Sinds kort wil de overheid transparanter zijn over haar contacten met de tabaksindustrie. Daarom publiceert de Rijksoverheid e-mails en brieven van de tabakslobby op haar website. Maar telefoonverkeer en ontmoetingen op bijvoorbeeld recepties blijven geheim. In deze rubriek nemen we de vrijgegeven documenten systematisch onder de loep. Aflevering 1: Met e-mails en brieven hoopt de tabakslobby een accijnsverhoging tegen te gaan. ‘Ik neem straks even contact op.’

Door de webredactie

Per 7 maart publiceert de Rijksoverheid op haar website brieven die binnengekomen zijn van de tabakslobby. De transparantie over het contact met de tabaksindustrie is voortgekomen uit het plan dat het ministerie van Volksgezondheid opstelde om het internationale antirookverdrag FCTC na te komen. Een direct voortvloeisel uit de rechtszaak die de Stichting Rookpreventie Jeugd tegen de Staat aanspande omdat de overheid het verdrag niet na zou komen. In het verdrag staat dat de overheid geen contact met de tabaksindustrie mag hebben als zij antirookbeleid aan het maken is. Alleen nadat het beleid is vastgesteld mag de overheid contact met hen opnemen om technische zaken door te nemen. Maar dat wil niet zeggen dat de tabakslobby geen pogingen onderneemt om de overheid toch tot contact te verleiden.

Uit de eerste documenten die de overheid op haar website heeft gepubliceerd blijkt dat vooral de brancheverenigingen van de tabaksverkopers en handelaren contact met de ministeries zoeken. Ook de Stichting Sigarettenindustrie en de Vereniging Nederlandse Kerftabakindustrie (VNK) hebben schriftelijk bij het ministerie van Financiën aangeklopt, in de hoop dat iemand opendeed. Met succes, beide kregen een reactie, zij het een kort en bondige mét een attendering dat documenten voortaan gepubliceerd zullen worden op de website van de overheid.

Alle mails en brieven moeten de overheid op de een of andere manier overtuigen dat het niet slim is om een accijnsverhoging in te voeren.
“Via deze weg zou ik u vriendelijk willen vragen om bijgaande brief met spoed onder de aandacht van staatssecretaris Wiebes te brengen,” schrijven de brancheorganisatie voor de tabaksdetailhandel NSO en de brancheorganisatie voor groothandelaren en tabaksautomaten TZN op 13 november 2015 aan het ministerie van Financiën. NSO en TZN zijn oprichter van Accijnslek.nl, een website waarop de branche zelf bijhoudt hoeveel inkomsten voor de overheid weglekken door het verhogen van accijns.

Onbetrouwbare informatie
De branche beweert dat mensen massaal over de grens hun sigaretten gaan kopen, en haalt daarvoor een door de tabaksindustrie gefinancierd onderzoeksrapport van stal dat oncontroleerbare en daarmee onbetrouwbare informatie biedt.

Daarbij gaf de NSO in het artikel ‘De Industrie en de Underdog’ in Vrij Nederland toe dat de tabaksindustrie hen geld had toegestopt om Accijnslek op te zetten. Wie het genoemde contactnummer op de website belt, krijgt een telefoniste van lobbykantoor Eppa aan de lijn, waarvan een van de partners (toptabakslobbyist Willem Jan Roelofs) secretaris is van de Stichting Sigarettenindustrie.

Deze clubs hebben een groot belang dat de accijnsverhoging niet doorgaat en willen daarom zo snel mogelijk staatssecretaris Wiebes van Financiën spreken in de hoop een accijnsverhoging tegen te kunnen houden (inmiddels is deze inderdaad per 1 april verhoogd met 70 cent per pakje shag).

Vast staat dat accijnsverhoging de beste interventie is om het aantal rokers te verminderen, zo blijkt uit onderzoek. Iedere prijsverhoging van 10 procent gaat samen met een afname van het aantal rokers met 4 procent. Accijnsverhoging is daarmee de facto een antirookmaatregel waarbij de overheid met het FCTC-verdrag in het achterhoofd geen contact met de tabaksindustrie zou moeten onderhouden. Het ministerie van Financiën heeft er goed aan gedaan niet op deze brief te reageren. Althans, er zit geen brief of e-mail tussen met een antwoord.

Vraagtekens
Toch weten we niet zeker of er daadwerkelijk geen contact is geweest tussen de overheid en de industrie. We moeten de overheid er maar op vertrouwen dat ze werkelijk transparant zal zijn over ál het contact dat er met de industrie is geweest. En deze eerste lading documenten bieden alweer aanknopingspunten voor vraagtekens. Als de Vereniging Nederlandse Kerftabakindustrie een mail sturen waarin ze voorstelt dat een directeur van tabaksfabrikant Imperial Benelux eens met staatssecretaris Wiebes om tafel gaat zitten over de gevolgen van accijnsverhoging, beëindigt de VNK haar schrijven met “Ik neem hierover straks graag contact met u op.”

Aangezien er geen verdere e-mails of brieven zijn vrijgegeven over dat contact, zou dit heel goed telefonisch kunnen zijn gegaan. De overheid is pas echt transparant als ze ook deze gegevens vrijgeeft, inclusief verslagen van het gesprek. Anders blijft er een makkelijke sluiproute bestaan voor de tabaksindustrie om te overheid ongezien te kunnen belobbyen: waarom een brief schrijven die iedereen later kan lezen op de website van de overheid, als je gewoon ongecontroleerd een telefoonnummer kunt draaien?

Een woordvoerder van het ministerie laat weten dat er geen telefonisch contact is geweest naar aanleiding van deze brief. “Het klopt dus dat er geen verslag op de site staat.” Maar er is geen enkele manier om dat te controleren.

Hieronder een overzicht van wat er binnen is gekomen:

Lees hier de andere afleveringen uit deze reeks:

Deel 2: VWS ontvangt tabakslobbyisten TNLT
Deel 3: JTI stopt met Green Deals 
Deel 4: Ministeries hebben vrijgegeven documenten nog niet op orde
Deel 5: De geveinsde zorgen van de tabaksindustrie over de Nederlandse schatkist
Deel 6: Imperial Tobacco pleit voor accijnsverhoging heatsticks
Deel 7: Het ministerie van Financiën overtreedt het FCTC-verdrag