De Nieuw-Zeelandse overheid heeft zijn eerder gelanceerde plan voor een leeftijdsgebonden rookverbod nu in een wetsvoorstel vastgelegd. Nieuw-Zeeland heeft daarmee een wereldprimeur, het is het eerste land dat de rookvrije generatie effectueert. Longarts Wanda de Kanter hoopt dat Nederland volgt.

Door de webredactie

“Decennialang hebben we toegestaan dat tabaksfabrikanten hun marktaandeel konden behouden door hun dodelijke producten steeds verslavender te maken”, zei Ayesha Verrall, de Nieuw-Zeelandse viceminister van Volksgezondheid, volgens The Guardian bij de presentatie van een nieuw revolutionair wetsvoorstel. “Het is walgelijk en bizar. We hebben meer regels in dit land voor de veiligheid en verkoop van een sandwich dan van een sigaret.”

Nieuw-Zeeland wil met de nieuwe wet de tabaksleeftijd, de leeftijdsgrens waarop een inwoner van Nieuw-Zeeland tabak mag aanschaffen, telkens met een jaar gaan verhogen. Door dit voorstel kunnen mensen die na 2009 zijn geboren nooit meer legaal aan tabak komen, waardoor er vanaf 2025 een rookvrije generatie ontstaat. Minister Verrall: “Onze prioriteit is dat we met dit wetsvoorstel beschermen wat ons dierbaar is: onze mensen, onze whānau (families), onze gemeenschappen.

Eerste land met leeftijdsgebonden aanschafverbod

Nieuw-Zeeland voegt hiermee de daad bij het in december vorig jaar al aangekondigde plan en heeft zo een wereldprimeur te pakken: het eerste land dat daadwerkelijk een rookvrije generatie bewerkstelligt door een leeftijdsgebonden aanschafverbod in te voeren. Het was in 2010 ook al voorloper in de wereld door aan te kondigen dat het land voor 2025 een rookvrije generatie wilde hebben: minder dan 5 procent van de bevolking mocht dan nog roken. Tot nu toe heeft het land dat geprobeerd door roken zo veel mogelijk te ontmoedigen met hoge accijnzen en onaantrekkelijke tabaksverpakkingen.

Nicotinereductie en drastisch minder tabaksverkooppunten

Het nieuwe wetsvoorstel bevat meer rigoureuze maatregelen. Zo zal het nicotinegehalte in sigaretten verplicht moeten worden verlaagd tot een gehalte waarop de sigaretten niet meer verslavend zijn. Ook zal de verkoop van tabaksproducten alleen nog toegestaan zijn in speciaalzaken, waardoor tabak uit de supermarkten en drogisterijen verdwijnt (een afname van 90-95 procent van de tabaksverkooppunten). De wet is wel alleen van toepassing op traditionele sigaretten; e-sigaretten blijven gevrijwaard.

Het voorstel is in eerste lezing door bijna alle politieke partijen aangenomen. Nu volgt een ronde voor consultatie van publiek en experts. Volgens The Conversation zal de wet dan eind van dit jaar officieel worden aangenomen.

Maori-populatie zette zich in voor wetsvoorstel

Opmerkelijk is dat de Maori-populatie van Nieuw-Zeeland zich hard voor dit wetsvoorstel heeft ingespannen, zo meldt antirookorganisatie Action on Smoking and Health. Net als in andere landen worden mensen met een lage economische status (SES) disproportioneel hard getroffen door de schadelijke effecten van tabaksgebruik. De Maori’s vallen onder die lage SES-groep en wilden eens en voor altijd korte metten maken met de schade die tabak onder hen veroorzaakt (zie de grafieken in dit artikel voor het verschil in mortaliteit tussen Maori’s en niet-Maori’s in Nieuw-Zeeland).

Er is veel applaus voor het Nieuw-Zeelandse initiatief. Toch zijn er ook bedenkingen. Omdat dit een wereldprimeur is, is nog niet getest hoe een wet met deze inhoud in de rechtbank standhoudt.

In Nederland vooral nadruk op accijnsverhoging

De Nederlandse overheid heeft, net als de Europese Commissie, het voornemen om in 2040 een rookvrije generatie te hebben. Staatsecretaris Blokhuis (Volksgezondheid) lanceerde daarom in 2018 het Nationaal Preventieakkoord, waarin meerdere antirookmaatregelen waren opgenomen. Zijn opvolger, staatssecretaris Van Ooijen, wil tabak vooralsnog vooral blijven ontmoedigen met fikse accijnsverhogingen, een zeer effectief middel. In 2040 zou een pakje sigaretten tussen de 30 en 47 euro moeten gaan kosten.

‘Waarom wel vergunning voor vuurwerkverkoop?’

Longarts Wanda de Kanter is enthousiast over het Nieuw-Zeelandse initiatief en zou dezelfde regels in Nederland ingevoerd willen zien. “Al zou het terugdringen van het aantal verkooppunten hier via een vergunningstelsel moeten, gezien de huidige snelle toename van het aantal tabakswinkels.” Zo’n vergunning zou er allang moeten zijn, vindt ze. “Waarom heb je die wel nodig om vuurwerk te verkopen, maar niet voor iets dat veel grotere gezondheidsrisico’s heeft?”

Petitie Rookpreventie Jeugd/Sick of Smoking: Bescherm onze jongeren, teken voor een wet Rookvrije Generatie.