De rechtszaak die de Stichting Rookpreventie Jeugd heeft aangespannen tegen de Nederlandse Staat heeft effect gehad op de contacten die de overheid met de industrie onderhield. Dat zeggen toptabakslobbyisten in interviews met verschillende media.
Door de webredactie

‘Wij ontmoeten argwaan,’ beklaagt Willem Jan Roelofs, toptabakslobbyist van de Stichting Sigarettenindustrie, zich in het Algemeen Dagblad. Als hij namens de drie tabaksmultinationals die hij vertegenwoordigt aanklopt bij het ministerie van Volksgezondheid staat de deur niet meer voor hem open. Roelofs: “We hebben hetzelfde met het ministerie van Financiën: daar mogen we niet meer meepraten over het beleid, hooguit over uitvoering.” Ook niet als hij het ministerie uit de tent probeert te lokken door hen te zeggen dat ze miljoenen mislopen voor de staatskas. “Niemand wilde luisteren." Een bron van het Ministerie van VWS bevestigt dat aan de krant: “Als een ambtenaar met die lui praat en iemand krijgt er lucht van, dan worden die contacten meteen nagetrokken. Bepaalde clubs jagen daar op.”

Waarom hij bot vangt, legt Roelofs uit aan Follow the Money: ‘Sinds september is het contact met de overheid tot het noodzakelijke beperkt. Normaal is er bijvoorbeeld na het veranderen van de accijnzen contact met Financiën om de effecten ervan te monitoren. De laatste keer werd ons verstaan gegeven dat daarover geen contact mocht zijn.’

De oorzaak ligt volgens Roelofs in de rechtszaak die Stichting Rookpreventie Jeugd tegen de Nederlandse overheid heeft aangespannen, omdat de overheid te innige banden met de industrie onderhield terwijl dat volgens een door Nederland ondertekend internationaal antirookverdrag (FCTC) niet mocht. In dat verdrag staat namelijk dat de overheid als zij nieuw antirookbeleid maakt, de industrie op afstand moet houden omdat de industrie een ander belang heeft dat de volksgezondheid, namelijk geen verdienen ten koste van de gezondheid van haar klanten. Uit onderzoek van Vrij Nederland was gebleken dat de Nederlandse overheid zich niet aan die afspraak hield. Soms kreeg de industrie zelfs eerder een wetsvoorstel onder ogen dan de minister of staatssecretaris.

Rechtszaak had effect

Hoewel de rechter Stichting Rookpreventie Jeugd niet in het gelijk stelde, maakte het ministerie van Volksgezondheid wel een plan om het FCTC-verdrag duidelijker in haar beleid te verwerken. Zo is er een protocol opgesteld voor ambtenaren over de omgang met de tabaksindustrie en hebben alle overheden (ook gemeentes en provincies) een brief gekregen over hoe ze met de industrie om moeten gaan. “De zaak heeft volgens de industrie wel effect gehad,” zegt Roelofs tegen Follow the Money. “De regering liet weten dat er buiten uitvoeringstechnische zaken geen contact is.”

Ook politieke partijen zijn voorzichtig. Roelofs zegt tegen het AD dat sommige partijen wel en anderen niet voor contact met hem open staan. “Niet bij linkse partijen, zoals de SP en de PvdA. Zij denken al te weten wat goed is voor de mensen en willen alleen regeltjes maken."

PvdA-Kamerlid Volp zegt in een reactie tegen Follow the Money “Ik heb in het begin mensen van de tabakslobby één keer ontmoet omdat ik graag wil weten wie ik tegenover mij heb. In die gesprekken heb ik ze gezegd: ‘ik ga jullie het zo moeilijk mogelijk maken’.” Ze merkte ook op wat de nieuwe strategie van de tabakslobby is, een subtiele lobby, gestuurd vanuit het proberen te veranderen van hun slechte imago. Volp: ‘Tabaksbedrijven sponsoren nieuwe kunstwerken in Nieuwspoort of helpen bij het opruimen van het strand in Katwijk. Dat is maatschappelijk verantwoord, maar nog altijd vanuit een dodelijk product.’

Niet welkom

Een woordvoerder van Imperial Tobacco liet de NOS weten een dichte deur aan te treffen als ze ministeries benaderen. Volgens de woordvoerder is het een extra probleem dat de tabakslobby niet meer op het ministerie van Volksgezondheid welkom is, waardoor overleg met de overheid onmogelijk is geworden. "We hebben acht brieven gestuurd en niet meer teruggekregen dan een ontvangstbevestiging," zegt de woordvoerder.

Het ministerie publiceert de correspondentie met de industrie ook op haar website, waardoor een beroep op de Wet openbaarheid van bestuur niet meer nodig is.

Het lijkt alsof de overheid daadwerkelijk doordrongen is geraakt van de verplichtingen uit het FCTC-verdrag. Tegen de NOS zegt een woordvoerder van het ministerie van Volksgezondheid: "We moeten ons aan internationale verdragen houden, waardoor we heel weinig contact met de industrie mogen hebben", aldus de zegsman. "We mogen het alleen met ze hebben over de uitvoering van wet- en regelgeving."

En het AD tekent uit de mond van een woordvoerder van het ministerie van Financiën op: Tussen de Nederlandse overheid en de tabaksindustrie mag geen contact plaatsvinden, behalve over uitvoeringskwesties.” En er “kan dan ook geen overleg plaatsvinden op beleidsniveau.”