Minderheidsgroepen, mensen met een lage economische status en rokers komen vaker content met tabaksproducten tegen op streamingsplatforms. Dat blijkt uit onderzoek van het University of Texas MD Anderson Cancer Center. “Nu deze populaire platforms de wereld van entertainment domineren, wordt het steeds belangrijker om regels te overwegen voor deze content.”

Door de webredactie

“Als kijkers een karakter zien roken, vapen of een andere vorm van tabak zien gebruiken, kan dat het stigma verminderen dat op dat gedrag zit”, zegt Sanjay Shete, hoogleraar Biostatistics and Epidemiology aan het University of Texas MD Anderson Cancer Center op de website van de universiteit. “Als een held of hoofdpersonage rookt, kan dat onbewust het signaal afgeven dat dat acceptabel is, waardoor sommigen de eerste stap nemen om te gaan roken, waaronder ook Amerikaanse jeugd.” Shete is de hoofdauteur van het onderzoeksrapport Disparities in Exposure to Tobacco on Television or Streaming Platforms (‘Ongelijkheid in blootstelling aan tabak op televisie of streamingplatforms’), gepubliceerd in JAMA.

Tientallen miljoenen Amerikanen

Het onderzoek, een enquête onder meer dan 5.700 volwassen Amerikanen, laat zien dat 12,4 procent blootstaat aan tabakspromotie op streamingplatforms. Dat gaat op de hele bevolking om tientallen miljoenen mensen. De groep die het meeste blootstond aan beelden waarin tabak werd gebruikt, zijn zwarte Amerikanen (19,4 procent), mensen met een jaarinkomen onder de 20.000 dollar (17,6 procent), huidige rokers (17 procent) en mensen met een Spaanstalige achtergrond (16,4 procent). Daaruit kan geconcludeerd worden dat minderheidsgroepen, mensen uit een lage inkomenscategorie (en lage sociaaleconomische status) en rokers, het vaakst dit soort beelden zien.

Reclameverbod versus artistieke keuzes

De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) is al lang voorstander van een complete ban op alle vormen van tabaksreclame, -sponsoring en -promotie. Veel landen, waaronder de Verenigde Staten en Nederland, hebben een reclameverbod ingevoerd, waardoor er geen tabaksadvertenties meer op radio, televisie en in print vertoond mogen worden. Maar in series en films is het onduidelijk of het om artistieke keuzes gaat of dat tabaksfabrikanten achter de schermen hebben betaald om hun producten te laten zien. Feit is wel dat zien roken, doet roken. Dus als films en series rokende karakters opvoeren, kan dit effect hebben op het gedrag van de kijker.

Roken in series al langer een probleem

Het onderzoek van Shete laat voor het eerst zien dat bepaalde groepen vaker tabaksbeelden te zien krijgen. Het is al wel langer duidelijk dat roken in series en films een probleem is. Uit Brits onderzoek (2022) bleek dat rokende deelnemers aan realityseries aanzetten tot tabaksgebruik. Uit onderzoek van Truth Initiative (2023) bleek dat in bijna alle Oscar-genomineerde films gerookt werd. En diezelfde organisatie concludeerde dit jaar dat de content waarin gerookt wordt is toegenomen, waardoor nog meer jongeren aan beelden van tabaksgebruik worden blootgesteld.

“Nu deze populaire platforms de wereld van entertainment domineren, wordt het steeds belangrijker om regels te overwegen voor deze content”, stelt Shete. “Dit soort volksgezondheidsinterventies kunnen bijdragen aan een gezondere en eerlijkere samenleving, door te voorkomen dat mensen gedrag gaan vertonen waarmee ze het risico op kanker en andere ziektes vergroten.”

Sommige landen ondernamen al actie

Er zijn al landen waar de overheid in probeert te grijpen. In India heeft de regering wetgeving ingevoerd die streamers verplicht stelt om voorafgaand aan en tijdens een serie of film waarin tabaksproducten gebruikt worden, een waarschuwing te plaatsen. Het bericht moet kijkers waarschuwen voor de schadelijke gevolgen van tabaksgebruik en minstens 50 seconden in beeld zijn. Zuid-Korea heeft zelfs een algeheel verbod uitgevaardigd op het laten zien van roken in Koreaanse series en films.

Campagne en meldpunt in Nederland

In Nederland waarschuwt de Kijkwijzer sinds 2022 voor roken in series en films, maar zonder daar een apart vignet voor te hebben gemaakt, want dat leek er niet voor te zorgen dat roken minder in beeld kwam.

Vorig jaar april begon Rookvrije Generatie de campagne ‘Laten we stoppen met doen alsof’, waarbij prominenten als Tim Oliehoek en Dieuwertje Blok film- en televisiemakers opriepen om zich bewust te worden van wat de effecten zijn van het laten zien van tabaksgebruik in series en films.

TabakNee opende in 2022 het meldpunt ‘Roken in media’ waar rookscènes en beelden gemeld kunnen worden. Dit meldpunt staat nog altijd open voor nieuwe meldingen.