De belangenvereniging van de tabaks- en gemakswinkels, NSO Retail, probeert onafgebroken voet aan de grond te krijgen bij de overheid om accijnsverhogingen tegen te houden. Ze gebruikt daarbij data uit ondeugdelijke, door de tabaksindustrie gefinancierde onderzoeken.

Door de webredactie

“NSO Retail vraagt graag uw aandacht voor de ontwikkelingen in de tabaks- en gemaksdetailhandel die het gevolg zijn van de zeer forse accijnsverhogingen op sigaretten en rooktabak die vanaf 2020 hebben plaatsgevonden”, schrijft de belangenvereniging van tabaks- en gemakswinkels in een brief aan de vaste commissies voor Financiën (Fiscaliteit) en Economische Zaken (MKB). De brief is gedateerd 31 juli 2024 en de volgende dag heeft NSO Retail de brief ook in een mail aan de staatssecretaris van Fiscaliteit gestuurd.

Dat is geen unicum. Uit de transparantie-pagina op de website van de Rijksoverheid, waar correspondentie van en met de tabaksbranche wordt gepubliceerd, blijkt dat de NSO ook in maart, april en mei mails heeft verstuurd naar het ministerie. Het onderwerp is telkens ‘grenseffecten’ van accijnsverhogingen.

KPMG-rapport wordt van stal gehaald

Volgens de NSO hebben tabaks- en gemakswinkels in de grensstreken veel last van de accijnsverhogingen, omdat consumenten over de grens hun rookwaar gaan kopen. Daar is het goedkoper. Om te bewijzen dat dat klopt, haalt de NSO in de brief van 31 juli een onderzoek aan van KPMG naar de grenseffecten. De NSO vermeldt er niet bij dat dit onderzoek door de tabaksindustrie wordt gefinancierd en dat het om een ondeugdelijk onderzoek gaat dat niet controleerbaar is en waarvoor de tabaksindustrie data aanlevert, waardoor het de uitkomst kan manipuleren.

De industrie gebruikt dat onderzoek sinds jaar en dag om overheden te vertellen dat ze geen accijnsverhogingen moeten doorvoeren omdat dat de illegale tabakshandel bevordert. Maar de echte reden om tegen accijnsverhogingen te zijn, is dat ze de meest effectieve manier zijn om roken te ontmoedigen.

Hulp van tabakslobbyclub

In de e-mails die de NSO eerder dit jaar stuurde, haalde de belangenvereniging ook rapporten aan van Kantar over de grenseffecten. Die rapporten zijn gemaakt in opdracht van de Vereniging Nederlandse Sigaretten en Kerftabakfabrikanten, een lobbyclub waar alle grote tabaksfabrikanten behalve Philip Morris lid van zijn.

De NSO heeft eerder toegegeven geld aan te nemen van de tabaksindustrie. Ook heeft de NSO tegen maatregelen gelobbyd die juist gunstig voor hen zouden zijn. Toen de overheid bijvoorbeeld overwoog om de tabaksverkoop uit de supermarkten te halen en alleen nog bij tabaksspeciaalzaken toe te laten, was de NSO daartegen, terwijl die exclusieve verkoop een enorme boost voor de kleine winkelier kon betekenen. Degene die het meeste baat heeft bij zo veel mogelijk verkooppunten voor tabak, is de tabaksindustrie die op zo veel mogelijk plekken zijn waar wil kunnen blijven slijten.

De NSO zou er beter aan doen om, als kleine winkeliers in de grensstreek daadwerkelijk grote gevolgen ondervinden van tabaksaccijnsverhogingen, creatief na te denken over oplossingen: welke andere goederen kunnen er verkocht worden? Tabak zal langzaam uit de samenleving verdwijnen, dus vroeg of laat moeten de winkeliers een andere manier vinden om geld te verdienen. Daar ligt de uitdaging en niet in het proberen tegen te houden van antirookmaatregelen, die er juist voor zorgen dat mensen gezonder zullen worden.

Ministerie legt brieven terzijde

Op het ministerie van Financiën worden de missieven van NSO geheel volgens de bepalingen van het Kaderverdrag inzake tabaksontmoediging (FCTC) van de WHO terzijde gelegd. Een ambtenaar van de afdeling Milieubelastingen en Accijnzen mailt op 2 augustus van dit jaar: “Zoals op de website van de rijksoverheid is aangegeven, is contact tussen uw organisatie en de rijksoverheid alleen toegestaan om wet- en regelgeving goed uit te voeren. Dat betekent dat wij alleen contact kunnen hebben over bijv. uitvoeringstechnische vragen. De informatie die u mij toezendt, ziet daar niet op. […] Dat betekent dat ik of mijn collega’s verder niet met u in contact zullen treden over het onderstaande.”

Of Kamerleden, ook al zijn zij in rechte net zo gebonden aan het FCTC-verdrag, net zo omgaan met de brieven van de NSO is de vraag. Sommige leden vinden dat zij met iedereen moeten kunnen overleggen en de vorige staatssecretaris, Van Ooijen, liet eerder dit jaar nog de beslissing daarover bij de Kamer. Die Kamer stemde recent wel in met het voorstel van Volt om een lobbyparagraaf toe te voegen aan het regeerakkoord waar het nieuwe kabinet nu aan werkt.