Update 01-08-2018

Nieuwssite Follow the Money bericht dat de gemeenteraad van Bergen op Zoom lobbyde voor tabaksfabrikant Philip Morris (PM). Bovendien reisden ambtenaren van de gemeente met PM-officials naar de EU in Straatsburg, zocht de gemeente actief naar huurders voor leegstaande PM-panden en leende de burgemeester zich voor PM-sluikreclame. Al deze activiteiten zijn in strijd met de richtlijnen die het ministerie van VWS heeft opgesteld, waarin staat dat gemeenten de tabaksindustrie juist op afstand moeten houden.

Door de webredactie

‘Vorig jaar kregen we te horen dat Philip Morris gaat inzetten op innovatie en dat Bergen op Zoom een spilfunctie gaat vervullen,’ verkondigde burgemeester Petter van Bergen op Zoom verheugd in lokale media. In aanloop naar de opening van een nieuwe productielijn in de Philip Morris-fabriek heeft de tabaksfabrikant meermaals met de gemeente gesproken over ‘de nieuwe toekomst’ van Philip Morris. Een en ander blijkt uit de 1362 pagina’s aan e-mails en gespreksverslagen die de Onderzoekredactie Tabak verkreeg door een beroep te doen op de Wet Openbaarheid van Bestuur. Een analyse van die documenten werd gepubliceerd op de nieuwswebsite Follow the Money.

Innig

Philip Morris heeft al sinds 1969 een fabriek in Bergen op Zoom en uit de vrijgegeven documenten blijkt dat de relatie tussen de gemeente en het bedrijf zeer innig is.
De Onderzoeksredactie Tabak concludeert dat de gemeente verdoezelt hoe intensief haar contacten met Philip Morris precies zijn geweest. Het duurde bijvoorbeeld acht maanden tot de documenten vrijgegeven werden. Ook is veel informatie uit de documenten weggelakt en zijn drie memo’s die de gemeente zelf in een eerste inventaris had opgenomen, opeens spoorloos verdwenen.

Lokale werkgelegenheid

In 2014 haalde Philip Morris landelijk het nieuws omdat het de sigarettenfabriek in Bergen op Zoom ging sluiten. Een klap voor de lokale werkgelegenheid, want er werden zo’n 1200 fte geschrapt. Maar later meldde de Marlboro-producent een nieuwe productielijn voor de IQOS in het pand te zullen gaan openen, waarmee 135 nieuwe banen gecreëerd werden. Met de IQOS claimt Philip Morris zich op een rookvrije wereld te willen richten. Het tabaksbedrijf schreeuwt van de daken dat uit (hun eigen, red) onderzoek is gebleken dat het roken van de IQOS veel minder schadelijk voor de gezondheid zal zijn. Dat is echter niet bevestigd door onafhankelijk onderzoek.

Burgemeester feliciteert Philip Morris

Follow the Money: “Burgemeester Petter zei [daarop] een afspraak af zodat hij de nieuwe productielijn ceremonieel kon openen, zo blijkt uit zijn e-mails. Er zijn journalisten aanwezig, laat Philip Morris weten. ‘Het zou gewaardeerd worden als hij (de burgemeester, red.) een korte speech kan houden waarbij hij het belang van PMH voor Bergen op Zoom benadrukt.’
De burgemeester laat zich fotograferen met op de achtergrond de nieuwe slogan van de tabaksfabrikant: A Smoke Free World. ‘Ik feliciteer Philip Morris, maar vooral ook mijn mooie stad: Bergen op Zoom.’ Follow the Money: “Regionale en landelijke media berichten en masse over de nieuwe banen en de onbewezen gezondheidsclaim, en burgemeester Petter laat zich ervoor lenen.”

Topje van de ijsberg

Maar dit is nog maar het topje van de ijsberg. De Onderzoeksredactie Tabak ontdekte ook dat Bergen op Zoom in 2010 en 2011 actief heeft gelobbyd tegen anti-rookmaatregelen die de volksgezondheid verder moesten beschermen, alleen maar omdat die regels Philip Morris niet goed uitkwamen. De gemeente waarschuwt het Ministerie van Volksgezondheid dat anti-rookmaatregelen die op dat moment in Europa worden afgesproken, nadelig kunnen zijn voor de werkgelegenheid in Bergen op Zoom.
Ook vraagt PM-commissaris Guust Verpaalen (die zelf ook een rol in de lokale politiek speelt en nog (in)formateur voor het nieuwe college van B&W is geweest) aan de gemeente om op landelijk niveau tegen een accijnsverhoging in opstand te komen. De lokale politici zeggen direct toe dat ze dat zullen doen. Zo krijgt Philip Morris hulp van politici bij haar lobby. Flinke accijnsverhogingen zijn volgens de WHO de meest effectieve manier om roken te ontmoedigen maar de economie blijkt in de hoofden van politici in Bergen op Zoom voorrang te hebben.

Nationale en internationale richtlijnen

“Door veel contacten niet openbaar te maken, handelde de gemeente Bergen op Zoom in strijd met nationale en internationale richtlijnen over de omgang met de tabaksindustrie,” schrijft Follow the Money. In 2005 ratificeerde Nederland het internationale anti-rookverdrag FCTC dat onder de vlag van de Wereldgezondheidsorganisatie is opgesteld. In artikel 5.3 van dat verdrag staat dat overheden geen contact met de tabaksindustrie mogen hebben als ze antirookbeleid hebben en dat ze, als er al contact is, daar transparant over moet zijn. In 2015 vertaalde staatssecretaris Van Rijn dit verdrag naar nationale richtlijnen voor ambtenaren van alle lagen van de overheid en verstuurde daar een brief over naar alle gemeentes.

Gemeente kende de richtlijnen

Uit een verslag van een bijeenkomst tussen de gemeente en Philip Morris op 28 september 2015 blijkt dat men in Bergen op Zoom op de hoogte was van die richtlijnen: ‘Let op: artikel 5 lid 3 van tobacco control, het lobbyen van tabaksbedrijven moeten [sic] gelimiteerd zijn/blijven.’
De gemeente lakte de namen van de aanwezigen in het verslag van dat betreffende overleg vervolgens weg. Via een omweg kreeg de Onderzoeksredactie Tabak alsnog een ongecensureerde versie in handen, waaruit blijkt dat kort nadat staatssecretaris Van Rijn had benadrukt dat gemeenten hun contacten met de tabaksindustrie tot het minimum moesten beperken, loco-burgemeester Arjan van der Weegen de hoofdlobbyist van Philip Morris op het stadskantoor ontving. “Burgemeester Petter was aanwezig bij het voorbereidende gesprek en bij voorgaande gesprekken, in 2014 en 2015, met de hoofdlobbyist.”

Met voeten getreden

TabakNee concludeerde in 2014 al dat Bergen op Zoom een van de gemeentes was die het FCTC-verdrag overtraden. Uit dit aanvullende onderzoek van de Onderzoeksredactie Tabak blijkt ook dat ambtenaren van de gemeente gewoon met Philip Morris mee zijn geweest naar Straatsburg. De richtlijnen van Van Rijn die de volksgezondheid moeten bewaken door de tabaksindustrie als een ongewone industrie te bestempelen die een speciale en teruggetrokken benadering verdient, worden in Bergen op Zoom met voeten getreden.

Bezwaarprocedure

De Onderzoeksredactie Tabak is inmiddels een bezwaarprocedure gestart om nog ontbrekende en zoekgeraakte documenten in handen te krijgen om een nog duidelijker beeld te kunnen krijgen van de innige relatie tussen Bergen op Zoom en Philip Morris.
Opvallend aan dit hele verhaal is dat het FCTC-verdrag blijkbaar zonder enige consequentie voor de betrokken overheidsdienaren kan worden overtreden. Sancties lijken er niet te zijn.

Update 26-07-2018

De website Kijk op Bergen op Zoom meldt dat de SP een extra raadsvergadering in Bergen op Zoom wil om meer duidelijkheid te krijgen over de gang van zaken in de gemeente en daarin wil spreken over alles wat Follow the Money heeft gepubliceerd. "De gang van zaken, omschreven in het artikel van de Onderzoeksredactie Tabak en Follow the Money, verdient niet de schoonheidsprijs”, schrijven raadslid Carlo van den Aarsen en duoraadslid Theo de Jong. Ze zien in de geschetste situatie weinig terug van de eerlijkheid en transparantie die het college hoog in het vaandel zegt te hebben staan.

Update 01-08-2018

De gemeente Bergen op Zoom heeft het volledige onderzoeksartikel dat is gepubliceerd op Follow the Money (FTM) gestempeld als ‘fake news’ omdat er volgens de woordvoerder van de gemeente zoveel onwaarheden in staan dat er geen artikel zou overblijven als hij ze allemaal zou corrigeren. Een opmerkelijke reactie, omdat het artikel volgens FTM volledig gebaseerd is op 1362 documenten die de gemeente heeft vrijgegeven na een beroep op de Wet openbaarheid bestuur en letterlijke citaten uit die documenten bevat.
Ook heeft Bergen op Zoom de gelegenheid gekregen om in het kader van wederhoor op het artikel te reageren en feitelijke onjuistheden aan te wijzen. Daarop heeft de gemeente het artikel alleen weersproken (als fake news), maar niet weerlegt. Lokale media nemen echter klakkeloos de kritiek van de gemeente op het onderzoek over, zonder wederhoor bij FTM te plegen. Lokale krant BN/de Stem verwijderde zelfs het nieuws over het onderzoek van FTM van haar site en nam daarna kritiekloos de kritiek van de gemeente over, zo schrijft FTM nu.