OPINIE
Een golf van verontwaardiging ging door de Nederlandse media nadat bekend werd dat Philip Morris smeltsigaretten zonder tabak op de markt brengt om het smaakjesverbod voor verhitte tabak en e-sigaretten te omzeilen. De fabrikant verkneukelt zich ondertussen in alle gratis reclame.

Door Bas van Lier

De vraag is of Philip Morris International (PMI) zichzelf in de vingers heeft gesneden door een nieuw tabakloos product op de Nederlandse markt te introduceren. Het gaat om smeltsigaretten (heatsticks) waarin de tabak is vervangen door met nicotine doordrenkte cellulose met menthol- of fruitsmaak. De sticks worden verwarmd in de apparaatjes waarin ook tabakssticks kunnen worden opgewarmd.

De verontwaardiging over deze nieuwe truc om het smaakjesverbod voor zowel verhitte tabak als e-sigaretten te omzeilen beheerste afgelopen week de berichtgeving in Nederlandse media. Daarbij groeide de bijval voor een algeheel verbod op nicotineproducten voor nieuwe generaties zoals voorgesteld in het burgerinitiatief Nicotinee. Dat initiatief zal ergens in de komende maanden op de agenda van de Tweede Kamer komen. De berichtgeving leidde ook al tot Kamervragen waarin wordt opgeroepen tot regelgeving om dit nieuwe product te kunnen verbieden.

“Als je met je boerenverstand naar dit product kijkt, dan heeft het al het kwade in zich wat de vapes ook hadden om jongeren en nieuwe rokers aan te trekken. En dat is precies wat we juist niet wilden”, zei longpatholoog en initiatiefnemer van het lespakket Vapen #jouwkeuze Daniëlle Cohen in het Radio 1 Journaal. We moeten het niet meer hebben over tabak, maar over de verslavende stof nicotine, vervolgde zij, precies wat het burgerinitiatief Nicotinee beoogt.

Gratis publiciteit

Aan de andere kant bezorgt alle ophef PMI een gedroomde marktintroductie van het nieuwe product. In één klap bereikte de tabaksfabrikant zonder er een cent aan uit te geven lezers van het AD en daaraan gelieerde kranten, Metro, Linda, DutchNews, Skipr en De Telegraaf luisteraars van het Radio 1 Journaal en kijkers naar EenVandaag, RTL Nieuws en het SBS-programma De Oranjezomer (v.a. 25:05). Overal werd de merknaam van het nieuwe product genoemd en nog eens uitgelegd hoe de smeltsigaret werkt. Ook spannend: PowNews stapte binnen bij Philip Morris om uitleg te vragen en werd niet te woord gestaan, maar anderhalf uur vastgehouden in een aparte kamer.

Dit is inmiddels een gekende tactiek van de tabaksfabrikant, die in 2017 de wereldpers haalde met het bericht dat hij binnen afzienbare tijd het einde voorzag van de traditionele sigaret. Een paar jaar later creëerde het bedrijf nieuwe ophef met de aankondiging in de wellness-markt te gaan investeren. De overname van het farmaceutische bedrijf Vectura, producent van inhalers tegen longziekten, deed de verontwaardiging opnieuw opvlammen. Maar telkens kreeg PMI er weer ingangen mee bij de media, waarin hij, al dan niet kritisch omlijnd, toch het eigen verhaal kwijt kon.

Omzeilen wet is de bedoeling

TabakNee berichtte in oktober vorig jaar al over de tabaksvrije smeltsigaret van PMI, waarover CEO Jacek Olczak tegenover investeerders toen toegaf dat die bedoeld was om vigerende regelgeving te omzeilen. Hij had het over een product dat “in sommige jurisdicties niet onderhavig zou kunnen zijn aan restricties op smaakjes” en dat bovendien buiten de accijnsheffingen zou vallen. Het was duidelijk dat PMI daarmee vooruitliep op het smaakjesverbod voor verhitte tabak, dat eind die maand in de hele EU van kracht werd.

Nog dezelfde maand maakte British American Tobacco bekend met een vergelijkbaar tabaksloos product te komen, op basis van met nicotine geïmpregneerd rooibostheeblad. Een maand later bleken ook andere aanbieders een markt te zien in dit soort producten.

Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) voorzag deze ontwikkeling in 2021 al, naar aanleiding van de opkomst van de nicotinezakjes (tabaksloze snus), bedoeld om het Europese verbod op snus te omzeilen.

Wetgeving is onderweg

Het RIVM adviseerde destijds om nicotineproducten zonder tabak (NZT) onder de tabakswet te brengen, zodat voor deze producten dezelfde regels gaan gelden als voor traditionele tabak en e-sigaretten. Daar is het kabinet destijds mee aan de slag gegaan en de wet die dit regelt ligt nu bij de Eerste Kamer. Met deze regeling worden nicotineproducten voor oraal gebruik (nicotinezakjes) helemaal verboden. Voor alle andere NZT worden de leeftijdsgrens voor verkoop (18+), het reclameverbod en rookverboden van kracht. De regeling voorziet ook in de mogelijkheid om producteisen aan NZT te stellen, waarmee het mogelijk wordt om ook voor smeltsigaretten zonder tabak een smaakverbod in te stellen.

NSC stelt Kamervragen

Zover is het nog niet en voorlopig heeft PMI weer even vrij spel om jongeren met smaakjes aan de nicotine te krijgen. In dat besef stelde Daniëlle Jansen (NSC) direct Kamervragen aan staatssecretaris Vincent Karremans (Jeugd, Preventie en Sport). Kort en goed vraagt zij daarin hoe de staatssecretaris deze nieuwe ontwikkeling gaat pareren en hoe hij in het algemeen om wil gaan met steeds weer nieuwe ‘innovaties’ van de tabaksindustrie. Dat in die vragen tien keer de merknaam van het nieuwe product wordt genoemd, zullen ze bij PMI vast niet betreuren.