In veel populaire reality-tv-programma’s wordt (flink) gerookt. Temptation Island, Utopia en Dream School zijn Nederlandse voorbeelden, Love Island, Towie en Geordie Shore zijn Engelstalige series waarin rokende deelnemers zijn te zien. Brits onderzoek waarschuwt voor de invloed op jongeren.

Door de webredactie

Realityshows zoals Towie (The Only Way is Essex, ITV), Geordie Shore (MTV) en Love Island (ITV) brengen veel momenten van tabaks- en alcoholgebruik en inname van vet, suiker of zout (VSZ) in beeld. Zulke beelden zetten in potentie aan tot kopieergedrag, stellen onderzoekers van Nottingham Trent University. Naar analogie daarvan kan worden gesteld dat Nederlandse programma’s als Temptation Island (RTL5), Love Island Nederland (Videoland), Utopia (SBS6) en Dream School (NTR) jongeren kunnen inspireren te gaan roken.

Hoewel de Britse regelgeving beelden van tabaks- en alcoholgebruik in programma’s gericht op kinderen verbiedt en het als aantrekkelijk voorstellen ervan vóór 21 uur ontmoedigt, laat het onderzoek zien dat er in realityshows nog veel gerookt wordt. De onderzoekers bekeken of er in verschillende Engelse, Amerikaanse en Australische programma’s uit 2019 en 2020 gerookt werd. Ook momenten waarop er tabak in beeld was of dat het roken geïmpliceerd werd, doordat er bijvoorbeeld een asbak op tafel stond, zijn meegeteld. 

De onderzoekers bekeken 264 afleveringen van 20 verschillende reality-programma’s. Die knipten ze in intervallen van 1 minuut om per interval rook-, alcohol- en VSZ-scènes te turven. Die werden vervolgens gerelateerd aan het aantal kijkers. In 2 procent van de onderzochte intervallen was tabak zichtbaar in beeld. Dat klinkt als weinig, maar deze 2 procent betekent dat 165 afleveringen bij elkaar voor 157,4 miljoen tabaksimpressies bij het Britse publiek zorgden, waarvan 9,6 miljoen bij kinderen onder de 16 jaar.

Zien roken, doet roken

Volgens de onderzoekers is blootstelling aan tabak op tv een risicofactor voor jongeren om te starten met roken. “Er zijn sterke aanwijzingen dat blootstelling aan tabak in de media het latere gebruik en de consumptie bij jongeren verhoogt. Dit onderzoek laat zien dat realityshows een belangrijke bron zijn van blootstelling aan tabak”, vertelt hoofdonderzoeker en psycholoog dr. Alex Barker op de website van Nottingham Trent University. “Als jonge mensen deze inhoud zien, is de kans groot dat ze het gedrag imiteren, omdat de mensen in beeld rolmodellen voor ze zijn.” Vooral jongeren zijn beïnvloedbaar door wat ze op tv zien, maar volgens Barker zijn er ook aanwijzingen dat deze programma’s invloed hebben op het gedrag van volwassen.

Love Island

De populaire Britse realityshow Love Island kreeg in 2017 veel kritiek vanwege het rookgedrag van de deelnemers. In deze serie was het Lucky Strike-logo ook meermaals herkenbaar in beeld (een merk van British American Tobacco). Dezelfde onderzoekers van Nottingham University schatten destijds in een artikel in Tobacco Control dat de 21 afleveringen alleen al bij het Britse publiek 559 miljoen tabaksimpressies opleverden, waarvan 47 miljoen bij kinderen onder de 16 jaar. Daaronder waren 44 miljoen impressies van Lucky Strike-branding, waarvan 4 miljoen bij kinderen.

Hoewel bij nieuwe realityshows tabak al veel minder vaak te zien is dan in 2017, benadrukken de onderzoekers dat de werkelijke aantallen van tabaksimpressies veel hoger zullen liggen. Dat komt doordat kijkers elders in de wereld de series ook kunnen bekijken en doordat mensen ze opnieuw bekijken via online-streamingdiensten. 

Nederlandse reality-tv en tabak

Hoewel er nog geen soortgelijk onderzoek is naar Nederlandse reality-tv, is het duidelijk dat ook hier tabak nog regelmatig in beeld komt. Kijk bijvoorbeeld naar Dream School, een programma waarin bekende Nederlanders een groep jonge schoolverlaters onder hun hoede nemen. Bijna alle jongeren in het programma roken en veel scènes spelen zich af tijdens rookpauzes. In de eerste aflevering wordt er in 23 scènes gerookt, opvallend vaak ook in de vooraf opgenomen portretjes van de deelnemende jongeren, waar het roken ook buiten beeld had kunnen blijven. Ook het Nederlandse Temptation Island VIPS, waarin de relaties van bekende koppels op de proef gesteld worden, kwam in 2019 onder vuur toen een van de deelnemers zwanger bleek te zijn tijdens scènes waarin ze sigaretten opstak. RTL was op de hoogte, maar heeft gekozen om de beelden toch uit te zenden. 

Over de situatie in Engeland zegt onderzoeker Barker: “De huidige regelgeving rond beelden waarin gerookt wordt of tabak zichtbaar is in populaire tv-programma’s is onvoldoende en moet worden herzien om blootstelling van jongeren te voorkomen.” Dat is voor de Nederlandse situatie niet anders.

Wilt u ons rookscènes in films en series melden? Klik hier