Verpleegkundigen en verzorgenden moeten zich actiever met rookpreventie bemoeien, stelt de beroepsvereniging V&VN in een visie. Roken moet onderwerp van gesprek zijn bij elke intake. Wat nog ontbreekt is een opleiding tot rookstopverpleegkundige.

Door de webredactie

Verzorgenden, verpleegkundigen en verpleegkundig specialisten moeten standaard bij de intake van patiënten vragen naar het rookgedrag van de patiënt. Dat stelt de beroepsvereniging V&VN in een recent gepubliceerde visie over de rol van verzorgenden, verpleegkundigen en verpleegkundig specialisten bij de aanpak van de tabaksverslaving.
“Zij zijn in staat het onderwerp bespreekbaar te maken, een goed onderbouwd stoppen-met-rokenadvies te geven of door te verwijzen naar een zorgprofessional met expertise op stoppen-met-roken begeleiding of behandeling zoals bijvoorbeeld een rookstoppoli”, stelt het visiedocument Roken? Onze zorg!.

Verpleegkundigen en verzorgenden moeten zich meer bewust worden van hun rol op dit vlak. Ze moeten zelf het goede voorbeeld geven en zich sterk maken voor hun recht op een rookvrije werkplek. Dat laatste is bijvoorbeeld in de thuiszorg niet altijd vanzelfsprekend.

Nelleke Maas (65), verpleegkundig specialist in de jeugdgezondheidszorg en lid van Taskforce Rookvrije Start, die betrokken was bij de totstandkoming, noemt de visie een mooie eerste stap. “Het is nu aan zorgorganisaties om hier beleid op te maken. Dat is nodig, want nog niet alle professionals gaan het gesprek over roken aan met hun cliënten of patiënt.”

Rookstophulp is slecht georganiseerd

Dat verpleegkundigen meer aandacht aan rookpreventie gaan besteden is een goede zaak, waar de hele medische wereld een voorbeeld aan zou moeten nemen. Maar het is de vraag of veel verpleegkundigen en verzorgenden inderdaad in staat zijn om een goed onderbouwd stoppen-met-rokenadvies te geven of weten naar wie ze moeten doorverwijzen, zoals V&VN stelt. De wereld van de rookstopbehandeling is, zoals hier eerder aangetoond, verre van goed georganiseerd en biedt talloze avonturiers en beunhazen de kans om zich te verrijken. Staatssecretaris Paul Blokhuis (VWS) moest in antwoord op Kamervragen erkennen dat de rookstopzorg in Nederland niet goed is geregeld.

Rookstophulp meenemen in opleiding

Nederland staat daarin niet alleen, ook in Groot-Brittannië is de rookstophulp nog lang niet ideaal. Maar Nederland zou een sprong voorwaarts kunnen maken door kennis over rookstophulp op te nemen in de opleiding van verpleegkundigen. Daarnaast zou het zeer welkom zijn als rookstophulp een specialisatie binnen de verpleegkunde zou worden. Gespecialiseerde verpleegkundigen zouden in ziekenhuizen, zorgcentra en huisartsparktijken eenzelfde rol bij rookstopbegeleiding kunnen spelen als diabetesverpleegkundigen bij de behandeling van diabetes.

Maak rookstopcoach een erkend beroep

Pauline Haasbroek, rookstopcoach op de rookstoppoli van het Rode Kruis Ziekenhuis, zou graag zien dat het vak wordt geprofessionaliseerd. “Als je de rookstophulp serieus wil nemen, dan moet ook de opleiding serieus worden aangepakt”, zegt zij. “Er is nu geen echte opleiding voor. Het zou heel goed zijn als rookstopcoach als beroep erkend wordt. Het ligt voor de hand om dat op dezelfde manier te regelen als we nu de zorg voor diabetes of COPD hebben geregeld, waarbij patiënten in principe bij de huisarts door specialistisch verpleegkundigen worden behandeld en voor intensievere begeleiding naar het ziekenhuis gaan. Dat betekent dan wel dat je eigenlijk in elk ziekenhuis een rookstoppoli zou moeten hebben.”

Maar Haasbroek vindt dat het vak van rookstopcoach niet voorbehouden zou moeten zijn aan verpleegkundigen. “Je hoeft niet per se verpleegkundige te zijn om een goede rookstopcoach te worden. Ik denk dat je een hbo-vooropleiding in een medische richting zou moeten hebben om aan een opleiding tot rookstopcoach te beginnen. Zo’n opleiding is heel erg nodig, maar de vraag is wie die gaat opzetten.”

Het vak moet je wel liggen

Ook Miriam de Kleijn, interim-voorzitter van het Partnership Stoppen met Roken en freelance beleidsadviseur bij het Trimbos-instituut, zou graag zien dat rookstophulp een aparte specialisatie wordt binnen de eerste- en tweedelijnszorg. “Iedere verpleegkundige of praktijkondersteuner moet advies kunnen geven over stoppen met roken, maar niet iedere verpleegkundige of praktijkondersteuner heeft de vaardigheden en de motivatie om een goede rookstopcoach te zijn. Je moet dat namelijk wel ook leuk vinden en niet ontmoedigd raken als het niet meteen lukt om iemand te laten stoppen. Specialisatie zou betekenen dat mensen een positieve keus kunnen maken om dit vak in te gaan.”

De Kleijn werkt met veel verschillende partijen aan verdere professionalisering van de rookstophulp in Nederland. Voor het Kwaliteitsregister Stoppen met Roken, dat een jaar geleden werd ondergebracht bij het KABIZ (Kwaliteitsregistratie en Accreditatie Beroepsbeoefenaren in de Zorg), zijn nieuwe competentieprofielen opgesteld, waar rookstopcoaches aan moeten voldoen om in het register te komen. Die profielen worden binnenkort gepresenteerd. Voor alle ingeschrevenen gaat een, modulaire, overgangsregeling gelden. Vanaf 1 januari 2022 zijn nieuwe eisen voorwaarde voor inschrijving in het register.

Landelijk dekkend systeem

De Kleijn: “Het zou mooi zijn als in elke regio een soort keten voor rookstophulp in de eerste- en tweedelijnszorg zou komen. In de eerste lijn hoeft dat niet bij elke huisarts, maar je zou in elke gemeente voldoende aanbod moeten hebben om iedereen te helpen die dat wil. De Zorggroep Regio Oosterhout & Omstreken (Zorroo) heeft dat al tien jaar goed geregeld. Het aantal rokers in ons land en het aantal mensen dat wil stoppen rechtvaardigt dat we een landelijk dekkend systeem opzetten geïnspireerd op dit en andere mooie voorbeelden in het land.”