OPINIE
In een factsheet gepubliceerd door Onderzoeksinstituut IVO staat een aantal strategieën beschreven die de tabaksindustrie gebruikt om antitabaksmaatregelen van de overheid te ondermijnen. Hiervoor vroeg het IVO de opinie van voornamelijk buitenlandse experts.

Door Frits van Dam

Het Instituut voor Onderzoek naar Leefwijzen & Verslaving (IVO) ging te rade bij experts in landen waar allerlei antirookmaatregelen al zijn ingevoerd die in Nederland aanstaande zijn. Het IVO wil op die manier inzichtelijk maken hoe de industrie probeert om accijnsverhogingen, neutrale verpakkingen en displaybans bij verkooppunten tegen te houden of af te zwakken. In een factsheet zet het IVO alle argumenten en strategieën die de industrie gebruikt op een rij. “De tabaksindustrie vindt nog steeds manieren om het tabaksontmoedigingsbeleid te ondermijnen,” schrijft het IVO. De industrie spendeert vele miljoenen aan lobbyisten en spant juridische procedures aan.

Smokkel en frustratie

Vaak gebruikt de industrie de gevolgen van antirookmaatregelen voor de nering van de tabaksverkopers als argument. Accijnsverhoging, hét middel om roken terug te dringen, zou een toename van smokkel opleveren en klanten naar het buitenland drijven, waar tabak goedkoper is. Neutrale verpakkingen leveren volgens de industrie ook een toename in illegale handel op én verlies van banen bij kleine ondernemers. De displayban geeft lange rijen in winkels en gefrustreerde klanten, omdat de winkelier langer moet zoeken naar het juiste merk.

VNO-NCW

In het factsheet van het IVO wordt gesteld dat de tabaksindustrie sterke netwerken heeft en goede contacten met lokale politici onderhoudt. “Ze zijn overal. En ze hebben een zeer goede relatie met de lokale media, en met andere netwerken.” Niks nieuws, op deze website is daar al veel over gepubliceerd, denk bijvoorbeeld aan de innige band van Philip Morris met Bergen op Zoom of hoe Japan Tobacco International via Greendeals allerlei gemeenten probeerde te paaien. Ook bleek onlangs uit onderzoek van The Investigative Desk dat de tabaksindustrie op verschillende manieren via regeringspartij VVD en werkgeversorganisatie VNO-NCW invloed probeert uit te oefenen op de antirookmaatregelen die in het Nationaal Preventieakkoord staan.

VNO-NCW is een belangrijk lobbyvehikel voor de tabaksindustrie. Juist bij de drie onderwerpen die het IVO bespreekt: accijnsverhoging, displayban en neutraleverpakkingen zijn VNO-NCW en de VVD er samen in geslaagd zand in de raderen te strooien. Over de leidende rol van werkgeversorganisaties als VNO-NCW komen we in het factsheet niets te weten.

Transparantieregister

Een misser is verder dat in het factsheet niets staat over het transparantieregister waarmee de overheid de tabakslobby in Nederland in toom probeert te houden. Het transparantieregister werd door de overheid ingesteld na de rechtszaak die Stichting Rookpreventie Jeugd tegen de overheid voerde vanwege overschrijding van het internationale antirookverdag FCTC. In het transparantieregister worden in principe alle contacten van de overheid met de tabaksindustrie weergegeven. Het werd andere landen binnen de EU ten voorbeeld gesteld om de rol van de tabaksindustrie in te perken.

Lang en breed bekend

Het IVO heeft bij buitenlandse experts informatie proberen in te winnen, zodat Nederland kan leren van de strategieën die de tabaksindustrie elders voert en zo goed voorbereid weerstand kan bieden. Maar het factsheet bevat alleen maar argumenten en strategieën van de industrie die hier lang en breed bekend én uitgebreid beschreven zijn, getuige zo ongeveer alle artikelen op TabakNee en de recente boeken De sjoemelsigaret van Joop Bouma en Tobacco Control Policy in the Netherlands van Marc Willemsen. Het is allang bekend dat tabakswinkeliers ingezet worden om antirookmaatregelen tegen te houden en dat de industrie de overheid bestookt met brieven waaruit moet blijken dat een accijnsverhoging de illegale tabakshandel doet toenemen, dat ze ingangen heeft bij de douane en zodoende bij het ministerie van Financiën om haar zaak te bepleiten, en dat ze allerlei lobbyclubs zoals VNO-NCW en frontorganisaties inzet, in de hoop antirookbeleid verder af te zwakken.

Opinionsheet

Waarom buitenlandse experts naar hun mening gevraagd zijn, die niet op de hoogte zijn van wat er in Nederland op dit gebied allemaal al gepubliceerd is, is duister. Dit factsheet, dat beter ‘opinionsheet’ genoemd kan worden, voegt al met al niets toe aan wat er over dit onderwerp bekend is en beschreven is in Nederland.