De Foundation for a Smoke-Free World, volledig gefinancierd door Philip Morris, werft in twaalf landen artsen om zitting te nemen in een adviesraad voor onderzoek naar stoppen met roken. In Tobacco Control ontleden wetenschappers deze schimmige praktijk.

Door de webredactie

De door Philip Morris International (PMI) in het leven geroepen en gefinancierde Foundation for a Smoke Free World (FSFW) probeert in twaalf landen artsen voor haar karretje te spannen. De adviesraad waarvoor FSFW artsen probeert te werven heet Doctors and Health Professionals Global Poll 2021 National Advisory Board (NAB). Deze wordt gepresenteerd als een ‘studie’ van acht maanden naar het stoppen met roken.

FSFW is in 2017 door PMI opgericht om naar eigen zeggen onafhankelijk wetenschappelijk onderzoek naar rookvrije alternatieven voor traditionele sigaretten te financieren en uit te voeren. Meteen bij de oprichting in 2017 kwam er al veel kritiek uit wetenschappelijke hoek op deze overduidelijke marketingtruc van PMI. Twee jaar later bleek PMI nog steeds de enige geldschieter achter de stichting en begin dit jaar bevestigde een oud-werknemer dat de stichting allerminst onafhankelijk is. Deze oud-werknemer begon een rechtszaak tegen PMI. Uit de pleitnota’s in die zaak concluderen vooraanstaande wetenschappers op het gebied van tabaksontmoediging in een recent opiniestuk op de site van het British Medical Journal dat de greep van PMI op de FSFW nog groter is dan al gedacht en dat het meeste geld wordt gebruikt niet voor onderzoek, maar voor pr-doeleinden. De auteurs roepen wetenschappers in de hele wereld daarom op nooit samen te werken met de FSFW.

Uitnodiging via onderzoeksbureau

De studie waarvoor nu artsen worden gezocht als leden van de NAB-adviesraad vindt plaats onder de vlag van Sermo, een onderzoeksorganisatie die beschikt over een panel van 1,3 miljoen zorgverleners. Volgens de website van Sermo verkoopt het bedrijf toegang tot hun panel van artsen om enquêtes uit te voeren voor farmaceutische bedrijven en producenten van medische apparatuur. De uitnodiging om zitting te nemen in de NAB is al door verschillende Amerikaanse artsen ontvangen, zo schrijven twee wetenschappers in een blog voor Tobacco Control.

Schadebeperking volgens de industrie

In de NAB-uitnodiging staan de doelen van de FSFW omschreven als “het valideren en verspreiden van (...) bevindingen ten behoeve van medisch professionele educatie over rookpreventie, het ontwikkelen van een diepgaand begrip van de huidige kennisniveaus en professionele praktijk inzake rookstop en het verminderen van tabaksschade over de hele wereld”. Ook “het vertalen van bevindingen naar bruikbare inzichten om wereldwijd sneller een einde te maken aan het roken”, is een doelstelling.

Niet vermeld staat dat de focus van de Foundation ligt op het voortdurend ontwikkelen en toegankelijk maken van alternatieve commerciële tabaksproducten zoals verhitte-tabaksproducten. En dat de stichting heeft aangedrongen op wijziging van het WHO-kaderverdrag over tabaksontmoediging (FCTC), waarschijnlijk met het doel om tabaksondernemingen weer een plaats aan de beleidstafel te geven, wat in strijd is met artikel 5.3.

Artsen moeten eigen netwerk informeren

De NAB-leden moeten input leveren voor en feedback op het mondiale onderzoek dat Sermo in opdracht van FSFW gaat uitvoeren. Verder wordt verwacht dat ze de uitrol en opschaling van de studie en de resultaten ervan ondersteunen “door hun netwerken en contacten in de medische wereld te informeren om te profiteren van de lessen zodra deze beschikbaar zijn”.

In de e-mailuitnodiging staat dat deelnemers in de loop van het onderzoek voor drie tot vier interviews worden uitgenodigd en dat ze voor elk interview 350 dollar krijgen. Sermo vraagt ​​toestemming om de namen van betrokken artsen in publicaties te gebruiken. De hoofdtekst van de e-mail vermeldt echter niet de financiële relatie tussen FSFW en PMI, en merkt op: “The Foundation for a Smoke-Free World, Inc (...) is een onafhankelijke, non-profit, belastingvrije, particuliere stichting die zich inzet voor het verminderen van sterfgevallen en ziekten veroorzaakt door het roken.” De missie van de Foundation is “om een ​​einde te maken aan roken in deze generatie”. Om dit doel “op een werkelijk wereldwijde schaal te bereiken, streeft de Foundation ernaar om de unieke behoeften inzake het stoppen met roken en schadebeperking van de ontwikkelingslanden te identificeren en te beantwoorden”.

De auteurs van de blog op Tobacco Control achten de kans groot dat de door Sermo benaderde artsen niet zullen beseffen dat FSFW een vehikel van PMI is.

Oproep tot beëindiging contract

De twee wetenschappers, Tim McAfee van de Amerikaanse Universiteit van Washington en John Baker van de La Trobe Universiteit in Australië, veroordelen in hun blog deze schimmige praktijk. “Sermo moet hun contract met FSFW onmiddellijk beëindigen, aangezien het werk wordt gefinancierd door een wereldwijd tabaksbedrijf”, schrijven ze. “Hun associatie met dit streven strookt niet met de gezondheid-gerelateerde doelstellingen van hun andere klanten, waaronder overheidsinstanties die geen contracten mogen aangaan met bedrijven die zakendoen met tabaksfabrikanten.”

In Nederland hadden we hier recent ook mee te maken, toen duidelijk werd dat onderzoeksbureau Kantar zowel gezondheidsorganisaties als de tabaksindustrie bedient.

Methodologie zorgvuldig onderzoeken

McAfee en Baker vinden dat Sermo alle genodigden alsnog moet laten weten, meteen zichtbaar in de mail, dat FSFW volledig wordt gefinancierd door een tabaksbedrijf. “Gezondheidszorg- en volksgezondheidsorganisaties moeten hun leden sterk aanmoedigen om niet deel te nemen aan deze pseudo-adviesraad, en onderzoekers moeten bereid zijn om de methodologie zorgvuldig te onderzoeken en de beweringen te weerleggen die onvermijdelijk zullen worden gemaakt op basis van een door de industrie gesponsord onderzoek.”

Artsen in dienst van Big Tobacco

Artsen voor het eigen karretje spannen is al heel lang een strategie van de tabaksindustrie, bedoeld om bij het publiek twijfel te zaaien. Zo werd in de jaren 50 van de vorige eeuw het Amerikaanse Tobacco Industry Research Committee (TIRC) geleid door de Amerikaanse geneticus dr. Clarence Cook Little. Dit comité was opgericht door de Amerikaanse tabaksindustrie nadat in Europa en ook in de VS de eerste wetenschappelijke onderzoeken over een verband tussen roken en longkanker waren verschenen. De industrie besloot tot tegenactie. Een medicus als directeur kon op meer vertrouwen rekenen. Journalist Joop Bouma schreef er eind jaren 90 nog een kleurrijk verhaal over in Trouw.

Van recenter datum is het bericht uit 2018 dat PMI een startup van de Canadese longartsen Noe Zamel en Arthur Slutsky, Parallax, had opgekocht om samen alternatieve ‘minder schadelijke’ rookwaren te ontwikkelen. Ook dat bericht deed in de medische wereld een storm van kritiek losbreken, onder meer van de Nederlandse longartsenvereniging NVALT.