UPDATE 28-08-2020
OPINIE
De VVD beschermt liever de tabaksindustrie dan de gezondheid van de burger. Uit onderzoek van The Investigative Desk blijkt dat deze partij onder geleide van de tabaksindustrie belangrijke antirookmaatregelen in het Preventieakkoord heeft afgezwakt.

Door Frits van Dam

Eind 2018 werd het Nationaal Preventieakkoord gepresenteerd waarin staatssecretaris Blokhuis een aantal maatregelen nam om (onder andere) tabaksgebruik verder te ontmoedigen. Het onderdeel tabak in het Preventieakkoord was de resultante van overleg met een divers gezelschap van maatschappelijke organisaties onder leiding van Jolande Sap. De tabaksindustrie nam geen plaats aan deze zogenaamde tabakstafel, omdat Nederland het internationale antirookverdrag FCTC heeft ondertekend waarin in artikel 5.3 staat dat de industrie op afstand gehouden moet worden als er antirookbeleid wordt gemaakt. Althans, dat was de bedoeling, maar The Investigative Desk beschrijft op website Follow the Money hoe de tabaksindustrie toch greep kreeg op het tabaksbeleid door haar lobby op de VVD te richten.

Van verslaving nooit gehoord

De VVD is een tabaksvriendelijke partij, iedere volwassene moet zelf weten of hij/zij rookt, van verslaving hebben ze daar nooit gehoord en dat de helft van de verstokte rokers eraan doodgaat, jammer maar helaas. Voor de VVD is elk overheidshandelen dat de belangen van de tabaksbranche ook maar enigszins schaadt, taboe. En dat terwijl hun voorman Mark Rutte een fel antiroker is, en tabak troep en rotzooi noemde.

Ook VNO/NCW, dat toch een breder maatschappelijk belang zou moeten dienen, leent zich voor de dodelijke lobby van de tabaksindustrie. De pro-tabakhouding van VNO-NCW is helemaal opvallend gezien het grote aantal belangrijke zorgorganisaties dat lid is van deze werkgeversorganisatie. Het wordt tijd dat die zich gaan roeren!

Oorspronkelijke maatregelen

Op de tabakstafel lagen oorspronkelijk onder meer maatregelen om het aantal tabaksverkooppunten in te perken, de accijns in één keer naar 10 euro te verhogen, een displayban (uitstalverbod) en de invoering van plain packaging (verplichte gestandaardiseerde verpakkingen zonder merkuitingen). Op basis van Wob-documenten, gesprekken met betrokkenen en inzage in verschillende concepten en versies van het Nationaal Preventieakkoord toont The Investigative Desk aan dat de tabaksindustrie, actief gesteund door VNO/NCW-voorzitter Hans de Boer, accijnsverhogingen, neutrale verpakkingen en een verbod op het uitstallen van tabaksproducten terugdraaide.

Het Centraal Bureau Levensmiddelen (CBL) vond ook een gewillig oor bij de VVD. Ook bij deze branche gaan commerciële belangen boven volksgezondheid. De uitzondering is Lidl, die haar verantwoordelijkheid genomen heeft en sigaretten uit het assortiment gebannen heeft.

Hayke Veldman

De VVD is, aldus hun tabakswoordvoerder Hayke Veldman, tegen inperking van het aantal tabaksverkooppunten via een vergunningstelsel, ‘want dan loop je het risico dat er onder de toonbank wordt verkocht’. Ook wil de VVD dat kleine winkeliers die vooral tabak verkopen, van het uitstalverbod worden uitgezonderd. Bovendien wilde de VVD dat de invoering van neutrale verpakkingen voor e-sigaretten en heatsticks vertraagd werd. ‘Omdat’, zegt Veldman, ‘het hier gaat om producten die mogelijk minder schadelijk zijn.’ Hij wees daarbij naar het Verenigd Koninkrijk, waar de overheid e-sigaretten beschouwt als oplossing voor verstokte rokers, in tegenstelling tot de Nederlandse overheid.

Die argumentatie komt overeen met de brieven die onder meer Philip Morris International en de Vereniging Nederlandse Sigaretten- en Kerftabakfabrikanten (VSK) tijdens de onderhandelingen rondstuurden, maar Veldman wijst een direct verband van de hand. Veldman: ‘Ik ben geen doorgeefluik, ik vorm een standpunt op basis van input van zeer verschillende partijen.’ Naar gezondheidswerkers en tabaksslachtoffers en hun naasten heeft hij slecht of niet geluisterd.

Doelstelling wordt niet gehaald

In het Radio 1 Journaal is aandacht besteed aan het artikel van The Investigative Desk. Een van de betrokken onderzoeksjournalisten, Ties Keyzer, legt uit dat door de afzwakking van de antirookmaatregelen in het Nationaal Preventieakkoord door pressie van de VVD, de doelstelling die de regering zich in het regeringsakkoord heeft gesteld om tot een rookvrije generatie in 2040 te komen, niet gehaald gaat worden. TabakNee rapporteerde hier vorige week ook over.

Internationale verdragen overtreden

VVD’er Hayke Veldman liet het Radio 1 Journaal weten dat hij inderdaad ook naar de tabakslobby heeft geluisterd, om te zien wat de gevolgen van de antirookmaatregelen zouden zijn. Dat daarmee internationale verdragen overtreden zijn vindt hij van secundair belang. Hij maakte zich in het bijzonder zorgen om de gevolgen van een flinke accijnsverhoging voor tabaksverkopers in de grensstreken, omdat rokers massaal tabak over de grens in zouden gaan slaan als het daar goedkoper was dan in Nederland. Ook vermoedde hij dat een accijnsverhoging de illegale tabakshandel zou voeden.

Beide argumenten worden standaard door de industrie aangevoerd om antirookmaatregelen tegen te houden of af te zwakken uit angst voor een verlies aan inkomsten. Bij Veldman vonden ze, hoe kan het ook anders, een gewillig oor

Coalitie medeplichtig

Veldman wijst erop dat de VVD niet alleen staat in haar bezwaren tegen een fikse accijnsverhoging. ‘Als coalitie zijn we het er dan ook over eens dat we die stap niet gaan zetten.’ We nemen aan dat Veldman niet liegt, maar dan moeten het CDA, D66 en vooral de ChristenUnie zich diep schamen. De ChristenUnie was, in de periode toen ze nog niet in de coalitie zaten, een fel voorstander van streng antitabaksbeleid. Om de lieve vrede te bewaren neemt de coalitie het feit dat er nog ieder jaar 30.000 mensen vroegtijdig overlijden aan de gevolgen van tabak-gerelateerde ziektes, op de koop toe.

Preventieakkoord openbreken

Longarts Wanda de Kanter is er in het Radio 1-programma Dit is de dag duidelijk over, dit door de VVD en niet te vergeten VNO/NCW gecorrumpeerde Preventieakkoord moet opengebroken worden. Het was al niet optimaal maar met het Preventieakkoord in zijn huidige vorm komen we er helemaal nooit. Het Preventieakkoord is, zoals we al eerder schreven, een festival van gemiste kansen.

UPDATE 28-08-2020

In hun nieuwsbrief van augustus reageerde Gezondheidsfondsen voor Rookvrij gisteren als volgt op de publicatie van The Investigative Desk:

Na degelijk journalistiek onderzoek publiceerde The Investigative Desk deze week hun artikel waarin de totstandkoming van het huidige Preventieakkoord wordt beschreven en de invloed die de tabakslobby heeft gehad op de vastgelegde afspraken van het akkoord. Naar aanleiding van deze publicatie kwam in de media de vraag op in hoeverre wij het Preventieakkoord nog steunen. Gezondheidsfondsen voor Rookvrij ondersteunt het huidige Preventieakkoord omdat het een historische en belangrijke stap is als breed maatschappelijk antwoord ter bevordering van de volksgezondheid in het algemeen en tabaksontmoediging in het bijzonder. Niemand wil dat kinderen gaan roken. De Rookvrije Generatie is ondertussen een beweging waar heel veel (politieke) partijen, organisaties en individuen hun steentje aan bijdragen, er worden mooie stappen gezet, maar we zijn er nog niet. Het Preventieakkoord vormt voor ons daarom een belangrijke basis van waaruit naar verdere aanscherping (versnelling of extra maatregelen) gebouwd wordt voor het realiseren van een Rookvrije Generatie.