Philip Morris zet enorm in op de productie en marketing van nicotinezakjes in de Verenigde Staten. Deze worden voorgesteld als minder schadelijk alternatief voor roken, maar zijn in werkelijkheid een ingang naar een taaie nicotineverslaving. Met name jongeren zijn op social media het doelwit.

Door de webredactie 

Verpakt als snoepjes gaan de nicotinezakjes van Philip Morris International (PMI) in de VS over de toonbank, meldt CNN. In elk doosje zitten schijnbaar onschuldige witte zakjes in de vorm van een stuk kauwgom, die via de mond meer nicotine dan een hele sigaret direct in de bloedbaan brengen. Voorheen stond vooral verhitte tabak centraal in de groeistrategie van PMI, maar de verkoop daarvan bleek tegen te vallen, onder andere door het Europese verbod op verhitte tabak met smaakjes. Daar probeert PMI onderuit te komen met een tabaksloze variant, waarvan de recente introductie in Nederland voor de nodige ophef zorgt. Om aandeelhouders tevreden te houden investeert PMI in de VS fors in nicotinezakjes, die daar een enorme opmars maken.

Nicotinezakjes om de groei te redden

Na een marketing-pilot in 2014 ging het product onder de merknaam Zyn in 2019 de Amerikaanse markt op en werd al snel het populairste nicotinezakje. Sindsdien is de groei geëxplodeerd. In 2023 verkocht PMI, sinds 2022 eigenaar van Zyn-producent Swedish Match, meer dan 385 miljoen doosjes, wat een stijging van 62 procent was vergeleken met het jaar ervoor. Dit jaar wordt weer een groei van 35 procent verwacht. Om deze groei waar te maken kondigde PMI eind juli aan meer dan 600 miljoen dollar (550 miljoen euro) te investeren in een nieuwe fabriek in Colorado.

Een digitale marketingstorm

Om de nicotinezakjes aan de man te brengen is massaal ingezet op digitale marketing. In 2023 heeft PMI meer dan 28 miljoen dollar (25 miljoen euro) uitgegeven aan digitale marketing voor zijn nicotinezakjes, wat een toename van 1.300 procent is vergeleken met het jaar ervoor, zo ontdekten onderzoekers aan Rutgers University in New Brunswick, New Jersey. Influencers – ook wel ‘Zynfluencers’ genoemd – promoten de zakjes, waardoor een ware online subcultuur is ontstaan, met name onder jonge mannen op TikTok. PMI ontkent echter dat Swedish Match gebruikmaakt van social media-influencers.

Businessstrategie uit de farmaceutische industrie

De marketing van PMI stelt de nicotinezakjes voor als een gezonder alternatief voor sigaretten, en dus als een soort gezondheidsproduct. De klinische verpakking van de zakjes geeft ook deze indruk. Deze uitbreiding van het businessmodel van de tabaksindustrie naar rookvrije producten als e-sigaretten, verhitte tabak, snus (met tabak), nicotinezakjes en inhalers – en het framen van deze producten als gezondere alternatieven – wordt door sommige onderzoekers ook wel de ‘farmaceuticalisering’ van de tabaksindustrie genoemd. Met andere woorden, de tabaksindustrie neemt tactieken over van de farmaceutische industrie. Ondertussen ontdekte onderzoeker Marco Zenone, in zijn promotieonderzoek aan de London School of Hygiene & Tropical Medicine, dat bijna alle wetenschappelijke artikelen die positief spreken over nicotinezakjes een connectie hebben met de industrie of zelfs zijn geschreven door medewerkers Swedish Match.

‘Farmaceuticalisering’ ondermijnt de volksgezondheid

Deze verschuiving is al sinds de jaren 90 en 2000 gaande, toen roken steeds meer aan banden werd gelegd door effectief beleid en de industrie dus met nieuwe producten moest komen om sociale legitimiteit terug te winnen en hun winstmarges hoog te houden. Uit interne documenten blijkt dat de bedrijven hun imago gingen oppoetsen door producten met een (schijnbaar) farmaceutisch karakter te produceren, die makkelijker door regulerende instanties zouden worden goedgekeurd. Door recreatieve producten te maken die farmaceutische nicotinetherapieën nabootsten, kon de tabaksindustrie de vooruitgang in farmaceutische rookstopbehandeling ondermijnen zonder zelf onderhevig te zijn aan de strenge veiligheidseisen voor echte farmaceutische therapieën. Gezondheidsautoriteiten zijn het echter eens dat de zakjes zowel schadelijk als verslavend zijn.

Wetgeving nicotinezakjes in Nederland

In Nederland zijn nicotinezakjes met meer dan 0,035 milligram nicotine per zakje sinds eind 2021 dan ook bij wet verboden. De reden hiervoor is dat onderzoek van NVWA en RIVM heeft aangetoond dat concentraties boven de 0,035 milligram als schadelijk kunnen worden beschouwd en dat de zakjes de laatste jaren steeds populairder zijn geworden onder jongeren, die hierdoor een langdurige verslaving kunnen oplopen. Desondanks worden ze nog openlijk online aangeboden in Nederland. Wetgeving die nicotinezakjes helemaal verbiedt ligt momenteel bij de Eerste Kamer.

De schadelijke effecten van nicotine

Het wordt vaak vergeten dat nicotine (ook zonder tabak) net zo verslavend is als heroïne en cocaïne, een verhoogd risico geeft op hartritmestoornissen en verhoogde bloeddruk, en een schadelijk effect heeft op de ontwikkeling van het jonge brein. In hoge doseringen is nicotine zelfs acuut dodelijk. Het wordt niet voor niets gebruikt om insecten mee te verdelgen. De massale push in de VS voor deze schadelijke nicotinezakjes laat zien hoe belangrijk de nieuwe wetgeving is die nu in de Eerste Kamer ligt.