De Foundation for a Smoke-free World, een frontorganisatie van Philip Morris International, zegt onder de nieuwe CEO en voormalig tabaksbestrijder Clifford Douglas de banden met de industrie door te snijden. Het geld dat PMI betaalt vertelt iets anders.

Door de webredactie

Hoe overtuig je iemand die decennialang in diverse functies de tabaksindustrie heeft bestreden om voor een frontorganisatie van diezelfde industrie te gaan werken? Jurist Clifford E. Douglas was directeur van het Tobacco Research Network van de Universiteit van Michigan en adjunct-professor aan het Department of Health Management and Policy van de School of Public Health aan dezelfde universiteit. Daarvoor was hij vicepresident voor tabaksontmoediging van de American Cancer Society, nadat hij zich had ingezet om roken te verbieden in vliegtuigen en als advocaat was opgetreden in belangrijke rechtszaken tegen tabaksfabrikanten. In oktober werd bekend dat deze tabaksbestrijder president en CEO van de Foundation for a Smoke-free World (FSFW) is geworden, een frontorganisatie van Philip Morris International (PMI).

In het persbericht over zijn aanstelling gaat de lijst met wapenfeiten van Douglas op het gebied van tabaksontmoediging nog even door. Hij leidde een campagne van 6 miljoen dollar om college-campussen rookvrij te maken en zette zich in om Amerikanen bewust te maken van het gevaar van roken bij een coronabesmetting. Hij was Associate Director van de pr-afdeling van de American Lung Association en adviseur tabaksontmoediging voor de Amerikaanse staatssecretaris van Volksgezondheid en van de US Surgeon General.

FSFW is niet onafhankelijk

Na 35 jaar aan de kant van de tabaksontmoediging te hebben gewerkt zou Douglas de manipulaties en misleidingen van de tabaksindustrie moeten kunnen doorzien. Over de FSFW en de rol van PMI is veel geschreven. Direct bij de oprichting was er al veel kritiek, die de organisatie die wetenschappelijk onderzoek naar alternatieven voor roken subsidieert als een slimme marketingtruc bestempelde. Twee jaar na de oprichting bleek PMI de enige sponsor van de stichting en weer een jaar later bevestigde een ex-werknemer wat iedereen al wist: de FSFW is niet onafhankelijk en stemt zijn activiteiten af met PMI. Dat de tabaksfirma daar voordeel bij heeft bleek eerder dit jaar uit onderzoek dat vaststelde dat studies die door de FSFW zijn gefinancierd gaandeweg in het wetenschappelijk discours worden opgenomen, vaak zonder dat de financier van het onderzoek wordt genoemd. Zo lukt het de tabaksfirma om via de FSFW wetenschappelijke twijfel te zaaien over de schadelijkheid van alternatieve rookwaren.

Forse beloningen

Hoe weet zo’n organisatie zo’n vooraanstaand voorvechter van tabaksontmoediging als Clifford Douglas dan toch te overtuigen om er de leiding over te nemen? Alleen het verhaal dat de FSFW via wetenschappelijk onderzoek de rookvrije samenleving dichterbij wil brengen kan niet genoeg zijn geweest. De bijbehorende honorering zal meer gewicht in de schaal hebben gelegd.

Wat Douglas gaat verdienen is nog niet bekend, maar wat zijn voorganger, Derek Yach, verdiende wel. De overstap van Yach, die eerder bij de Wereldgezondheidsorganisatie werkte, zorgde destijds ook al voor grote verontwaardiging. Openbare financiële gegevens over de FSFW, gepubliceerd door Nonprofit Explorer, laten zien wat Yach heeft kunnen overtuigen: een basissalaris van ruim 920.000 dollar (845.000 euro) plus een bonus van 62.000 dollar (57.000 euro) (gegevens over 2020). In 2021 verdiende hij dik 800.000 dollar (735.000 euro) tot hij eind oktober de FSFW verliet.

Jurist Heidi Goldstein, die sinds 2019 bij de stichting werkt, nam na het vertrek van Yach de leiding tijdelijk over en kreeg daarvoor een basissalaris van 472.000 dollar en 42.000 dollar als extra’s (bij elkaar 472.500 euro). Goldstein heeft geen achtergrond in tabaksbestrijding. Een kopstuk uit de wereld van de tabaksontmoediging is duidelijk meer waard.

‘PMI trekt zich terug’

Tegelijk met de aankondiging van de benoeming van Douglas maakte de FSFW bekend dat PMI de financiering van de stichting beëindigt met een laatste donatie van 122,5 miljoen dollar (112,6 miljoen euro). Volgens Tobacco Tactics is dat afgaand op de jaarlijkse bijdrage van PMI tot nu toe genoeg om tot 2029 op dezelfde voet door te gaan.

In mediaberichten doet de FSFW het voorkomen alsof onder de nieuwe leiding alle banden met de tabaksindustrie worden doorgesneden. De stichting zegt op zoek te gaan naar financiers buiten de tabaksindustrie. In een interview met Reuters zei Douglas: “Elke scepsis over onze onafhankelijkheid kan men nu laten rusten.”

Felle kritiek

Maar direct na het bekend worden van dit nieuws liet de Amerikaanse antitabakorganisatie STOP een waarschuwing uitgaan: “Wij dringen er bij regeringen, belangenbehartigers van het maatschappelijk middenveld en academische en onderzoeksinstellingen op aan zich niet met de stichting, haar personeel of haar begunstigden in te laten.”

En Reuters citeert meer critici, zoals Deborah Arnott, algemeen directeur van de Britse gezondheidsorganisatie ASH. “Of het nu waar is of niet, [Douglas] zal worden gezien als iemand die de agenda van PMI nastreeft, en niet die van de volksgezondheid”, zei Arnott, die toevoegde dat de rol van de stichting ‘onherstelbaar besmet’ is door de PMI-financiering.

En Yolonda Richardson, president en CEO van de Campaign for Tobacco Free Kids, noemde het ‘belachelijk’ dat de stichting onafhankelijkheid claimt na het accepteren van een flinke betaling van PMI.