Kijkwijzer heeft, vooralsnog in stilte, roken toegevoegd aan het classificatiesysteem voor films, series en muziekvideo’s, zonder daar echter een apart symbool voor te ontwikkelen. Een gemiste kans, vindt longarts Wanda de Kanter, die ook betreurt dat ouders nog niet zijn voorgelicht over de wijziging. 

Door de webredactie

Sinds 1 januari beoordeelt Kijkwijzer films, dvd’s, televisieprogramma’s en muziekvideo’s ook op de aanwezigheid van roken. Als in een film of serie veel gerookt wordt, krijgt deze van Kijkwijzer nu hetzelfde pictogram mee als bij drugs- of alcoholmisbruik. In sommige gevallen geldt ook een leeftijdsaanduiding. Dat blijkt uit berichtgeving van Clean Air Nederland (CAN). “Als er vaak wordt gerookt en roken in een gunstig daglicht wordt geplaatst, krijgt een film of serie een 16 jaaradvies”, meldt het Nederlands Instituut voor de Classificatie van Audiovisuele Media (NICAM), de organisatie achter de Kijkwijzer.

Kijkwijzer is het classificatiesysteem dat in Nederland wordt gebruikt om bioscoopfilms, videofilms, dvd’s en televisieprogramma’s inclusief muziekclips te voorzien van informatie over hun mogelijke schadelijkheid voor kinderen en jongeren. Na lang aandringen van verschillende kanten, waaronder TabakNee, heeft NICAM besloten ook roken in de beoordeling van audiovisuele media mee te nemen.

“Als een enkele keer wordt gerookt in een aflevering van een serie leidt dit niet direct tot een leeftijdsadvies”, laat het NICAM weten aan CAN. “Wordt er vaak gerookt of wordt het roken in een gunstig daglicht geplaatst, dan krijgt een productie een 12, 14 of 16 jaaradvies. Met gunstig daglicht wordt bedoeld dat de positieve kanten van roken worden benadrukt, of dat het gebruik wordt aangeprezen of aangeraden. Een productie waarin bijvoorbeeld vaak wordt gerookt én waarin het roken in een gunstig daglicht wordt geplaatst, krijgt een 16 jaaradvies.”

Geen apart pictogram

Het NICAM heeft na onderzoek besloten om roken onder te brengen in de categorie drugs-en alcoholmisbruik. Deze indeling geldt ook voor vapen, shisha-gebruik en andere vormen van tabaksgebruik, zoals snuif- of kauwtabak. De Kijkwijzer krijgt voor roken dus geen apart pictogram, maar gebruikt daarvoor de spuit – hetzelfde symbool als voor alcohol en drugs. NICAM: “De zorg om de schadelijkheid van blootstelling aan roken in films is reëel. Bij jongeren is het zien van films waarin wordt gerookt, positief gerelateerd aan een positievere attitude ten aanzien van roken en het beginnen met roken.”

Veel rokers op het scherm

In series en films wordt nog steeds veel gerookt. Netflix spant de kroon, maar ook Nederlandse series en films hebben de sigaret nog steeds niet uitgebannen. In de nieuwe serie The Spectacular bijvoorbeeld, steken de acteurs de ene na de andere sigaret op. Het is ondertussen meermaals aangetoond dat rookscènes tieners kunnen aanzetten om zelf te gaan roken (zie onder andere ‘Smoking in the Movies Increases Adolescent Smoking: A Review’). Uit die onderzoeken bleek bijvoorbeeld dat ruim een derde van de ondervraagde rokers ooit begonnen was na het zien van roken in films. Rokende acteurs kunnen roken een cool of stoer imago geven, wat lange tijd de reden was voor tabaksfabrikanten om films en series te sponsoren. Met alle gevolgen van dien: ten minste drie van de vijf kinderen die een sigaret uitproberen, worden een dagelijkse roker.

‘Een gemiste kans’

Juist vanwege de invloed op kinderen en jongeren vindt longarts Wanda de Kanter, voorzitter van Rookpreventie Jeugd, dat de Kijkwijzer strenger en duidelijker moet zijn over roken in films en series. “Het is een gemiste kans dat een speciaal icoontje ontbreekt. En dat er geen voorlichting is geweest voor ouders. Ouders weten niet van deze aanpassing en van de risico’s die ‘zien roken’ met zich meebrengt. Omdat reclame voor tabak verboden is, kiest de tabaksindustrie waar dat lukt voor sluikreclame in films, games en via influencers op social media. Het grote probleem voor de industrie is dat vrijwel niemand na zijn 25e nog zijn eerste sigaret opsteekt. Tabaksfabrikanten zijn daarom altijd op zoek naar jonge ‘replacement smokers’, die de vroegtijdig gestorven rokers moeten vervangen. Het is hoog tijd voor een rookvrije generatie – een rookvrije televisie hoort daarbij.”