Het smaakjesverbod voor e-sigaretten en de aanstaande ban op tabaksverkoop in de supermarkt zorgen voor wisselende reacties van ondernemers. De een huilt krokodillentranen, de ander heeft eurotekens in de ogen en sommigen trekken zich van de verboden niets aan. Rookpreventie Jeugd roept op overtredingen te melden bij de NVWA.

Door de webredactie

Vape- en tabaksverkoper Nils Coenraad gelooft niet dat we ooit een rookvrije generatie zullen meemaken. “Mensen hebben een historie met tabak. Laat ze vooral lekker hun ding doen”, zegt hij in het AD. Coenraad is een van de eigenaren van e-sigaretwinkel Uno in Tilburg en sinds kort ook van een tabakszaak in het centrum van de stad. Die nieuwe zaak is uitgekiend om de hoek gesitueerd van een Albert Heijn-supermarkt die sinds 1 januari geen rookwaren meer verkoopt. De tabaksverkoper verwacht dan ook een grote toestroom van sigarettenkopers: “Het is een product dat je in één vingerknip moet hebben”, zegt hij.

Maar de nieuwe zaak zet vooral ook in op de verkoop van sigaren, want, zo weet Coenraad te melden, die worden steeds populairder onder jongeren. “Juist bij jongvolwassenen zitten de sigaren in de lift. Op sociale media staan honderden foto’s van de bekende influencer Andrew Tate en basketballer Michael Jordan met een sigaar in de hand. Het is een exclusief product wat status en aanzien met zich mee brengt.”

Dan toch ook maar sigaretten

Verkopers van tabak en e-sigaretten reageren wisselend op de nieuwe omstandigheden sinds 1 januari. E-sigaretten, inclusief de wegwerpvarianten, met andere smaken dan tabak mogen niet meer worden verkocht en tegelijkertijd stopte Albert Heijn met de verkoop van rookwaren. Sommige vapeshophouders plengen krokodillentranen over de voorraad e-sigaretten met smaakjes die ze nu moeten weggooien. Een uitbaatster in Groningen, Esther Herinckx, klaagt bij de lokale zender Oogtv dat ze nu voor vijf- tot zesduizend euro aan voorraad moet vernietigen. Alsof het verbod plotseling uit de lucht is komen vallen.

De Groningse winkelier is een van de vape-verkopers die nu toch maar besloot om traditionele sigaretten te gaan verkopen om de omzet op peil te houden. “Dat doen we niet omdat we dat willen, want we zijn de e-sigaretten en vloeistoffen gaan verkopen als alternatief voor tabak” zegt Herinckx, die hoopt de sigarettenrokers die bij haar binnenstappen alsnog te kunnen verleiden om over te stappen op de e-variant.

‘Wij blijven smaakjes verkopen’

In Leiden houdt de Vapostore in de Haarlemmerstraat het voor gezien. De optie om sigaretten te gaan verkopen zien ze daar niet zitten. “Wij zijn tegen tabak dus dat gaan we absoluut niet verkopen”, zegt een woordvoerder tegen het Leidsch Dagblad. Veel begrip heeft de ondernemer niet voor de nieuwe regels. “Het idee is om jongeren tegen te houden dit product te kopen, maar de uitvoering is niet juist. Jongeren gaan nu op een illegale manier inkopen doen.”

Voorlopig dan misschien bij de Esigaretshop aan de Apothekersdijk in dezelfde stad, waar men de smaken nog wel in het assortiment houdt. “Wij blijven het verkopen omdat de bond een rechtszaak heeft aangespannen tegen de wet”, zegt een medewerker in de krant. “Het is voor ons een beetje grijs gebied. We kunnen een boete krijgen en ze mogen ook handhaven, maar we houden het voor nu wel in de winkel.”

De Telegraaf sprak een vapeshop-eigenaar die vertelde nog enkele vapes met smaakjes achter de toonbank te hebben. “Ik ben uiteraard niet van plan een nieuwe voorraad te bestellen, maar ik heb deze nog over en vind het simpelweg zonde ze zomaar weg te gooien.”

‘Meld overtredingen bij de NVWA’

Het smaakverbod is er niet zomaar gekomen, maar is een reactie op de ongekende populariteit van de vapes met smaakjes onder de jeugd. In oktober vorig jaar publiceerde het Trimbos-instituut nieuwe gegevens over het rookgedrag van jongeren. Daaruit bleek dat een op de vijf jongeren tussen de 12 en 25 jaar ten minste een e-sigaret had gebruikt en dat driekwart van de jongeren die ten minste maandelijks een e-sigaret gebruikt ook traditionele sigaretten rookt. De maatregelen zijn dan ook bedoeld om minderjarigen te beschermen tegen een nicotineverslaving.

De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA), belast met de handhaving van de Tabaks- en rookwarenwet, zegt tegen de Volkskrant het smaakverbod te gaan controleren, waarbij het bij overtredingen boetes tot 4.500 euro kan opleggen. In het afgelopen halfjaar, waarin het verbod op onlineverkoop van rookwaren van kracht is, liet de handhaver ruim 600 posts van sociale media verwijderen en werden 900 advertenties van Marktplaats gehaald.

De NVWA komt vooral in actie op basis van meldingen van overtredingen die zij krijgt. Vandaar dat Wanda de Kanter, voorzitter van Rookpreventie Jeugd, eerder al iedereen opriep om overtredingen van het onlineverkoopverbod, het smaakjesverbod, de leeftijdsgrens voor tabaksverkoop en andere misstanden te melden via het daarvoor bestemde formulier op de website van de NVWA.

Grenseffecten zullen verdampen

In het zuiden van het land zijn verschillende e-sigaretwinkels uitgeweken naar België, waar vooralsnog geen smaakjesverbod geldt. NLDamp uit Breda opende net over de grens een winkel in Meer. E-Liquidwinkel in Bladel week uit naar Arendonk en eSmokingCity verhuisde medio oktober van Baarle-Nassau naar een locatie in het Belgische tweelingdorp Baarle-Hertog.

Maar Paul Dillen, eigenaar van Sigarenspeciaalzaak Dillen in Veldhoven, denkt dat het niet al te lang zal duren voor ook de Belgen een verbod op vape-smaakjes zullen invoeren. In ieder geval heeft de Belgische minister Frank Vandenbroucke aangekondigd dat wegwerp-vapes in 2025 verboden zullen worden. Dillens zaak trekt veel nieuwe klanten, meldt Omroep Brabant, nu de naastgelegen Jumbo en de Albert Heijn iets verderop zijn gestopt met de tabaksverkoop. Doordat ook in België de accijns flink verhoogd zijn, loont het bovendien niet meer om tabak over de grens te gaan kopen.

Supermarkten blijven nog verkopen

Ook supermarktketens en -ondernemers reageren wisselend op de nieuwe omstandigheden. Albert Heijn stopte per 1 januari met de tabaksverkoop, al zijn franchisers vrij om zelf te bepalen wanneer ze dat doen. Bij Jumbo is het andersom, de keten blijft tabak verkopen totdat het per 1 juli verboden wordt, maar sommige franchisenemers, zoals die in Veldhoven, lopen daarop vooruit. In De Telegraaf berekent de vorig jaar aangetreden topman Ton van Veen dat Jumbo 7 procent van de omzet uit tabak haalt en als die verkoop verboden wordt zo’n 700 miljoen euro aan omzet per jaar zal kwijtraken. “Vanuit maatschappelijke overwegingen begrijp ik natuurlijk dat je roken wilt ontmoedigen en dat je toe wilt naar een rookvrije generatie”, zegt Van Veen. Maar nu ziet hij nog vooral een verschuiving van de verkoop naar andere verkooppunten.

Dat supermarkten omzet verliezen als de tabaksverkoop wegvalt is waarschijnlijk de reden dat de meeste supermarkten eraan blijven vasthouden zolang de wet het toestaat. Dat blijkt tenminste uit een rondvraag van het vakblad RetailTrends. Tegelijkertijd zijn er veel supermarktondernemers die zelf aparte tabakszaken zijn begonnen, zoals blijkt uit het Dossier Verkooppunten van TabakNee.

‘Verminderen verkooppunten is effectief’

De regelgeving zorgt nu voor een eerste herschikking in de verkoop van rookwaren waar kopers en ondernemers aan moeten wennen. Over zes jaar moeten ook tankstations de tabaksverkoop opgeven en twee jaar later raken gemakszaken de rookwaren kwijt. Uiteindelijk zullen alleen tabaksspeciaalzaken nog tabak en alternatieve rookwaren mogen verkopen. En dat is een effectief middel om de rookvrije generatie te bereiken, stelt Annabel Schipper van KWF Kankerbestrijding voor de camera van Hart van Nederland. “We weten uit onderzoek dat hoe minder verkooppunten, hoe minder kinderen er zullen beginnen met roken maar ook rokers die gestopt zijn zullen langer gestopt blijven. Dus we weten echt dat het impact maakt dat er minder verkooppunten komen.”