Op sociale media zijn er allerlei op Britten gerichte reclames voorbijgekomen die vóór e-sigaretgebruik zijn en eruitzien alsof ze door betrokken consumenten zijn gemaakt. Maar in werkelijkheid zitten er lobbyisten achter de reclames die banden hebben met Big Tobacco, zo blijkt uit onderzoek van The Observer.

Door de webredactie

In verschillende berichten op sociale media als Facebook en Twitter, wordt gesteld dat ieders vrije keuze wordt bedreigd door antirookmaatregelen die e-sigaretgebruik moeten tegengaan. Deze ‘grassroots’-campagnes roepen op om ‘op te komen voor ieders rechten’ en hebben namen als #BlackVapingSavesLives en Save my Vape. Ze zien eruit alsof ze door betrokken burgers zijn opgesteld, maar in werkelijkheid zitten er lobbyisten achter die banden hebben met Big Tobacco. Dat blijkt uit onderzoek van de Britse zondagskrant The Observer, onderdeel van The Guardian.

Reclames voor lekkere smaakjes en wegwerpvapes

Een van de betrokken organisaties heet We Vape UK en post berichten die dampen aantrekkelijk maken. Er is bijvoorbeeld een video van een jonge vrouw die dampt terwijl ze uitgaat, er zijn posts die lekkere smaakjes en wegwerp-vapes promoten en posts van beroemdheden die e-sigaretten gebruiken. Ook kan er een formulier gedownload worden met een brief om naar politici te sturen. De brief vraagt de politiek op te komen voor het recht om te kunnen dampen door tegen wetgeving te stemmen die e-sigaretten aan banden legt.

Volgens de eigen website is We Vape UK onafhankelijk en wordt het gerund ‘door dampers voor dampers’. Maar We Vape UK werd opgericht door een fellow aan het Adam Smith Institute, een vrijemarkt-lobbygroep waarvan al lang bekend is dat die banden met de tabaksindustrie onderhoudt en die zijn financiering niet openbaar maakt.

Reclame gericht tegen de WHO

Twee andere campagnes, Say No To WHO en Save My Vape, zijn gelinkt aan Global Britain Ltd, een lobbygroep die zich tegen de Europese Unie richt en wordt gerund door Brian Monteith, pr-consultant en voormalig Brexit-politicus. Volgens Tobacco Tactics, een website van Bath University, waarin alles rond de tabaksindustrie en haar handlangers wordt verzameld, is Monteith iemand die zich sinds jaar en dag inzet tegen antirookmaatregelen. In de berichten van Say No To WHO wordt de Wereldgezondheidsorganisatie zwartgemaakt en beschuldigd van het interfereren met Brits beleid. In een van de reclames staat dat het Verenigd Koninkrijk zijn soevereiniteit moet bewaken en dat de rechten van rokers die minder schadelijke alternatieven willen gebruiken, bewaakt moeten worden. Ook zou de WHO door China en Rusland worden gemanipuleerd en zijn er plaatjes van duivels te zien die namens de WHO aan de slag gaan. De WHO noemde de reclames in een reactie ‘misinformatie’.

Save My Vape zou een groep van ex-rokers zijn die zich inzetten voor het recht om te mogen dampen. Ook daar zit Global Britain Ltd achter, terwijl dat niet altijd duidelijk op de reclames staat vermeld.

Miljoenen malen bekeken

De campagnes bestaan al sinds 2021, maar zijn de laatste tijd flink gepusht. Say No To WHO was al 2,4 miljoen keer door Britse sociale mediagebruikers bekeken, zo meldt The Observer.

Volgens antirookorganisaties worden deze ‘grassroots’-campagnes gebruikt om overheidsbeleid te beïnvloeden in het voordeel van de tabaksindustrie, die zo veel mogelijk mensen verslaafd wil houden aan nicotine om al haar producten te kunnen blijven verkopen.

Martin McKee, professor in de Europese Volksgezondheid aan de London School of Hygiene and Tropical Medicine en president van de British Medical Association, stelt dat de campagnes van organisaties “die hun financiering verzwijgen en zich voordoen alsof ze de stem van het volk vertegenwoordigen” bedoeld lijken om “de volksgezondheid te ondermijnen.”

Ook Amerikaanse grassroots gekaapt door Big Tobacco

Tabaksprofessor Stanton Glantz van de University of California reageert op zijn weblog op het onderzoek van The Observer en zegt dat dit soort praktijken niets nieuws zijn. In 2016 publiceerde hij een onderzoek waaruit bleek dat Big Tobacco de controle had over grassroots-organisaties voor e-sigaretten en die inzette om haar eigen argumenten onder de aandacht te brengen van Amerikaanse overheden. Het gaat vooral om denktanks die voor de vrijemarkt zijn en een libertijnse insteek hebben.

In Nederland is dezelfde strategie toegepast

Ook in Nederland en Europa maakt de tabaksindustrie gebruik van grassroots-organisaties om het beleid te beïnvloeden. In 2021 legden The Investigative Desk en Le Monde de banden bloot tussen de World Vapers’ Alliance (WVA) en Big Tobacco. De WVA lobbyt actief in Brussel, waar het zelfs bijeenkomsten met parlementariërs organiseert, en probeerde in Nederland de publieke opinie te beïnvloeden met illegale geprojecteerde reclame in de openbare ruimte. Later bleek dat British American Tobacco, een van de sponsoren van de WVA, ook in Australië achter de frontorganisatie Responsible Vaping Australia zit. In Canada zit de e-sigaretindustrie achter de zich als consumentenbeweging presenterende Right4Vapers. Het jongste voorbeeld is de campagne Smoke-Free Sweden, die het Zweedse succesverhaal met het terugdringen van het aantal rokers in verband brengt met de coulante houding in Zweden ten opzichte van ‘rookvrije’ alternatieven. Ook hier zit de industrie achter en de campagne laat voor het gemak onvermeld dat Zweden al langer een strikt antirookbeleid heeft gevoerd.

Frontorganisaties zagen we eerder

De tactiek van het inzetten van frontorganisaties door de tabaksindustrie is een oude, die ook in Nederland vaker is toegepast. Zo lobbyde de NSO, de belangenorganisatie voor tabaksdetailhandelaren, lang en met financiële steun van de tabaksindustrie tegen allerlei rookverboden, ook als die in hun voordeel waren (ze waren bijvoorbeeld tegen het verbod op de tabaksverkoop in supermarkten, terwijl hun aangesloten tabaksspeciaalzaken daar een enorm voordeel bij zouden hebben doordat de klanten van supermarkten voortaan bij hen aan zouden kloppen voor tabak). Andere voorbeelden zijn Stichting Horecaclaim en Stichting Red de Kleine Horeca Ondernemer.