De internationale longartsenorganisatie FIRS is bang dat Philip Morris en andere tabaksfabrikanten medische technologie willen inzetten om de inhalatie van tabaksrook nog verslavender te maken. FIRS roept daarom op om geen producten meer te gebruiken van farmaceutische bedrijven die eigendom zijn van de tabaksindustrie.

Door Jeroen Kleijne* 

Half januari heeft het Forum of International Respiratory Societies (FIRS) een verklaring gepubliceerd over de overname door Philip Morris (PMI) van Vectura, een Britse producent van inhaleerbare medicijnen. FIRS roept zijn 70.000 leden op om niet meer samen te werken met farmaceuten die volledig eigendom zijn van een tabaksfabrikant. “We zijn vooral bang dat technologie voor de behandeling van aandoeningen van de luchtwegen nu gebruikt zal worden om de schadelijke en verslavende stoffen van tabaksbedrijven nog efficiënter op de plek van bestemming te krijgen.” Met andere woorden: de angst leeft dat PMI de kennis van Vectura in zal zetten om apparaatjes te ontwikkelen waarmee je tabaksrook nog sneller inhaleert dan met een gewone (e)-sigaret.

Goedkeuring aandeelhouders 

Afgelopen najaar probeerden artsen de verkoop van Vectura al tegen te houden, schrijft WebMD, maar tevergeefs. In september kocht Philip Morris de Britse farmaceut voor naar schatting tussen de 1,1 en 1,5 miljard dollar, met goedkeuring van driekwart van de aandeelhouders. Specialisten waren zeer teleurgesteld over de houding van aandeelhouders, toezichthouders en de Britse regering en beloofden dat ze zich zouden blijven verzetten tegen de aanwezigheid van de tabaksindustrie in de medische sector.

Destijds circuleerden meteen al lijsten met alternatieven voor de inhalatiemedicatie waar Vectura en nu dus Philip Morris direct of indirect aan verdient. De gezamenlijke longartsenverenigingen laten nu via de verklaring van FIRS weten dat ze wetenschappers en medewerkers van Vectura en andere bedrijven die in handen zijn van de tabaksindustrie zullen weren van medische congressen en uit vakbladen. Ook roepen ze overheden op om in het belang van de volksgezondheid te voorkomen dat dit soort overnames in de toekomst opnieuw zullen plaatshebben.

In het medisch tijdschrift Thorax van het British Medical Journal schreef de Britse hoogleraar en longarts Nicholas Hopkinson in december al dat “Vectura-werknemers hun toekomst zullen moeten overwegen, vooral omdat de beleidsmaatregelen van zowel de British Thorax Society als de European Respiratory Society voor iedereen gelden die de afgelopen tien jaar een link had met de tabaksindustrie.” Waarbij hij nog aantekent dat Philip Morris in een eigen verklaring aan aandeelhouders aangaf dat de overname “PMI de mogelijkheid gaf om sleutelfiguren in dienst van Vectura te behouden of aan te nemen.” Hopkinson noemt het aannemelijk dat patiënten die lijden aan longziekten geen medicijnen zullen willen gebruiken waarvan de opbrengsten naar de tabaksindustrie vloeien.

Onderzoek door Philip Morris

Op WebMD stelt Philip Morris in een reactie dat het de gemiddelde consument weinig uitmaakt wie verantwoordelijk is voor de productie en verkoop van een medicijn. De tabaksfabrikant claimt dat dit blijkt uit onderzoek onder 2.000 volwassenen in de Verenigde Staten en Groot-Brittannië. “65 procent van de geïnterviewden zou het ongepast vinden als hun arts ineens een ander medicijn zou voorschrijven, puur en alleen gebaseerd op zijn of haar mening over de producent”, aldus Philip Morris. En de helft van de respondenten zou vinden dat wie een medicijn produceert de minst belangrijke reden is voor een arts om het wel of niet voor te schrijven.

Overnames voorkomen

Longarts Wanda de Kanter ziet nog steeds genoeg redenen om Philip Morris’ overname van Vectura met argusogen te bekijken. “Wat de meeste mensen niet weten is dat ruwe tabak niet te inhaleren is. Door roosteren en vele toevoegingen is de sigaret ‘addictive by design’ geworden. Wat nou als ze de technologie inderdaad willen inzetten om sigarettenrook nog beter inhaleerbaar en dus nog verslavender te maken? Hoe sneller in het brein – hoe korter de tijd van inhalatie tot beloning – hoe meer geconditioneerd je raakt.”

Een nog groter risico is volgens De Kanter dat de tabaksindustrie dit soort overnames doet om aan tafel te komen van organisaties in de gezondheidszorg, om zichzelf zo te ‘greenwashen’. “Al sinds 1950 weten ze dat roken longkanker veroorzaakt en sindsdien belazeren zij de consument met filters, light- en sjoemelsigaretten. Transitie na zeventig jaar is volstrekt ongeloofwaardig. De geschiedenis heeft laten zien dat de tabaksindustrie alles doet ter meerdere eer en glorie van zichzelf en nooit werkelijk bezig is met het beperken van de schade van het roken. We moeten echt voorkomen dat dit soort overnames vaker gebeuren.”

Overleg met GSK

Onlangs voerden De Kanter en Lucas Stalpers – hoogleraar radiotherapie AUMC – namens het bestuur van longartsenvereniging NVALT overleg met farmaceutisch bedrijf GSK. Dit bedrijf produceert namelijk een medicijn dat veel gebruikt wordt tegen COPD en astma. De ernstige longziekte COPD wordt vrijwel volledig veroorzaakt door roken; in Nederland lijden er 600.000 mensen aan. GSK past daarbij een patent toe van Vectura. “Daardoor verdwijnt een deel van de winst rechtstreeks in de zakken van Philip Morris. Het is duidelijk dat GSK zelf ook in zijn maag zit met deze situatie.”

Het bestuur van NVALT heeft in overleg met De Kanter en Stalpers desondanks besloten niet op te roepen tot een boycot van het GSK-medicijn. “Longartsen zijn in coronatijd toch al overbelast. Met een oproep om patiënten over te zetten op een ander medicijn schiet je je doel voorbij. Veel COPD-patiënten zitten bijvoorbeeld al twee jaar in quarantaine, omdat zij verhoogd risico lopen op een ernstiger beloop van een coronabesmetting. Daarbij: het patent is nog maar twee jaar geldig, dus dan vervalt ook het winstvoordeel voor Philip Morris. Als dat twintig jaar was geweest, hadden we er na de coronatijd wél werk van gemaakt. Maar verder is het denk ik op dit moment een wijs besluit. Overigens staat het patiënten natuurlijk vrij om hun arts te vragen naar alternatieven, als ze vermoeden dat hun medicijnen de kas van een tabaksfabrikant spekken.”

*Journalist Jeroen Kleijne is met ingang van deze maand lid van de redactie van TabakNee.