In series, films en muziekvideo’s van populaire streamingdiensten en bijna alle films die genomineerd waren voor Best Picture bij de Academy Awards 2023 wordt alarmerend veel gerookt, blijkt uit onderzoek van het Truth Initiative.

Door de webredactie

De kans dat jongeren die vaak rookscènes in films en series zien een e-sigaret gebruiken is drie keer hoger dan bij leeftijdsgenoten zonder die blootstelling, blijkt uit onderzoek van de Amerikaanse antitabaksorganisatie Truth Initiative. In populaire programma’s roken de personages meestal om stress tegen te gaan, terwijl bekend is dat het juist de behoefte aan nicotine is die stress veroorzaakt. Het verminderen van stress is voor veel jongeren de voornaamste reden om nicotine te vapen.

Truth Initiative waarschuwt dat streamingdiensten roken normaliseren. Meer dan 2,5 miljoen Amerikaanse tieners rookten vorig jaar e-sigaretten en bijna de helft van de middelbare scholieren (46 procent) deed dat regelmatig. In 2021 gaf 14 procent van Nederlandse 12- tot 16-jarigen aan een e-sigaret gebruikt te hebben. Dat percentage is mogelijk hoger omdat de vraagstelling gebruikmaakte van ‘e-sigaret’ in plaats van het populaire woord ‘vape’, dat jongeren mogelijk niet herkennen als e-sigaret.

Rookscènes in 60 procent van de programma’s

Truth Initiative kijkt jaarlijks hoeveel er gerookt wordt in de onder 15- tot 24-jarigen populairste streamingprogramma’s. Van de 15 programma’s in 2021 bevatte 60 procent scènes met tabak, evenveel als het jaar daarvoor. Zo’n 25 miljoen jongeren in de VS werden zo regelmatig aan tabaksbeelden blootgesteld. Het totaal aantal keren dat tabak in beeld kwam steeg in 2021 van 390 naar 425. De meeste rookscènes waren te zien in Shameless op Showtime – zowel dit programma als dit netwerk toonden in 2021 de meeste rookscènes – The Simpsons op Fox, American Horror Story en de spin-off American Horror Stories op FX en Big Mouth en On My Block op Netflix. Al deze programma’s zijn via streamingdiensten als HBO, Disney+ en Netflix of via zenders als Comedy Central ook in Nederland te zien.

Tabak in topfilms bedoeld voor jongeren

Van de topfilms uit 2021 bevatte 47 procent tabaksbeelden. Ten minste een van deze films is als geschikt beoordeeld voor alle leeftijden en 16 andere voor 13 jaar en ouder. Vanwege de coronapandemie laten de cijfers over 2021 zich niet helemaal vergelijken met 2020, toch is het opmerkelijk dat de best beoordeelde films uit 2021 2.381 tabaksbeelden bevatten, meer dan twee keer zoveel als het jaar ervoor. Van de 17 films die geschikt werden geacht voor jongeren en waarin tabaksbeelden te zien zijn, waren er verschillende genomineerd voor belangrijke prijzen zoals Beste Film bij de Oscars, waaronder King Richard, Minari en West Side Story.

Animatieserie Bob’s Burgers laat zien dat het anders kan

Ook animatieseries blijven tabaksbeelden bevatten, zelfs als ze bedoeld zijn voor jongeren, die de programma’s vaak bingen (in één keer helemaal uitkijken). Naast de eerdergenoemde Simpsons en Big Mouth, waren Family Guy op Fox en Rick and Morty op Adult Swim in 2021 series waarin meermaals rookscènes voorkwamen. Ook deze series zijn in Nederland te zien. In het nieuwste seizoen van Bob’s Burgers van Fox (hier op Disney+) kwam de sigaret daarentegen helemaal niet meer voor, wat aantoont dat het ook anders kan.

Muziekvideo’s met tabak meer dan 2 miljard keer bekeken

12,8 procent van de meest populaire muziekvideo’s in 2021 bevatten afbeeldingen van tabak en die werden meer dan 2 miljard keer bekeken op YouTube. Video’s van de artiesten Silk Sonic, Farruko, Elle King, Miranda Lambert en The Weeknd werden het meest bekeken. Het aantal muziekvideo’s met tabaksbeelden en het totaal aantal keren dat tabak in beeld kwam, was lager dan in 2020, toch blijft de omvang en invloed van deze beelden problematisch en moeten die niet worden onderschat. Dat komt ook door het gebrek aan ouderlijk toezicht en leeftijdsbeperking op platforms als YouTube, evenals het gebrek aan gegevens over de leeftijd van individuele kijkers en hoe vaak video’s opnieuw bekeken worden.

Lege belofte van Netflix

In 2019 beloofde Netflix om het aantal rookscènes te verminderen na zorgen over tabak in programma’s op het platform. Maar de streamingdienst maakte geen specifiek beleid bekend om dit te bereiken. Vorig jaar drongen Amerikaanse senatoren opnieuw bij Netflix aan om de blootstelling van jongeren aan beelden van roken te beperken, toch blijven personages veel roken in populaire Netflix-series als Big Mouth en On My Block.

Het Truth Initiative pleit voor verschillende maatregelen die streamingdiensten zouden moeten nemen om het aantal tabaksbeelden te verminderen. Ze zouden onder meer een transparant antitabaksbeleid moeten implementeren, acteurs moeten informeren over de impact die ze hebben bij het gebruik van tabak op het scherm, waarschuwingen opnemen voor en na programma’s met tabaksafbeeldingen en ervoor zorgen dat media met tabaksbeelden niet in aanmerking komen voor productiesubsidies.

Truth Initiative demonstreert met de video While You Were Streaming 2022 op YouTube hoe vaak tabak in populaire films en series nog steeds in beeld komt.