UPDATE 18-10-2023
Europese regels voor accijns op e-sigaretten laten op zich wachten, reden waarom Nederland nu zint op een nationale oplossing. Een besluit daarover is aan een volgend kabinet. Die nieuwe regering moet ook de nicotinevrije generatie vastleggen in een wet, stellen Jacques Wallage en Wanda de Kanter in de Volkskrant.

Door de webredactie

Nederland werkt toe naar een nationale verbruiksbelasting op e-sigaretten, maar het demissionaire kabinet laat een besluit daarover aan de volgende regering. Die zal daar op zijn vroegst in het belastingplan voor 2025 een besluit over kunnen nemen, zodat een verhoging van de prijzen van e-sigaretten (ook bekend als vapes) via een belasting niet voor 2025 is te verwachten. Europese regelgeving voor EU-brede accijns op e-sigaretten, die al wel is voorgesteld, komt op zijn vroegst in 2025 en moet daarna nog in nationale wetgeving worden geïmplementeerd. Het duurder maken van rookwaren is de effectiefste manier om het gebruik ervan terug te dringen en met name om jongeren ervan te weerhouden om ermee te beginnen.

Opsteker voor de e-sigaret

De Telegraaf, nog altijd de tabakskrant van Nederland, vierde dit uitstel van de prijsverhoging gisteren met chocoladeletters op de voorpagina als een ‘opsteker voor de e-sigaret’. In een paginagroot vervolg op pagina 3 citeert de krant een woordvoerder van minister Kaag van Financiën, die aangeeft dat zij in juli van dit jaar de Europese Commissie (EC) naar de voortgang van de Europese plannen heeft gevraagd. In november vorig jaar publiceerde de EC het concept voor de herziening van de Europese richtlijn voor tabaksaccijns, met daarin het voorstel om ook accijns op e-sigaretten verplicht te stellen.

Volgens De Telegraaf was het antwoord van de Commissie dat het plan ongewijzigd is, maar dat een besluit daarover niet voor 2025 is te verwachten. Het zal met de accijnsrichtlijn niet veel anders gaan dan met de EU-Tabaksproductenrichtlijn, waarvan vorige maand duidelijk werd dat herziening daarvan over de verkiezingen van het Europees Parlement in de zomer van volgend jaar getild zal worden.

Niet langer wachten op EU

Zowel Paul Blokhuis (CU), staatssecretaris voor Volksgezondheid in het kabinet Rutte III, als zijn opvolger Maarten van Ooijen (CU) vonden het steeds het beste om met accijnsheffingen op e-sigaretten te wachten op de Europese regels. Tegen De Telegraaf zegt Van Ooijen nu: “Maar de vraagtekens over de snelheid van dat traject zijn de afgelopen periode steeds sterker geworden. Het is daarom wat mij betreft goed om in het belang van de volksgezondheid ook te kijken naar nationale mogelijkheden voor een heffing.”

Heffing al in tien EU-landen

Tien van de 27 Europese lidstaten zijn Nederland daar al in voorgegaan, zo blijkt uit een zojuist in het tijdschrift Tobacco Induced Diseases gepubliceerd overzicht van het Institute for Global Tobacco Control van de John Hopkins Universiteit in Baltimore in de VS. In verband met de wereldwijde populariteit van de e-sigaret en de gevaren daarvan voor de volksgezondheid, bekeken de onderzoekers welke landen inmiddels een heffing op e-sigaretten invoerden. In totaal gaat het om 39 landen, waaronder dus tien Europese lidstaten.

Italië was in 2014 de eerste, Roemenië volgde in 2016 en in 2017 begonnen ook Cyprus, Finland, Griekenland, Hongarije en Zweden een verbruiksbelasting te heffen. In 2021 kwam Portugal daarbij en vorig jaar sloten Denemarken en Duitsland aan. Precedenten genoeg, zeker sinds 2017, zou je zeggen, om ook in Nederland een heffing in te voeren om e-sigaretten minder aantrekkelijk te maken. In De Telegraaf noemt longarts Wanda de Kanter, voorzitter van Rookpreventie Jeugd, de afwachtende houding van VWS ‘ontzettend laf’.

‘Zo snel mogelijk heffing invoeren’

Van Ooijen erkent de effectiviteit van prijsprikkels, zegt hij in de krant: “Om de gezondheid van onze kinderen te beschermen moeten we die ook zo snel mogelijk inzetten tegen vapes, net als de andere EU-landen die dat al doen.” Maar de beslissing daarover laat hij aan zijn opvolger. Van Ooijen stelt in de krant dat Nederland wel al heel veel doet om het gebruik van e-sigaretten tegen te gaan en daarmee in Europa vooroploopt. Inmiddels is het onlineverkoopverbod ingegaan, het smaakjesverbod wordt per 1 januari effectief en in 2025 is de verkoop van e-sigaretten exclusief voorbehouden aan tabaksspeciaalzaken.

Nicotinevrije generatie in een wet

Een nieuw kabinet moet ook de doelen voor een rookvrije generatie wettelijk gaan vastleggen, zo bepleiten Jacques Wallage, oud-burgemeester van Groningen en voormalig fractievoorzitter van de PvdA in de Tweede Kamer, en Wanda de Kanter in een artikel, gisteren in de Volkskrant. “Pas als de doelen wettelijk zijn vastgelegd zal de overheid zich gedwongen voelen alles in het werk te stellen om die doelen te bereiken. Zo weet iedereen voor de lange termijn waar hij aan toe is en komt een generatie vrij van nicotine-afhankelijkheid in beeld”, schrijven zij.

Daarbij verwijzen ze naar de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving, die in april in het rapport ‘Op onze gezondheid’ stelde dat het preventiebeleid te lang te vrijblijvend is geweest en dat de gezondheidsdoelen wettelijk moeten worden vastgelegd. “Dat zorgt voor continuïteit in het beleid en wettelijke gezondheidsdoelen zijn verplichtend voor alle overheidslagen”, schrijven Wallage en De Kanter.

Nieuwe generatie alweer aan de nicotine

De twee doen hun oproep in het licht van de recente cijfers over het gebruik van e-sigaretten en tabak onder jongeren van het Trimbos-instituut. Daaruit bleek dat bijna een derde van de jongeren tussen 12 en 25 jaar in het afgelopen jaar heeft gerookt en dat een op de vijf een e-sigaret had gebruikt. Zeven van de tien jongeren die minimaal maandelijks een vape in de mond steken, roken ook maandelijks sigaretten. “Het roken van tabakssigaretten en e-sigaretten (inmiddels vaker als vapes aangeduid) gaat al van jongs af aan samen op”, schrijven Wallage en De Kanter. “En er is nu dus alweer een nieuwe generatie ten prooi gevallen aan de nicotine-industrie, met alle nare gevolgen op latere leeftijd van dien (COPD, diverse soorten kanker, hart- en vaatziekten).”

Nicotinevrije generatie vanaf 2030

Daarom moet een nieuw kabinet wettelijk vastleggen wat ook in het burgerinitiatief Nicotinee wordt bepleit: “Met het burgerinitiatief wordt voorgesteld dat aan kinderen die vanaf 1 januari 2012 zijn geboren nooit in hun leven meer nicotinehoudende producten mogen worden verkocht. Dit kan door vanaf 2030, als deze kinderen 18 worden, elk jaar de leeftijdsgrens voor de aankoop van tabak met een jaar te verhogen. Zo’n maatregel treft de huidige rokers niet, maar beschermt nieuwe generaties tegen een nicotineverslaving.”

Bescherming tegen giftige en verslavende stoffen is een kinderrecht, stellen de auteurs. “De Wereldgezondheidsorganisatie noemde Nederland onlangs een voortrekker op het vlak van antirookbeleid. Laten we dan nu doorzetten en wettelijk vastleggen dat onze toekomst rook- en nicotinevrij is.”

Teken het burgerinitiatief voor een nicotinevrije generatie op Nicotinee.nl. Al 26.000 mensen gingen u voor.

UPDATES 18-10-2023

In reactie op het nieuws dat het demissionaire kabinet een beslissing over een nationale verbruiksbelasting op vapes aan een volgend kabinet laat, riep Kamerlid Anne Kuik (CDA) staatssecretaris Van Ooijen tijdens het vragenuur naar de Kamer. Daar zei Van Ooijen dat een mandaat van de Kamer het kabinet de mogelijkheid zou geven om toch met een belasting op vapes aan de slag te gaan. Kuik stelde daarop meteen een amendement op de begroting in het vooruitzicht, ervan uitgaande dat daarvoor een meerderheid in de Kamer zal zijn. Meteen waarschuwde Van Ooijen wel weer dat door de wetstechnische complexiteit van zo’n maatregel, de invoering toch nog enige tijd op zich kan laten wachten.

Hetzelfde argument gebruikte Van Ooijen in reactie op een vraag van D66-Kamerlid Jeanet van der Laan over de invoering van een neutraal uiterlijk voor vapes. “Daar zijn we mee bezig. Maar elke millimeter die we de industrie geven om uiteindelijk toch weer een kleurtje, een geurtje of een smaakje aan de vapes toe te voegen, die benutten ze. Daarom kost het even tijd om het zo dicht te regelen dat het product echt een saai uiterlijk heeft dat niet meer de aantrekkingskracht heeft op jongeren.”

En in antwoord op Kamerlid Mohamed Mohandis (PvdA) stelde Van Ooijen dat de boetes voor overtreding van het online verkoopverbod van rookwaren fors omhoog zullen gaan en dat het ook mogelijk wordt een last onder dwangsom op te leggen.

Telegraaf-lezers willen actie tegen vapes

In een hoofdredactioneel commentaar schreef De Telegraaf dinsdag dat het nieuwe kabinet snel een nationale belasting op e-sigaretten moet invoeren en daarmee niet moet wachten op Brussel. Uit ‘De stelling van de dag’ in dezelfde krant op woensdag 18 oktober blijkt dat het merendeel van de lezers het daarmee eens is. 82 procent van 3.616 deelnemers vindt dat er meer moet gebeuren om het vapen te ontmoedigen. Alleen het aanstaande smaakjesverbod zal niet werken, denkt 72 procent. En 57 procent is voorstander van snelle invoering van een nationale verbruiksbelasting. Veel respondenten pleiten voor een verbod op recreatief gebruik en vinden dat e-sigaretten alleen als stophulpmiddel verkrijgbaar moeten zijn op doktersrecept.

tags:  Nicotinee | nicotinevrije generatie | vape-hype | Rookpreventie Jeugd | Europese tabaksrichtlijn | volksgezondheid | politiek | staatssecretaris | Wanda de Kanter | e-sigaret | accijns | VWS