In 2021 noteerde de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit 56 nieuwe registraties van tabaksspeciaalzaken. Webwinkels openen fysieke winkels vooruitlopend op het verbod op online-verkoop van rookwaren en supermarktondernemers wapenen zich met aparte tabakswinkels tegen het verbod op tabaksverkoop in supermarkten per 2024. Het aantal verkooppunten neemt zo niet af.

Door de webredactie

De webwinkel Roken.nl opende eerder deze maand een tweede fysieke winkel. Aan de winkel in Emmen, die sinds 2018 bestaat, voegde het bedrijf een filiaal in Groningen toe op het Akerkhof, meldt het Dagblad van het Noorden. Online biedt het bedrijf alle soorten rookwaren en rokersbenodigdheden aan, tot nicotinepleisters en -kauwgum aan toe die rokers moeten helpen om te stoppen. Maar de nadruk in het aanbod ligt op e-sigaretten onder het motto ‘Stop met roken, begin met dampen’.

Het is opvallend dat de e-sigaretverkoper nu investeert in een fysieke winkel. Over een jaar, per 1 juli 2023 wordt immers de online-verkoop van tabak en rookwaren verboden. Een fysieke winkel is dan de enige overlevingskans voor een webwinkel als Roken.nl. Echter, per 1 januari 2023 worden ook de smaakjes in e-sigaretten verboden. De nieuwe winkel in Groningen, geregistreerd als tabaksspeciaalzaak, kan dan alleen nog tabak en e-sigaretten met tabakssmaak aanbieden. Dan maar sigaretten verkopen, lijkt het devies, al koestert de webwinkel nog enige hoop: op de site roept ze haar klanten op via de internetconsultatie die nog tot eind deze week loopt bezwaar te maken tegen het online-verkoopverbod.

Supermarkten openen aparte tabakswinkels

Niet alleen webwinkels bereiden zich voor op aanstaande wetswijzigingen. Ook supermarkten weten dat ze in 2024 de verkoop van tabak kwijtraken. In januari berichtten we al over een Plus-supermarkt in Eibergen die vooruitlopend op het verbod aan de overkant van de straat een aparte tabaksspeciaalzaak opende. In april ging vakblad Distrifood er een kijkje nemen en trof een trotse ondernemer die stelt: “Het is de enige tabaksspeciaalzaak in Eibergen. Ik ben hier ook eventuele concurrentie mee voor.” De zaak heeft een ruim aanbod van sigaretten tot luxe sigaren die nu, in tegenstelling tot in de supermarkt aan de overkant, breed kan worden uitgestald. In de supermarkt worden ondertussen nog steeds wel sigaretten verkocht: “Dat hebben we wel naar een meter teruggebracht. Voor iets speciaals moet je naar de overkant”, aldus de winkeleigenaar.

Tabak is hot topic bij Plus

De Plus-keten lijkt voorop te lopen in het openen van aparte tabakswinkels. In de Levensmiddelenkrant vertelde Robina Bos in mei hoe zij de Plus-supermarkt in Bussum van haar ouders heeft overgenomen en niet alleen de supermarkt verbouwde, maar meteen aan de overkant onder de naam Spot een tabaksspeciaalzaak opende. Om de winkel over te kunnen nemen moest Bos eerst de Plus Aspirant-opleiding volgen, waar volgens de krant het onderwerp tabak uitvoerig is besproken. Bos: “We hebben het er veel over gehad en ook met mijn ouders sprak ik daarover. Een groot deel van onze klanten koopt tabak en bovendien zitten we in een afgesloten buurt van Naarden. Dan is het des te belangrijker om alle faciliteiten in huis te hebben. Om in te spelen op die wetswijzigingen hebben we een pand aan de overkant van de winkel gekocht en daar een tabaksspeciaalzaak van gemaakt.”

Bos vertelt dat de servicebalie van de supermarkt is meeverhuisd naar de overkant, inclusief een PostNL-punt. Dat lijkt in strijd te zijn met de regels voor een tabaksspeciaalzaak, waar naast tabak alleen nog loten en dagbladen verkocht mogen worden.

‘Ik word niet warm of koud van die tabaksban’

Een supermarkteigenaar in Kampen opende ook een Primera-winkel tegenover zijn CoopCompact in verband met het aanstaande verbod op tabaksverkoop in de supermarkt. Coop fuseerde onlangs met Plus. Het pand kocht hij in 2019 al, vertelde de ondernemer aan Distrifood. Toen het in 2021 leeg kwam, besloot hij er een Primera-vestiging te openen. “Ik ben toen gaan onderzoeken of het haalbaar was om hier een Primera te starten, met in mijn achterhoofd die tabakswetgeving”, zegt de eigenaar. “Ik word nu niet meer warm of koud van de tabaksban. Als we straks in de supermarkt geen rookwaren meer verkopen, hebben klanten toch geen reden om de wijk uit te gaan. Daarmee verwacht ik ze ook voor de supermarkt te behouden.” En als na 2030 gemakswinkels ook geen tabak meer mogen verkopen “dan kan ik er een tabaksspeciaalzaak van maken.”

E-sigaretten én tabak

In Schiedam zag de jonge Poolse onderneemster Martyna Biesek (19) brood in een eigen tabakszaakje, waar ze volgens De Schiedammer Online ook een DHL-pakketpunt wil beginnen. Nu al heeft zij een soort postbus in de zaak staan, terwijl de rookwaren in het zicht zijn uitgestald wat in strijd is met de wet.

En in Tilburg liet eigenaar Marco Engel zijn Esmokerwinkel verbouwen. Zijn doel is rokers van de tabakssigaret af te helpen, maar in de verbouwde winkel verkoopt hij nu ook tabak. “Dat voelt natuurlijk tegenstrijdig. Maar aan de andere kant biedt het kansen. Ik hoop dat ik ervoor kan zorgen dat mensen die bij ons tabak komen kopen, uiteindelijk openstaan voor rookvrije alternatieven. Nu kan ik door deze klanten aan te spreken ze bewegen een rookvrij alternatief te proberen. Deze mensen bereikte ik eerst niet”, zegt hij op een lokale nieuwssite.

Er verdwijnen ook winkels

Er verdwijnen om uiteenlopende redenen ook tabakswinkels, bijvoorbeeld in Apeldoorn, Oisterwijk en Den Helder. De Kamer van Koophandel ziet desgevraagd vooralsnog geen trend in toe- of afname van het aantal winkels in tabaksproducten. De aantallen fluctueren over de tijd sterk, waardoor het handelsregister tussen 2013 en nu geen ontwikkeling de ene of de andere kant op ziet. In de sector Detailhandel - ‘Winkels in Tabaksproducten’ zijn er in 2021 in totaal toch 13 winkels bij gekomen (van 1.030 op 1 januari 2021 naar 1.043 op 1 januari 2022.

NVWA noteert 56 nieuwe registraties

De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) zag echter een grotere toename in het aantal tabaksspeciaalzaken dat zich in 2021 bij de handhavingsdienst registreerde. Tabaksspeciaalzaken die aanspraak willen maken op een uitzondering op het uitstalverbod van rookwaren moeten zich registreren bij de NVWA. Daarvoor bestaan twee categorieën. De eerste categorie bestaat uit winkels die alleen rookwaren, loten en/of dagbladen verkopen. In deze categorie zijn nieuwe registraties mogelijk. De tweede categorie betreft winkels die zich voor 2019 hebben geregistreerd en waarvan de jaaromzet maximaal € 700.000 bedraagt, waarvan minimaal 75 procent behaald uit rookwaren. In deze categorie zijn geen nieuwe registraties mogelijk.

In 2021 registreerden 56 tabaksspeciaalzaken zich in categorie 1, blijkt uit het Inspectierapport uitstalverbod 2021 van de NVWA. Tegelijkertijd werden 34 registraties ingetrokken. In 8 gevallen was dat omdat bij inspectie was gebleken dat de winkels niet aan de eisen voor registratie voldeden, “omdat er andere artikelen zoals levensmiddelen, ansichtkaarten, speelgoedkaarten verkocht werden of omdat de winkel als pakketpunt fungeerde.” Eind 2021 waren er zo 158 tabaksspeciaalzaken geregistreerd, tegen 136 aan het begin van het jaar, per saldo dus 22 meer.

In categorie 2 daalde het aantal registraties. Daarover schrijft de NVWA: “Voorafgaand, na aankondiging van ons dat gecontroleerd zou worden, en tijdens de controleactie trokken 40 winkels de registratie in omdat zij niet aan de vereisten konden voldoen.” Een opgeheven registratie betekent dat een winkel niet meer voor de uitzondering op het uitstalverbod in aanmerking komt. Maar het wil niet zeggen dat deze winkels geen tabak meer verkopen.

Eenderde winkels overtreedt uitstalverbod

De NVWA controleerde in 2021 in totaal bij 112 zaken of zij aan voorwaarden voor de uitzondering op het uitstalverbod voldeden, en constateerde dat dit bij bijna eenderde van de zaken niet het geval was. De conclusie is derhalve dat, al zijn de aantallen misschien nog niet enorm, het aantal tabakswinkels wel degelijk lijkt toe te nemen, terwijl eenderde het met de regels niet erg nauw neemt. Opnieuw blijkt dat Nederland een vergunningstelsel voor tabaksverkopers nodig heeft om de verkoop van rookwaren effectief te kunnen beteugelen.