“We moeten alles doen om een rookvrije generatie te creëren”, zegt Peter Paul van Benthem, voorzitter van de Federatie Medisch Specialisten. Hij maakt zich sterk voor een breed pakket aan maatregelen. “Er is niet één maatregel die dit probleem gaat oplossen.” Dit is deel 5 in de serie ‘De specialisten spreken’.

Door Jeroen Kleijne

Het aantreden van het nieuwe kabinet is voor TabakNee een goede aanleiding om een aantal voorzitters van specialistenverenigingen te vragen naar hun visie op de rookvrije generatie. Gaan de maatregelen uit het Nationaal Preventieakkoord om roken te voorkomen en ontmoedigen wel ver genoeg? In het laatste interview spreekt de voorzitter van de Federatie Medisch Specialisten Peter Paul van Benthem zich uit over het belang van preventie. “Alleen daarmee kunnen we in de toekomst de benodigde zorg blijven bieden.”

In het Nationaal Preventieakkoord staat een aantal maatregelen die in 2040 een rookvrije generatie moeten bewerkstelligen, zoals accijnsverhoging en vermindering van het aantal verkooppunten. Hoe kijkt u daartegenaan?
“Ik vind het vooral van belang dat er veel maatregelen worden genomen, er is niet één maatregel die het probleem op gaat lossen. Natuurlijk moeten die maatregelen vervolgens wel worden nageleefd. En daar wil ik nog aan toevoegen: iedereen heeft zijn rol, de overheid, artsen, bestuurders van ziekenhuizen en andere instellingen, ook wij als Federatie Medisch Specialisten. Daarom hebben we al in 2017 het visiedocument Medisch Specialist 2025 gepubliceerd, met preventie als belangrijke pijler. Dat is een van de zaken waar wij voor staan.”

Drie jaar geleden pleitte u in een videoboodschap aan Kamerleden voor ‘verkoop omlaag, prijs omhoog’. Gaan de ontwikkelingen wel snel genoeg?
“Ik vind alles goed dat werkt. Als we weten wat het beste werkt, laten we dat dan ook zo snel mogelijk doen. Bij de specialisten staan de sluizen open. Als mensen bij ons in de spreekkamer komen, is het eigenlijk al te laat. Dan kunnen we alleen nog maar doen aan secundaire preventie. Dat is zonde. Zeker gezien de uitdagingen die we met elkaar in de ziekenhuiszorg hebben, hebben we preventie echt nodig om iedereen in de toekomst de benodigde zorg te kunnen blijven bieden. Ik roep de politiek op om meer werk te maken van het preventiebeleid.”

In het nieuwe kabinet is staatssecretaris Maarten van Ooijen verantwoordelijk voor het beleid rondom de rookvrije generatie. Wat moet hij als eerste aanpakken?
“Op korte termijn zit ik met hem om de tafel, samen met een aantal voorzitters van specialistenverenigingen. Oogartsen vinden vuurwerkschade belangrijk, internisten vragen aandacht voor obesitas, maar de specialisten zien in hun spreekkamer ook elke dag de vreselijke gevolgen van roken. Ik wil Van Ooijen vooral meegeven om alle maatregelen die werken breed in te zetten, om ervoor te zorgen dat kinderen en jongeren echt niet meer gaan roken. De rookvrije generatie is een fantastisch uitgangspunt.”

Hoe ondersteunen jullie de aangesloten verenigingen in hun strijd voor een rookvrije generatie?
“Bijvoorbeeld door zo’n afspraak met Van Ooijen te regelen, en dan de verenigingen mee te nemen die het betreft. Het is heel belangrijk dat kinderartsen, longartsen en andere specialisten hierover praten. In onze eigen podcast heb ik onlangs nog een gesprek gevoerd met longarts Wanda de Kanter, om haar te laten vertellen over hoe je je stem kunt laten horen in het publieke domein. En over wat een medisch specialist kan toevoegen aan de inbreng van de huisartsen en de artsen Maatschappij & Gezondheid. Dat is onze rol: wij faciliteren de mensen uit onze achterban die een verhaal te vertellen hebben.”

Zouden jullie als Federatie iets voelen voor een wet die leidt naar een rookvrije generatie?
“Wat ik net al zei: alles wat werkt is goed. Maar ik weet wel dat de Nederlandse cultuur slecht met verboden omgaat, en misschien dan juist de andere kant opgaat. Er zijn zoveel aspecten die daarin meespelen, daar kan ik eigenlijk niks zinnigs over zeggen.”

De sigaret wordt ook wel ‘addictive by design’ genoemd, met andere woorden: fabrikanten hebben veel moeite gedaan om tabak verslavender te maken. Moeten we de tabaksindustrie niet veel harder aanpakken?
“Als dat kan worden aangetoond, kan ik me voorstellen dat de rechter hier toch nog eens goed naar kijkt. Iedereen heeft in dit verhaal zijn eigen rol. De rol van de tabaksindustrie zou moeten zijn om hun producten zo min mogelijk verslavend te maken – in plaats van andersom. Ik kan me voorstellen dat de rechter echt een keer toetst of zo’n verslavend product wel is toegestaan.”

Volgens jullie visiedocument is op het gebied van preventie een belangrijke rol weggelegd voor de specialist in de spreekkamer. Welke stappen zijn al gezet op dit gebied?
“Als beleidsclub is het aan ons om het beleid te formuleren en vast te leggen. De uitwerking ligt bij anderen. In veel ziekenhuizen zijn inmiddels ‘stoppen met roken’-poli’s, of hebben ze zelfs een speciale consulent in huis waar mensen naartoe worden doorverwezen. Op die manier kunnen we meters maken. We moeten leren van de ‘best practices’ en zorgen dat die wijder verspreid worden. Zoals gezegd: altijd kijken naar wat werkt en dat verbreden. Met de implementatiekaart ‘Van spreekkamer naar leefstijlinterventie’ bieden wij zorgverleners handvatten om patiënten sneller de juiste leefstijlbegeleiding te geven. De kaart hebben we ontwikkeld samen met de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen. Specialisten en verpleegkundigen moeten patiënten die leefstijlbegeleiding nodig hebben snel kunnen doorverwijzen naar een collega met de juiste expertise.”

U bent kno-arts, hoe gaat u zelf om met preventie in de spreekkamer?
“Ik spreek mijn patiënten aan op een gezonde leefstijl, en dus ook op roken. Als mensen bij mij komen met keelkanker denken ze vaak: ach, ik kan wel blijven roken, ik ben nu toch al ziek. Maar dat is gewoon niet waar. Op het moment dat ze stoppen, daalt de kans op een recidive met 30 procent. Stoppen met roken is altijd zinvol.”

Vanuit uw perspectief nog een keer: waarom moeten we roken zo veel mogelijk uitbannen?
“Mond- en keelkanker is een vreselijke aandoening. Ik kan u verzekeren dat deze ziekte vaak heel ingrijpende operaties met zich meebrengt, waarbij mensen soms hun strottenhoofd kwijtraken en nooit meer normaal kunnen spreken. Als je dat ziet, realiseer je je echt wel dat je niet moet beginnen met roken. Mede daarom moeten we er alles aan doen om een rookvrije generatie te creëren.”

Lees ook de andere delen in deze serie
deel 1: interview met kinderarts Károly Illy
deel 2: interview met longarts Leon van den Toorn
deel 3: interview met cardioloog Joan Meeder
deel 4: interview met internist Robin Peters