Het kabinet wil niet eenzijdig accijns op e-sigaretten en andere alternatieve rookwaren invoeren, maar wacht daarvoor voorstellen van de Europese Commissie af. Dat blijkt uit de antwoorden op Kamervragen over de aanstaande accijnsverhogingen op tabak. De EC komt naar verwachting eind dit jaar met voorstellen voor herziening van de tabaksaccijnzen-richtlijn.

Door de webredactie

Het kabinet wil niet vooruitlopen op Europese regelgeving door eigenstandig accijns te gaan heffen op e-sigaretten en verhitte tabak. Dat blijkt uit antwoorden van staatssecretaris Marnix van Rij (Financiën) op vragen uit de Kamer over het Belastingplan 2023. Leden van GroenLinks vroegen “of de regering kan toelichten of zij bereid is een verbruiksbelasting of accijns op e-sigaretten en bijbehorende vloeistoffen toe te voegen aan het Belastingplan 2023.”

In antwoord daarop schrijft Van Rij dat e-sigaretten op grond van de Europese richtlijn tabaksaccijns niet kunnen worden belast met tabaksaccijns “indien zij geen tabak bevatten of waarbij geen verbrandingsproces plaatsvindt.” Nederland zou een nationale verbruiksbelasting kunnen invoeren, maar heeft daarvan afgezien omdat de Europese Unie bezig is met herziening van de richtlijn tabaksaccijns. De lidstaten zijn het volgens Van Rij met elkaar eens dat nieuwe producten zoals e-sigaretten in de herziene richtlijn moeten worden opgenomen. “Eind december wordt een voorstel van de Europese commissie verwacht tot herziening van de tabaksaccijns. Het kabinet acht een aanpak op Europees niveau het meest effectief en wacht daarom dit voorstel af.”

VVD en PVV vragen naar grenseffecten

VVD en PVV stelden vragen over de mogelijke grenseffecten, weglekeffecten en mogelijke effecten op het aandeel aanwezige illegale sigaretten. Zulke effecten voert de tabakslobby ook steeds aan als argumenten om de tabaksaccijns niet te verhogen. Vorige week nog beschreven we hoe Philip Morris de rapporten van KPMG hierover manipuleert. Het kabinet stelt nu dat de grenseffecten (dus aankoop van rookwaren over de grens omdat die daar goedkoper zijn) inderdaad mogelijk groter worden. “Evenwel is het verhogen van de tabaksaccijns een bewezen effectieve maatregel om roken te verminderen”, schrijft Van Rij. “Op deze wijze verwacht het kabinet dat deze maatregel bijdraagt aan een rookvrije generatie in 2040.”

Om zicht te houden op de hoeveelheden buitenlandse en illegale sigaretten die in Nederland worden geconsumeerd zal de Douane in 2024 en 2025 nieuwe Empty Pack Surveys (laten) uitvoeren. Daarbij worden op straat lege pakjes sigaretten verzameld, om daar vervolgens de herkomst van te analyseren en zo de omvang van de grenseffecten en illegale handel in te schatten.

Effectiviteit van hogere accijns

D66 vroeg wat het effect van een extra verhoging van de accijns met nog eens een euro zou zijn voor het behalen van de doelen van een rookvrije generatie in 2040. Zo’n extra verhoging, stelt het kabinet, zou waarschijnlijk aan dat doel bijdragen. Want: “Een substantiële en regelmatige verhoging van de prijs van tabaksproducten wordt in de internationale wetenschappelijke literatuur beschouwd als de meest effectieve beleidsmaatregel om het aantal rokers te verlagen.” Daarbij verwijst de staatssecretaris naar een factsheet van het Trimbos-instituut hierover.

De PVV probeerde die effectiviteit in twijfel te trekken door te verwijzen naar cijfers van maart jl. waaruit blijkt dat sinds 2018 het aantal rokers nauwelijks is gedaald. Maar Van Rij beargumenteert dat in 2020, toen samen met andere maatregelen een accijnsverhoging werd doorgevoerd, het aantal rokers wel degelijk is verminderd, maar in 2021 weer iets is gestegen. Vandaar dat het Trimbos-instituut in mei van dit jaar in een evaluatie van het Nederlandse tabaksontmoedigingsbeleid pleitte voor nieuwe maatregelen en het voortzetten van huidige effectieve maatregelen zoals het verhogen van de accijns. “Met de verhogingen van de tabaksaccijns in 2023 en 2024 verwacht het kabinet te kunnen bijdragen aan een rookvrije generatie in 2040 en het verder reduceren van het aantal rokers.”

D66 vroeg ook naar de winst die de tabaksindustrie in Nederland maakt. Op basis van cijfers uit 2017 tot 2019 komt Van Rij daarvoor op een gemiddelde van 400 miljoen euro per jaar (winst voor verliesrekening).

Wat is de invloed op de prijs van tabak?

Door de PVV gevraagd naar de gevolgen van de accijnsverhoging voor de koopkracht, antwoordt de regering dat die verhoging “waarschijnlijk tot een hogere prijs van tabaksproducten” leidt. Een gevoelig punt, want het is bekend dat tabaksfabrikanten niet zelden een deel van de accijnsverhogingen voor eigen rekening nemen, door dat deel van de prijs waar zij invloed op hebben te verlagen. Goedkope merken kunnen zo relatief goedkoper blijven. Het omzetverlies wordt goedgemaakt door bij premiummerken juist wat extra op de prijs te doen.

Vandaar dat de ChristenUnie vroeg hoe de regering gaat zorgen dat rokers door de accijnsverhogingen niet overstappen op goedkopere tabaksproducten, in plaats van te stoppen met roken. Een echt antwoord komt daar niet op, behalve dan dat de accijnsverhoging voor alle tabaksproducten geldt.

Beter rekenen met dunnere shagjes

Op verzoek van de ChristenUnie rekende het ministerie van Financiën ten slotte uit hoeveel extra accijns zou binnenkomen als voor shag niet werd gerekend met 1 gram per shagje, maar 0,7 gram, wat volgens de CU dichter bij de praktijk komt. In verhouding tot sigaretten zou over shag daardoor te weinig accijns worden gerekend. Als de accijns op shag op basis van dit uitgangspunt gelijk zou worden getrokken met die op sigaretten, zou dit volgens het kabinet de staatskas bijna 400 miljoen euro extra opleveren.

Lees ook: Feiten en fabels over tabaksaccijns