UPDATE 13-01-2022
UPDATE 09-11-2021
De tabaksindustrie verschuilt zich achter ogenschijnlijke consumentenorganisaties om strengere Europese regels voor alternatieven voor de tabakssigaret tegen te houden. Dat blijkt uit onderzoek van The Investigative Desk en Le Monde.

Door de webredactie

Het lijken op het eerste gezicht burgerbewegingen, die zowel bij de politiek als via social media proberen aanscherping van de regels voor alternatieve tabaksproducten als e-sigaretten en heat-not-burn-producten tegen te houden. In werkelijkheid blijken deze ogenschijnlijke grassroot-organisaties lobbyvehikels voor de tabaksindustrie te zijn. Dat meldt NRC  op basis van onderzoek van The Investigative Desk en Le Monde. De industrie probeert op deze manier internationaal en nationaal via een achterdeur alsnog invloed uit te oefenen op het tabaksontmoedigingsbeleid.

Vandaag beginnen de landen die zich hebben gecommitteerd aan het Kaderverdrag inzake tabaksontmoediging (FCTC) van de Wereldgezondheidsorganisatie in Genève internationale onderhandelingen tijdens de COP9 over beleid dat alternatieve tabaksproducten als e-sigaretten en heat-not-burn-producten aan banden moet gaan leggen. Het FCTC-verdrag voorkomt dat de tabaksindustrie daarbij ook haar zegje kan doen. Ook binnen de EU is de komende tijd de herziening van de Europese Tabaksproductenrichtlijn aan de orde, waarbij naar verwachting de regels voor alternatieve tabaksproducten worden aangescherpt. Om zowel in Genève als in Brussel toch invloed uit te kunnen oefenen, verschuilt de tabaksindustrie zich achter organisaties die zich voordoen als consumentenorganisaties.

Geen grassroot maar astroturf

Het gaat onder meer om de World Vapers’ Alliance (WVA) en het Consumer Choice Center (CCC). Beide presenteren zich als burgerbewegingen die opkomen voor de rechten van consumenten in verband met alternatieve nicotineproducten als e-sigaretten. Maar de onderzoekers ontdekten dat deze lobbygroepen financiering krijgen van British American Tobacco, Philip Morris International, Altria (het moederbedrijf van Philip Morris USA) en Japan Tobacco International.

Lobby-experts noemen de lobby van consumenten en burgers die zich verenigingen om te lobbyen, grassroot-organisaties. Door zelf zo’n organisatie te initiëren en voor het eigen karretje te spannen kan de industrie zonder haar ware gezicht te laten zien proberen een voet tussen de deur te krijgen bij de overheid. In jargon wordt dit ‘astroturfing’ genoemd naar het kunstgrasmerk AstroTurf. In Nederland zijn daar ook voorbeelden van terug te zien: Stichting Rokersbelangen ontving geld van de industrie, net als stichting Red de Kleine Horeca Ondernemer en de NSO, de brancheorganisatie van de tabaksdetailhandel.

Brusselse lobby

Uit het onderzoek van The Investigative Desk en Le Monde blijkt dat de WVA en de CCC Brusselse politici benaderden om hun standpunten naar voren te brengen, zonder te vermelden dat ze financiële banden met de tabaksindustrie hadden. De CCC wist zelfs dertig Europarlementariërs te interesseren voor zijn standpunten, die neerkomen op een pleidooi voor minder strenge regels voor e-sigaretten dan voor traditionele sigaretten.

De WVA lobbyde ook voor de ingang van de Tweede Kamer in Den Haag in de hoop Kamerleden te kunnen overtuigen dat ze het verbod op e-sigaretten met smaakjes zouden tegenhouden. Uit een ijscokar werden ijsjes met en zonder smaak uitgedeeld. Volt-fractievoorzitter Laurens Dassen liet zich verleiden tot de toezegging dat hij naar de eisen van WVA zou kijken, wat in een filmpje op social media breed werd uitgemeten.

Het Atlas Network van de gebroeders Koch

De journalisten vonden verder uit dat CCC deel uitmaakt van het Atlas Network, een internationale koepel van libertaire ‘non-profitorganisaties’ dat zich al jarenlang een bondgenoot van de tabaksindustrie heeft getoond. The Investigative Desk en Le Monde vonden zeker twaalf organisaties uit dit netwerk die door de tabaksindustrie zijn of worden gefinancierd. De invloedrijke oliemagnaten Charles en David Koch staan aan de wieg van het Atlas Netwerk.

Harm reduction is de kernboodschap

Uitgangspunt voor lobby van de genoemde groepen is de verspreiding van het idee dat er ingezet moet worden op ‘harm reduction’, het beperken van de gezondheidsschade door alternatieve tabaksproducten. Als rokers overstappen van tabakssigaretten op alternatieven als e-sigaretten of heat-not-burn-rookwaar, dan verminderen zij de gezondheidsrisico’s, is het idee.

In werkelijkheid kan de tabaksindustrie zo blijven verdienen aan die alternatieve tabaksproducten, die nog altijd schadelijk voor de gezondheid zijn (onlangs bleek ook dat er duizenden onbekende chemicaliën in e-liquids zitten). De term harm reduction wordt dus gebruikt door de tabaksindustrie om zich voor te doen als redders van de aan de traditionele sigaret ten onder gaande volksgezondheid. Rokers hoeven alleen maar even over te stappen op hun nieuwe waar.

Alternatieven vaak opstap naar roken

Omdat niet duidelijk is wat de gevolgen van het langetermijngebruik zijn van alternatieve tabaksproducten, zijn de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) en ook het RIVM terughoudend in het omarmen ervan. Voor hen is er vooral sprake van harm reduction als rokers helemaal stoppen en jonge mensen niet meer met tabaksproducten of alternatieven gaan experimenteren. Temeer daar die alternatieven vaak de opstap blijken te zijn naar het roken van tabakssigaretten, met alle gevolgen van dien.

Kortom, politici doen er goed aan om in geen enkel geval hun oren te laten hangen naar lobbyorganisaties die zich inzet voor versoepelde regelgeving voor alternatieve tabaksproducten. In de regel zit de tabaksindustrie daar, zo blijkt, achter.

UPDATE 09-11-2021

In de podcast De Dag op NPO Radio 1 ging hoogleraar preventieve geneeskunde Onno van Schayck van de Universiteit Maastricht in op de opmars en de gevaren van de e-sigaret. Hij waarschuwt dat schadelijke gevolgen van e-sigaretgebruik niet moeten worden gebagatelliseerd. In de aflevering stelt longarts Wanda de Kanter dat de tabaksindustrie al zeventig jaar ‘harm reduction’ als argument gebruikt om nieuwe producten aan de man te brengen die in werkelijkheid geen schade beperken. Zij krijgt daarin bijval van Van Schayck. Luister naar de podcast ‘Het rookgordijn rond de e-sigaret’.

UPDATE 13-01-2022

Uit interne e-mails die The Daily Beast in handen heeft gekregen, blijkt dat BAT betrokken is geweest bij de reclamestrategie van de WVA op sociale media. Daarin noemt een employé dat BAT targets voor hen stelde om te behalen. Ook staat in de e-mails dat BAT bewust niet genoemd moest worden: “We vermelden BAT niet in de correspondentie met de CCC over deze campagne.” Twee bronnen die met de campagne bezig zijn geweest, vertellen The Daily Beast op voorwaarde van anonimiteit dat BAT alles bepaalde, of dat de sigarettenfabrikant, in hun woorden, “ran the show” en daar substantiële bedragen voor over had. Zij noemden Marcin Wiktorowicz, BAT’s Global Head of Campaigns, als aanspreekpunt.