UPDATE 08-03-2018

Willem Jan Roelofs was als (vice)voorzitter van de toenmalige Stichting Sigarettenindustrie (SSI) van 1 juli 1994 tot 1 januari 2017 hét gezicht van de Nederlandse tabaksindustrie. Roelofs heeft de tabak niet achter zich gelaten: zijn Haagse adviesbureau Eppa doet (nog steeds) graag zaken met die sector.

Door de webredactie

Tot 1 januari 2017 was Willem Jan Roelofs een bekende naam in de krant en op de buis. Was tabak in het nieuws? Dan blies hij zijn pro-partijtje mee, met de vertrouwde argumenten van een doorgewinterde tabakslobbyist, zoals bijvoorbeeld: "We verkopen een legaal product en zijn een normale onderneming”. Daarom wilde hij ook liever niet verklappen welke stofjes in Philip Morris’ sigaretten zitten, want net als bij Coca Cola is de precieze receptuur een bedrijfsgeheim, zo meent hij.
Bij elke accijnsverhoging trok hij aan de bel, omdat deze tot smokkel en nagemaakte sigaretten zou leiden (terwijl het onomstotelijk vaststaat dat minder mensen gaan roken naarmate tabak meer geld kost). Met duurdere sigaretten zet de overheid haar deuren volgens Roelofs, "wagenwijd open voor de georganiseerde misdaad". Ouders opgelet, want "jongeren vormen voor de criminelen een kwetsbare doelgroep."

Trouwe dienaar

Bedrijfseconoom Willem Jan Roelofs, geboren in 1958 in het Twentse Stad Delden was (volgens zijn eigen LinkedIn-profiel) 27 jaar lang een trouwe dienaar van de belangen van de tabaksindustrie. Dat deed hij via de Stichting Sigarettenindustrie (SSI) de belangenorganisatie voor bijna alle sigarettenfabrikanten die in Nederland actief zijn. Volgens zijn LinkedIn ging hij al in 1989 voor SSI aan het werk. Sinds 1 juli 1994 was hij voorzitter van de stichting en tevens enige bestuurder. Maar op 20 juni 2013 werd Roelofs vicevoorzitter en werd het SSI-bestuur met drie mensen uit de tabaksindustrie versterkt.
Per 1 januari 2017 is de SSI gefuseerd met de georganiseerde shagfabrikanten tot de Vereniging Nederlandse Sigaretten- en Kerftabakindustrie (VSK), zonder functie voor Roelofs. 

Bestuurslid VNO-NCW

Namens SSI was Roelofs lid van het Algemeen Bestuur van de werkgeversorganisatie VNO-NCW, met als voordeel dat hij zo gemakkelijk bij ministeries en bewindslieden over de vloer kon komen. Ook was Roelofs namens SSI 27 jaar lang lid van de Europese koepelorganisatie CECCM, de Confederation of European Community Cigarette Manufacturers. Dit was Roelofs’ route naar leden van het Europees Parlement en EU-ambtenaren in Brussel en hij was vaak beter op de hoogte van het Brusselse gebeuren dan Tweede Kamerleden.

Het lobbyen heeft deze doorgewinterde tabakslobbyist geleerd bij Ernst & Young Consulting; hij was daar 11 jaar werkzaam, opnieuw volgens zijn eigen LinkedIn-profiel. Ook was hij acht jaar lang (1981-1989) beleidsmedewerker bij D66 in de Tweede Kamer.

Argwaan

Afschrikwekkende plaatjes op tabaksverpakkingen werken niet, zei Roelofs in mei 2016 tegen het Algemeen Dagblad. In datzelfde interview klaagde hij erover dat de deuren op de ministeries voor hem zijn dichtgegaan. “De anti-rooklobby krijgt erg veel aandacht bij het ministerie van Volksgezondheid (VWS). Wij daarentegen ontmoeten argwaan, terwijl roken legaal is in Nederland!"

De oorzaak lag volgens Roelofs in de rechtszaak die Stichting Rookpreventie Jeugd tegen de Nederlandse overheid had aangespannen. Die had ontdekt dat zij te innige banden met de tabaksindustrie onderhield, terwijl dat volgens het door Nederland ondertekende internationaal antirookverdrag (FCTC) niet mag mocht. “De zaak heeft volgens de industrie wel effect gehad”, zei Roelofs tegen de onderzoeksjournalistieke website Follow the Money. “De regering liet weten dat er buiten uitvoeringstechnische zaken geen contact (mogelijk, red.) is.”

Aangifte

In het Algemeen Dagblad liet Roelofs zich ook uit over de strafzaak tegen de tabaksindustrie, die toen nog pril was. “Recent werd duidelijk dat een zieke Nederlandse vrouw aangifte doet tegen de industrie. U hebt daar niet op gereageerd”, zei de AD-verslaggever hem. Waarop Roelofs antwoordde: “Ten eerste is nog erg onzeker wat daarvan komt. Daarnaast gaat het om een schrijnend geval en dan helpt mijn reactie niet. Het enige wat ik erover kwijt wil: er worden weer een hoop dingen gezegd die niet kloppen. Dat zie je vaker bij aantijgingen tegen deze bedrijfstak: het bekt goed, maar is niet waar."

De tegenstander in de gaten houden

Roelofs was steeds gespitst op het smeden van 'allianties': welke organisaties kon hij op welke thema's voor zich winnen? Ten tijde van de discussie over het rookverbod in de horeca (2005) probeerde hij het met de Koninklijke Horeca Nederland (KHN) op een akkoordje te gooien, maar een groot succes is dat niet geworden (getuige bijvoorbeeld het antwoord van toenmalig VWS-minister Hoogervorst op vragen van de SSI).

Lobbyen via de media

Roelofs vond lobbyen via de media minstens even belangrijk. Met interviews kun je immers de discussie over roken beïnvloeden. Daarom hield Roelofs nauwlettend in de gaten wat zijn tegenstanders aan het doen waren of zeiden. Bijvoorbeeld het inmiddels opgeheven tabaksexpertisecentrum Stivoro. Voerde zij de een of andere campagne? Dan maakte Roelofs een plannetje om daarop in te spelen en gebruik te maken van de aandacht van de media voor deze kwestie. Over het antwoord op de vraag “Hoe vertel ik een overtuigend verhaal over een dodelijk product?” dacht hij altijd vooraf goed na. Zijn antwoorden op die vraag: niet altijd zonder meer tégen zijn, alternatieven kunnen aandragen en met ‘redelijke’ argumenten tevoorschijn komen. Maar inmiddels is de tijd dat het publiek nog in redelijke argumenten van de tabaksindustrie gelooft wel voorbij.

Bewust leugentje op cv

Op zijn LinkedIn-profiel vermeldde Roelofs aanvankelijk dat hij vanaf 2010 niet meer voor de Stichting Sigarettenindustrie (SSI) werkte. Later herstelde hij dit. Waarom? Uit een vertrouwelijk interview dat Roelofs in 2011 aan twee studenten gaf voor hun scriptie over de totstandkoming van het rookverbod in de horeca blijkt dat hij dit leugentje opzettelijk in zijn cv had gezet. De SSI, zei Roelofs, "is een van onze grotere klanten, dus vandaar dat het er waarschijnlijk niet expliciet in staat dat ik voor ze werk".

Roelofs is één van de drie partners van lobbybureau Eppa, voor Politiek & Lobby en Strategische Communicatie. Daarover later meer. De uitleg van Roelofs aan de studenten: als Eppa-partner vertelt hij elk jaar aan de drie grote fabrikanten in de SSI welke lobby hij voor ze in petto heeft. Vervolgens neemt hij de klus aan namens Eppa. De SSI is daar een van hun grotere klanten en lobbybureaus vertellen vaak liever niet voor wie ze werken. Dus moest er maar ‘even’ een omissie in zijn cv (ook op LinkedIn). De ‘herinnering’ mocht weer terugkeren na 1 januari 2017, toen Roelofs gestopt was met zijn werk voor de SSI.

Eppa en de tabakslobby

De SSI was dus klant van Eppa. En net als Eppa was de SSI destijds een heel normale gesprekspartner van het ministerie van Volksgezondheid (getuige bijvoorbeeld deze mails uit 2013 via Wob-verzoeken door de overheid vrijgegeven). In 2014 bleek Eppa het backoffice te zijn van de website accijnslek.nl, waarop wordt bijgehouden hoeveel de overheid aan tabaksaccijnzen zou mislopen omdat rokers in het buitenland goedkopere sigaretten zouden inslaan. Deze website wordt beheerd door de NSO, de belangenorganisatie voor tabaks- en gemakswinkels. Eppa werkt op dezelfde manier voor de door de door de tabaksindustrie gesponsorde Taskforce Naleving Leeftijdsgrens Tabak (TNLT), die onderzoekt of de leeftijdsgrens bij verkoop van tabak wordt nageleefd. Bel je de Taskforce op, dan krijg je een Eppa-telefoniste aan de lijn. Als een e-mail van TNLT niet aankomt bij het ministerie, weet Roelofs’ Eppa wel raad, getuige deze e-mail van 23 juni 2016 waarin de TNLT schreef: “Aangezien TNLT hiervan een foutmelding kreeg, stuur ik op verzoek van TNLT de mail bij deze nogmaals via het EPPA-account.”

Met zijn adviesbureau Eppa heeft Roelofs een sterke binnenkomer, want hoeveel mensen weten dat Eppa voor de tabaksindustrie werkt?