Wetenschappers horen bij hun werk te vermelden of er potentiële belangenverstrengeling in het spel kan zijn. Uit onderzoek naar 553 wetenschappelijke publicaties van tien onderzoekers blijkt dat bij tweederde daarvan geen of onvoldoende melding is gemaakt van mogelijke belangenconflicten.

Door de webredactie

Wie wetenschappelijke artikelen publiceert, behoort transparant te zijn over mogelijke belangenverstrengeling. Stel dat er bijvoorbeeld uit een onderzoek blijkt dat roken goed voor je zou zijn, dan is het goed om te weten of er geld van de tabaksindustrie is aangenomen om dat onderzoek uit te voeren. De uitkomst zou dan in het voordeel zijn van de geldschieter, wat kan duiden op belangenverstrengeling.

Om te bekijken of wetenschappers wel altijd eerlijk melding maken van hun band met de tabaksindustrie, heeft de Australische Curtin University daar onderzoek naar gedaan. De resultaten zijn gepubliceerd in het Australian and New Zealand Journal of Public Health.

De onderzoekers hebben eerst een rondvraag gedaan bij experts op het vlak van tabaksontmoediging om wetenschappers te nomineren waarvan ze dachten dat die banden met de tabaksindustrie zouden hebben. Daar is een toptien uitgekomen. Daarna hebben ze alle publicaties van die toptien geanalyseerd en naast gegevens van LinkedIn en de database Tobacco Tactics van de University of Bath gelegd. Het ging in totaal om 553 wetenschappelijke publicaties. Bij tweederde bleek er geen of onvoldoende melding gemaakt te zijn van de banden met de industrie.

Industrie mag niet afleiden van goede wetenschap

“Dat is zeer teleurstellend en alarmerend als je bedenkt dat mensen die in de wetenschap werken, objectief horen te zijn”, zegt hoogleraar Preventie aan de Curtin University Jonine Jancey, coauteur van het rapport, tegen The Guardian. “We moeten hier heel scherp op zijn, omdat we het ons niet kunnen veroorloven dat de tactieken van de industrie ons afleiden van goede wetenschap.”

De tabaksindustrie staat erom bekend allerlei frontgroepen te gebruiken die zich voordoen als een organisatie die niet gerelateerd is aan tabak, maar ondertussen wel de belangen van de industrie behartigen. Denk aan consumenten- en verkopersverenigingen. Maar ook wetenschappers zijn een gewild instrument voor de industrie om hun belangen te ondersteunen.

Prof. Proctor: industrie gebruikt wetenschap om twijfel te zaaien

De industrie gebruikt wetenschappelijk onderzoek sinds jaar en dag om twijfel te zaaien. Uit een vraaggesprek van TabakNee met Stanford-professor Robert Proctor, die onderzoek heeft gedaan naar de tactieken van de tabaksindustrie, bleek dat toen de industrie er niet meer omheen kon dat roken dodelijk is, ze onderzoek ging financieren dat daarvan afleidde. Bijvoorbeeld onderzoek dat moest aantonen dat roken ook goed voor de mentale gezondheid is omdat het als een pleziertje ervaren wordt. Daarmee hadden politici een reden om strenge wetgeving uit te stellen, of eerst meer onderzoek te laten doen. Hoe langer strenge wetgeving op zich laat wachten, hoe langer de industrie de tijd heeft om zo veel mogelijk mensen verslaafd te maken en geld te verdienen.

Oncontroleerbare KPMG-rapporten belanden op bureau minister

Ook probeert de industrie onderzoek wetenschappelijk over te laten komen, zodat het serieus wordt genomen door overheden. Denk aan het jaarlijkse onderzoek dat consultancybureau KMPG in opdracht van tabaksfabrikanten doet naar illegale tabakshandel. De onderzoeksmethode is niet wetenschappelijk en niet controleerbaar gebleken, toch ontdekte Vrij Nederland tien jaar geleden dat de rapporten in Den Haag op het bureau van de minister terecht waren gekomen.

Geldschietende organisaties verhullen industrie-inmenging

Volgens professor Jancey worden in de wetenschappelijke wereld organisaties die onderzoek financieren opgezet, die verhullen dat de tabaksindustrie erachter zit. Een van die organisaties is bijvoorbeeld de Foundation for a Smoke-free World, die een pot van 80 miljoen euro mocht uitgeven aan wetenschappelijk onderzoek. De enige geldschieter van dat fonds is Philip Morris. Wetenschappers riepen elkaar na de lancering van deze stichting op om geen tabaksgeld aan te nemen.

Truth Initiative: de geschiedenis herhaalt zich

Vorig jaar riep Truth Initiative (een non-profitorganisatie die zich richt op een rookvrije wereld) de wetenschappelijke wereld opnieuw op om de infiltratie van de tabaksindustrie in de wetenschap tegen te gaan. De industrie probeert nu allerlei wetenschappelijk onderzoek naar alternatieve tabaksproducten naar haar hand te zetten, zodat er twijfel ontstaat over de schadelijkheid van het gebruik daarvan en politici daarmee een reden hebben om nieuwe strengere wetgeving uit te stellen. Door daar niet bewust mee om te gaan, kan de geschiedenis zich nu herhalen.