UPDATE 21-08-2023
Na een uitzending van Nieuwsuur waarin het investeren van tabaksfabrikanten in farmaceutische bedrijven aan de kaak werd gesteld, wil VVD-Kamerlid Rudmer Heerema weten wat staatssecretaris Van Ooijen (VWS) hiertegen gaat ondernemen.

Door de webredactie

VVD-Kamerlid Rudmer Heerema reageerde eerder deze week met Kamervragen aan staatssecretaris Van Ooijen (VWS, CU) op een uitzending van Nieuwsuur vorige week waarin de investeringen van tabaksfabrikanten in farmaceutische bedrijven aan de kaak werden gesteld. Nieuwsuur baseerde de uitzending op onderzoek van The Investigative Desk, dat tegelijkertijd werd gepubliceerd in het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde (NTvG). Kern van dat verhaal is dat de tabaksindustrie met die investeringen in farmabedrijven rokers ‘twee keer langs de kassa laat gaan’. De industrie kan zo immers geld verdienen met de verkoop van medische producten tegen aandoeningen die nou net worden veroorzaakt of verergerd door roken.

Heerema wil van Van Ooijen weten of hij ook van mening is “dat het onwenselijk is dat tabaksfabrikanten groeiende invloed hebben op de gezondheid van de afnemers van sigaretten” en brengt dat in verband met de ‘sjoemelsigaret’. Die lijkt immers minder schadelijk dan die in werkelijkheid is. In dat verband vraagt Heerema meteen hoe het ervoor staat met de aanpak van de sjoemelsigaret: “Wat is de stand van zaken met betrekking tot de stappen zoals aangekondigd in de brief van 6 december 2022? Wordt er momenteel gewerkt aan een verbod zodat de ‘sjoemelsigaret’ van de markt gehaald kan worden? Zo nee, waarom niet?” Eerder vroeg GroenLinks hierover ook al opheldering aan Van Ooijen.

Heerema wil verder weten of Van Ooijen de mening deelt dat patiënten niet gebaat zijn bij deze dubbele pet van de tabaksindustrie en vraagt of er al wordt onderzocht hoe deze praktijk aan banden kan worden gelegd.

Medicijnen tegen rokersziekten

The Investigative Desk onderzocht 87 producten en medicijnen die worden geproduceerd door farmaceutische bedrijven die eigendom zijn van tabaksbedrijven. Ongeveer de helft daarvan is bedoeld voor de behandeling van ziekten die in verband zijn te brengen met roken, zoals longaandoeningen, hartaanvallen en diabetes. Nieuwsuur legde de bevindingen voor aan Frits Franssen, longarts en hoogleraar COPD aan het Universitair Medisch Centrum in Maastricht. Die zegt te schrikken van de hoeveelheid producten waaraan de tabaksindustrie geld verdient. “We moeten serieus nadenken over regelgeving die deze investeringen onmogelijk maakt”, zegt hij. Ook de Nederlandse Vereniging van Artsen voor Longziekten en Tuberculose (NVALT) vindt dat er moet worden opgetreden: “Dit vraagt om een maatschappelijk debat, waar het ministerie zeker bij betrokken moet zijn.”

Beyond Nicotine-strategie

Investeren in farmaceutische bedrijven is onderdeel van een strategie die de tabaksfirma’s onder de noemer ‘Beyond Nicotine’ scharen. Het is een strategie die, naast die van ‘harm reduction’ waarbij wordt ingezet op vermeend minder schadelijke producten als e-sigaretten en verhitte tabak, de toekomst van de grote tabaksbedrijven moet veiligstellen. In mei 2021 kon een Philip Morris International (PMI)-topman in het FD ongeremd vertellen hoe het bedrijf van plan was te gaan diversifiëren in de markt van gezondheids- en welzijnsproducten.

Twee maanden later al werd bekend dat PMI de Deense fabrikant van nicotinevervangers Fertin had overgenomen, om nog geen week later bekend te maken dat het Vectura, producent van puffers tegen COPD, wilde gaan overnemen. Het zorgde in de medische wereld voor veel ophef. Inmiddels zijn deze bedrijven gefuseerd tot Vectura Fertin Pharma.

Alle tabaksbedrijven investeren in farma

British American Tobacco (BAT) investeerde ook al in verschillende farmaceutische bedrijven, waaronder biotechbedrijf Kbio, dat plantaardige vaccins ontwikkelt. Met investeringen in het Canadese Organigram, de Duitse Sanity Group en het Amerikaanse Charlotte’s Web is BAT ook heel actief op het gebied van medische cannabis. Ook Imperial Brands investeerde met de aankoop van Oxford Cannabidoid Technologies in 2008 en het Canadese cannabisbedrijf Auxley (2019) in medische cannabis. Imperial stelde bovendien in 2022 een lid in de Raad van Bestuur aan die afkomstig is van farmaceutisch bedrijf GlaxoSmithKline. Japan Tobacco (JTI) is al langer in de farmaceutische wereld actief en richtte daar in 1987 al een aparte farma-tak op. Het nam bedrijven over die medicijnen maken voor onder meer nierziekten, huidziekten, allergieën, stofwisselingsziekten, auto-immuunziekten en virusinfecties.

In het NTvG zegt Geertjan Wesseling, hoofd van de afdeling Longziekten in het Maastricht UMC+, dat hij niets met bedrijven te maken wil hebben die eigendom zijn van tabaksbedrijven. Maar dat valt niet mee, vertelt hij: “Het was voor mij heel lastig om te achterhalen welke puffers besmet zijn.” En dat wordt alleen maar moeilijker, naarmate tabaksbedrijven hun dubbele pet-strategie verder weten uit te breiden.

UPDATE 21-08-2023

In de antwoorden op de Kamervragen van Heerema noemt Van Ooijen de investeringen van de industrie ‘een zeer kwalijke ontwikkeling’, maar zegt niet toe dat er nieuwe wetgeving zal komen.