British American Tobacco tracht met een hypocriet pleidooi voor maatregelen die e-sigaretten minder aantrekkelijk maken voor jongeren te voorkomen dat vapes helemaal verboden worden. Eigen verantwoordelijkheid wil het bedrijf daar echter niet in nemen.

Door de webredactie

We hebben betere regels nodig voor e-sigaretten en andere tabaksalternatieven, zei de onlangs aangetreden topman van British American Tobacco (BAT), Tadeu Marroco recent in de Financial Times. “We kunnen het voordeel van het stoppen met roken van sigaretten [door die alternatieven] niet negeren, maar omdat er geen regels zijn, hebben we problemen met betrekking tot de toegankelijkheid voor jongeren en het milieu”, aldus de topman. Opmerkelijke uitspraak van een bedrijf dat keer op keer wordt betrapt op het betalen van influencers die (wegwerp-)e-sigaretten aanprijzen bij hun jonge volgers en er dankzij mazen in de wet reclame voor blijft maken via sponsoring van de Formule 1.

“Het probleem is dat dit fenomeen zo snel is gegroeid en dat de toezichthouders altijd een inhaalslag te maken hebben”, stelt Marroco. “Maar er zijn duidelijk kansen voor ons om het gelijke speelveld te verbeteren.” Maar die hype heeft BAT zelf helpen creëren en de mogelijkheid om het goede voorbeeld te geven door uit de markt van wegwerp-vapes te stappen, komt kennelijk niet bij de tabakstopman op.

BAT’s directeur onderzoek en wetenschap, James Murphy, deed er tegenover Politico in een stuk naar aanleiding van Marroco’s uitspraken, nog een schepje bovenop. Hij beweert dat zijn bedrijf openstaat voor regels die e-sigaretten minder aantrekkelijk en minder toegankelijk maken voor jongeren. “Ik denk dat als we die vangrails eromheen gaan plaatsen, je het echt gaat richten op volwassenen die willen overstappen en het is dan minder aantrekkelijk voor jongeren die we niet in de buurt van deze producten willen hebben.” Zelf die vangrails aanbrengen door uiterlijk en smaken aan te passen is ook voor Murphy geen optie. Pas als de overheid ingrijpt, dan wil BAT zich wel aanpassen, is de boodschap.

Sterke lobby voorkwam regulering

Maar Politico schetst daarnaast het beeld van de intensieve lobby die tien jaar geleden in de EU wist te voorkomen dat e-sigaretten alleen op doktersrecept verkrijgbaar zouden zijn. Terwijl de EU-lidstaten het daarover eens waren geworden (doktersrecept voor e-sigaretten met een nicotinegehalte boven een bepaalde grens), moesten Europarlementariërs hier nog over beslissen. Die werden destijds zwaar onder druk gezet door de lobby van de tabaksindustrie. “Dat werd heel snel een zeer, zeer agressieve lobby”, herinnert oud-EU-parlementariër voor de Sociaal Democraten Linda McAvan zich. Zij was destijds hoofdonderhandelaar namens het parlement over de herziening van de Tabaksproductenrichtlijn (TPD). Een eigenaar van een e-sigarettenbedrijf bestookte McAvan met berichten op haar telefoon en e-mails waarin hij haar als zijn ‘Nemesis’ beschreef. McAvan heeft zelfs overwogen om naar de politie te stappen, vertelde ze Politico. De lobby had overigens het gewenste effect, een amendement van liberale en conservatieve parlementsleden om het doktersrecept te schrappen, werd uiteindelijk aangenomen.

Hype onder jongeren

Inmiddels is er veel veranderd. Door de uitvinding van de wegwerp-vape zijn e-sigaretten een ware hype onder jongeren geworden. Het aantal jongeren tussen 11 en 17 jaar dat ooit een e-sigaret gebruikte is sinds 2013 verviervoudigd. Meer dan de helft van de jongeren onder de 17 in Frankrijk probeerde ooit een e-sigaret en het aantal 11-17-jarigen in Italië dat in de afgelopen maand een e-sigaret in de mond stak, verdubbelde in 2014. Ook in andere landen is die explosieve stijging te zien. In 2021 gaf 14 procent van de Nederlandse jongeren tussen 12 en 16 jaar aan ooit een e-sigaret te hebben gebruikt, aldus het Trimbos-instituut. Dat tekent daarbij echter aan dat dit cijfer mogelijk een onderschatting is, omdat jongeren het zelf vooral over ‘vapes’ hebben en die mogelijk niet als e-sigaret herkennen.

Nieuwe maatregelen op komst

Steeds meer landen gaan daarom over op maatregelen. In Frankrijk adviseerde het Nationaal Comité tegen het Roken om de smaakjes in e-sigaretten te verbieden en de minister van Volksgezondheid wil een algeheel verbod op de wegwerp-vapes. In Duitsland bepleit de regering van deelstaat Beieren een Europees verbod op de wegwerp-vapes en in het VK wordt een nieuwe accijnsheffing op e-sigaretten overwogen. Nederland heeft de smaakjes in e-sigaretten inmiddels verboden, een maatregel die per 1 januari 2024 van kracht wordt. En de Europese Commissie stelde in november vorig jaar voor accijns op e-sigaretten in te voeren. Ook heeft de Commissie al aangegeven nieuwe regels voor e-sigaretten, waaronder regulering van smaakjes en reclame, te overwegen bij de herziening van de TPD, die voor de komende jaren op de agenda staat.

EU-politici herzien hun mening

Volgens Politico is de kans vrij groot dat politici die in 2013 nog voor vrije verkoop van e-sigaretten stemden nu voor scherpere wetgeving zijn. Een voorbeeld is Peter Liese, EP-lid voor de christendemocratische EPP-fractie, die Politico vertelde voor het aanpakken van de smaakjes te zijn en ook een verbod op wegwerp-vapes te kunnen ondersteunen. Die zijn immers gericht op mensen die niet een navulbare e-sigaret willen aanschaffen, bedoeld voor langer gebruik. “Het is natuurlijk logisch dat het vooral kinderen zijn, in plaats van rokers die willen stoppen”, zegt hij over de kopers van wegwerp-vapes. Liese wil zelfs het voorschrijven op doktersrecept heroverwegen, omdat dit zou kunnen betekenen dat de e-sigaretten dan vergoed worden door de zorgverzekering en ze daarmee bereikbaarder worden voor mensen die echt willen stoppen.

BAT doet voorstel dat niets verandert

Jørgen Vestbo, emeritus hoogleraar luchtweggeneeskunde verbonden aan het University Hospital South Manchester, een verklaard tegenstander van de e-sigaret, stelt dat het beter was geweest om e-sigaretten als medisch hulpmiddel te beschouwen, omdat daarmee veel problemen zouden zijn voorkomen. Maar hij betwijfelt of dat nu alsnog zou kunnen.

BAT’s onderzoeksdirecteur Murphy stelt zich ondertussen ‘constructief’ op. Hij kan zich voorstellen dat met verschillende aanpassingen de aantrekkelijkheid van vapes voor kinderen kan worden verminderd. Bijvoorbeeld door de smaken in e-sigaretten te beperken tot drie categorieën: tabak, menthol en fruit. Snoep en andere fancy smaken zouden dan niet meer mogelijk zijn. Nogal een ‘royaal’ aanbod van BAT, dat nu al alleen smaken in de drie genoemde categorieën voert. Een vos verleert zijn streken niet, zo blijkt maar weer.

tags:  Europees Parlement | op recept | wegwerp-vapes | vape-hype | Formule 1 | stoppen met roken | smaakstoffen | Tabaks Producten Richtlijn | BAT | jongeren | e-sigaret | tabakslobby