“Als je ziet hoe nu tegen roken wordt aangekeken, hebben we als maatschappij grote stappen vooruit gezet”, stelt Joan Meeder, voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Cardiologie. Hij pleit voor een genuanceerde aanpak “We moeten de nadruk leggen op wat goed voor iemand is.” Deel 3 in de serie ‘De specialisten spreken’.

Door Jeroen Kleijne

Het aantreden van het nieuwe kabinet is voor Tabak Nee een goede aanleiding om een aantal voorzitters van specialistenverenigingen te vragen naar hun visie op de rookvrije generatie. Gaan de maatregelen uit het Nationaal Preventieakkoord om roken te voorkomen en ontmoedigen eigenlijk wel ver genoeg? Cardioloog en voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Cardiologie (NVVC) Joan Meeder voelt niet veel voor wettelijke stappen. “Ik heb de hoop dat we het percentage rokers omlaag kunnen krijgen zonder harde dwang.”

In het Nationaal Preventieakkoord staat een aantal maatregelen die in 2040 een rookvrije generatie moeten bewerkstelligen. Hoe kijkt u daartegenaan?
“Het is overduidelijk dat het belang van deze maatregelen enorm groot is, gezien de impact van roken op het individu en op de samenleving. Ik vind het bijvoorbeeld heel goed dat we sigaretten steeds meer verbannen uit de openbare ruimte. Roken is een van de grootste risicofactoren voor je gezondheid, dus we moeten veel tijd en energie steken in bevordering van een gezonde leefstijl.”

Gaan de maatregelen wel ver genoeg?
“Er is een spanningsveld tussen het maatschappelijk belang en het zelfbeschikkingsrecht van mensen, zeker als het gaat om gezondheid. Maar we moeten als samenleving toch proberen mensen de goede kant op te wijzen. In Amerika ben je een ‘outcast’ als je rookt, maar dat is in de Nederlandse situatie waarschijnlijk een te negatieve benadering, met een mogelijk averechts effect. Het laatste wat we willen is dat mensen ‘uit protest’ gaan roken. Persoonlijk vind ik het belangrijk om de nadruk te leggen op wat goed is voor iemand in plaats van wat slecht is. Dus daarin bewegen en gezonde voeding ook meenemen. Wie niet rookt, maar slecht eet en nauwelijks beweegt heeft daar ook te weinig aan. De huidige set van doelstellingen is voor nu realistisch, en die moeten we op een positieve manier implementeren.”

In het nieuwe kabinet is staatssecretaris Maarten van Ooijen verantwoordelijk voor het beleid rondom de rookvrije generatie. Wat moet hij als eerste aanpakken?
“Volgens mij is het verstandig om te beginnen met een goede inventarisatie van waar het nu precies aan schort. Ik waardeer de vaandeldragers van de antitabakslobby, die snel willen gaan, tegelijkertijd is het goed om zorgvuldig te onderzoeken in welke delen van de samenleving de grootste pijnpunten zitten. De hoger opgeleiden bereiken we wel met de preventieboodschap, anderen lijken toch wat meer immuun te zijn. Hoe kunnen we die mensen bereiken en op welke manier? Ik weet vrij zeker dat de meeste winst te behalen is in de lagere sociale klassen, maar dat die ook het lastigst te bereiken zijn.”

En hoe dan verder?
“Als die goede analyse er is, kan de staatssecretaris in zijn tweede jaar plannen maken en die in het derde jaar gaan uitvoeren. Misschien kan het sneller, maar overheidsmolens malen meestal niet zo vlot.”

Zouden jullie iets voelen voor een wet die leidt naar een rookvrije generatie?
“Het is een charmante gedachte, maar dat is toch meer een politieke dan een medische keuze. Het staat buiten kijf dat wij iedere patiënt zo veel mogelijk kwaliteitsvolle levensjaren willen geven, maar als zorgverleners willen wij ook niet te veel met het vingertje wijzen. Wij zijn er om onze patiënten terzijde te staan in het bereiken van hun gezondheidsdoelen. Op persoonlijke titel kan ik daar nog aan toevoegen dat ik de hoop heb dat we het percentage rokers omlaag kunnen krijgen zonder harde dwang. Als je kijkt hoe er nu tegen roken wordt aangekeken in vergelijking met dertig jaar geleden, hebben we al grote stappen vooruit gezet.”

Op welke manier proberen jullie zelf het beleid te beïnvloeden?
“We hebben een ambassadeur, cardioloog Maurits van der Veen, die we afvaardigen naar de Gezondheidsfondsen voor Rookvrij en die zelf ook initiatieven ontplooit. We zijn heel blij met de rol die hij vervult. Op het moment dat we verzoeken krijgen om oproepen of petities te ondersteunen, gaan we daar meestal op in. En we werken nauw samen met de Hartstichting. Natuurlijk is het mooi als de beleidsmakers naar ons luisteren, maar het gaat er mij meer om hoe het landt bij de patiënt. Naast onze research-, opleidings- en kwaliteitsprojecten richten we onze aandacht steeds meer op hoe zorg het gedrag van patiënten en daarmee de kwaliteit van leven beïnvloedt.”

Doen jullie dus ook iets aan gezondheidspreventie in de spreekkamer?
“Wij krijgen natuurlijk in de spreekkamer veel te maken met patiënten die er een ongezonde leefstijl op na houden, en we hebben de afgelopen jaren als vereniging erkend dat we tekortschieten in het helpen van deze mensen. Gelukkig kan ik aankondigen dat mijn voorganger Bert van Rossum, past-president van de NVVC, zijn kennis en ervaring als cardioloog en bestuurder inzet om ons preventieprogramma een boost te geven. Preventie wordt een van onze speerpunten.”

Ook vanuit jullie perspectief ten slotte: waarom moeten we roken zo veel mogelijk uitbannen?
“De aderen en het hart zijn de benzineleidingen en de motor van het lichaam. Als je rookt, ben je eigenlijk bezig heel fijn zand in de motor en de leidingen te gooien. Dat leidt er niet alleen toe dat het hart minder goed functioneert, maar ook kwetsbaarder wordt voor allerlei problemen. We kennen de klassieke aderverkalking die zorgt voor verstopping en uiteindelijk hartinfarcten, die zelfs tot een acute dood kunnen leiden. Veelal veroorzaken die infarcten sowieso een verzwakte hartspier en een slechte doorbloeding, die afbreuk doen aan je kwaliteit van leven. Door te roken ben je bezig om een prachtig orgaan, dat 80. tot 100.000 keer per dag klopt, totaal te verpesten. Dat doet een cardioloog pijn. Je bent toch op deze wereld om iets moois van je leven te maken.”

Lees ook de andere delen in deze serie
deel 1: interview met kinderarts Károly Illy
deel 2: interview met longarts Leon van den Toorn
deel 4: interview met internist Robin Peeters 
deel 5: interview met kno-arts Peter Paul van Benthem