages is, anders dan misschien kan worden gedacht, niet iets van lagelonenlanden alleen. Human Rights Watch toonde in 2014 al aan dat het ook in de VS veelvuldig aan de orde is.

Ernstige gezondheidsrisico’s

Kinderen die in de tabaksindustrie werken, zitten niet alleen vast in een cirkel van armoede, ze worden ook blootgesteld aan ernstige gezondheidsrisico’s. Het verbouwen van tabaksbladeren betekent slopende fysieke arbeid, vaak gedurende lange uren in intense hitte. Het betekent ook blootstelling aan pesticiden, chemicaliën en meststoffen en een risico op nicotinevergiftiging of groene tabaksziekte die hoofdpijn, misselijkheid en braken kan veroorzaken.

Oplossingen zoeken

Onderzoekers van de universiteit van Bath grepen de Internationale Dag tegen Kinderarbeid aan om bovengenoemde en andere onderzoeken naar kinderarbeid in de tabaksindustrie tegen het licht te houden en naar oplossingen te zoeken. Adequate sociale bescherming voor iedereen, beter gefinancierd onderwijs, de bevordering van fatsoenlijk en eerlijk loon voor volwassenen en investeringen in infrastructuur en openbare diensten zijn enkele aanbevelingen van de ILO.

Als het gaat om de tabaksindustrie moet er veel meer worden gedaan om tabaksbedrijven en hun toeleveringsketens extern te monitoren en te controleren. De grootste belemmering voor een effectievere tabakscontrole is de industrie zelf, schrijven de onderzoekers uit Bath. In het internationale FCTC-verdrag verplichten overheden zich alternatieve bronnen van inkomsten voor de tabaksboeren te vinden. “Wat kinderarbeid betreft, is het opnieuw de tabaksindustrie die een belangrijk obstakel vormt voor het vermogen van regeringen om tabaksarbeiders en telers te helpen en kinderen te beschermen.”

De tabaksindustrie en de VN

Health Policy Watch, een digitaal platform dat onafhankelijk rapporteert over gezondheidsbeleid, trends en onderzoek, wijst erop dat in de afgelopen decennia de tabaksindustrie heeft geprobeerd beleid te beïnvloeden door samen te werken met verschillende organisaties van de VN. Veel van deze bureaus hebben sindsdien echter de banden met de industrie verbroken, behalve de ngo Eliminating Child Labour in Tobacco-Growing (ECLT).

Deze in Zwitserland gevestigde non-profitorganisatie omschrijft zichzelf als een ‘onafhankelijke stichting’ en een ‘wereldwijde leider’ in het uitbannen van kinderarbeid. In werkelijkheid wordt de ngo zowel gefinancierd als bestuurd door tabaksfabrikanten. Na bijna twee decennia werk is kinderarbeid nog steeds verankerd in de tabaksindustrie, en critici van de ngo stellen dat deze “gefaald heeft in haar verklaarde doelstelling om kinderarbeid in tabak uit te bannen – een probleem dat rechtstreeks verband houdt met de uitbuitende zakelijke praktijken van haar financiers en leden”.

Invloed tabaksindustrie moet stoppen

ECLT neemt deel aan het UN Global Compact (UNGC), ’s werelds grootste initiatief voor duurzaam ondernemen. Inmiddels hebben meer dan 170 maatschappelijke organisaties de UNGC opgeroepen om de deelname van ELCT te beëindigen. Ook Health Policy Watch roept hier opnieuw toe op. “Het beëindigen van kinderarbeid mag niet in handen zijn van een industrie waarvan de toeleveringsketen profiteert van praktijken die de prijs van bladeren laag houden. Een voortgezet partnerschap belooft de uitbanning van kinderarbeid alleen maar te belemmeren. (...) De strijd om de invloed van de tabaksindustrie binnen het VN-systeem uit te bannen is nog niet voorbij, maar het uitsluiten van de ECLT door de UNGC zou een belangrijke stap zijn.”

In Groot-Brittannië zijn British American Tobacco en Imperial Brands voor de rechter gedaagd om de kinderarbeid die zij uitlokken. Recent deden de tabaksfirma’s een poging om onder die vervolging uit te komen. Mogelijk komt het binnenkort ook in Nederland tot een vervolging. In Nederland is in 2019 in de Eerste Kamer het wetsvoorstel Wet zorgplicht kinderarbeid aangenomen, waarmee het importeren van goederen die met kinderarbeid tot stand zijn gekomen, verboden wordt. Bestuurders van bedrijven die steunen op kinderarbeid worden hiermee strafrechtelijk vervolgbaar. De wet treedt waarschijnlijk op 1 januari 2022 in werking.