De dodelijke tabaksindustrie sleept op het gebied van maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) vele prijzen in de wacht, zo blijkt uit onderzoek van The Investigative Desk. Niet alleen poetsen die prijzen het imago op, ze bieden tevens een ingang tot ambtenaren en politici.

Door de webredactie

Big Tobacco is goed voor z’n vrouwelijke werknemers, voor lhbti-plussers, en eigenlijk wel voor al zijn werknemers. Als je tenminste de prijzenregen moet geloven die gestaag over de tabaksfirma’s neerdaalt. Jaarlijks krijgen de tabaksgiganten British American Tobacco (BAT), Philip Morris International (PMI), Imperial Brands (IB) en Japan Tobacco International (JTI) de Top Employer-award. In 2021 ontvingen 155 vestigingen van deze bedrijven de prijs. Overigens dragen ze hieraan zelf financieel bij: deelnemers betalen een startprijs van zo’n 15.000 euro om mee te mogen dingen naar de Top Employer-prijs. Met 155 vestigingen kan dat oplopen tot meer dan 2,3 miljoen euro per jaar. Voor het jurerende en uitreikende Top Employer Institute (TEI) misschien extra reden om de tabaksbedrijven te belonen.

The Investigative Desk, een collectief van onderzoeksjournalisten, bekeek de jaarverslagen van de grote vier tabaksfabrikanten en ontdekte dat ze in 2020 meer dan dertig verschillende onderscheidingen op het gebied van MVO hebben ontvangen.

Gratis publiciteit

Voor een van de dodelijkste industrieën in de wereld zijn al die prijzen aanleiding om goede sier te maken en om even niet herinnerd te worden aan het feit dat zij oorzaak zijn van jaarlijks ruim 8 miljoen doden wereldwijd. MVO is voor dit soort bedrijven dé manier om aan greenwashing te doen. En het zijn juist dit soort bedrijven die de waarde van MVO devalueren.

Nederland is een van de landen die besloten dat de publiciteit rondom MVO in strijd is met het marketingverbod uit het FCTC-verdrag van de Wereldgezondheidsorganisatie. Het is tabaksfabrikanten verboden om te berichten over hun MVO-activiteiten. Maar ‘gelukkig’ zijn er de prijzen en keurmerken, die door onafhankelijke media worden opgepikt en beschreven en waarmee ze dus gratis publiciteit genereren.

Daarnaast kunnen ze tijdens de prijsuitreikingen naar hartelust netwerken met aanwezige ambtenaren en politici, iets wat door het FCTC-verdrag ook verboden is. Helaas vinden de tabaksbedrijven altijd weer wegen om dichtbij beleidsmakers te komen, zoals in 2016 met de Green Deal Schone Stranden waarin JTI samenwerkte met de rijksoverheid.

De jongste prijs die PMI in de wacht sleepte, is de benoeming tot ‘wereldleider’ in het stellen van eisen aan toeleveranciers op het gebied van klimaatverandering. Het is een benoeming door de internationale non-profitorganisatie CDP, die wereldwijd in de gaten houdt wat de milieu-impact van investeerders, bedrijven, steden, staten en regio’s is. Voor de duidelijkheid: alle gegevens zijn door PMI zelf aangeleverd. Hier is dus geen sprake van onafhankelijke audits.

Twee geloven op één kussen

Tabak produceren en maatschappelijk verantwoord ondernemen, dat zijn twee geloven op één kussen. De voorbeelden zijn talloos. Zo fileert de Campaign for Tobacco-Free Kids de filantropie die de tabaksindustrie tentoonspreidt in ontwikkelingslanden. In China bijvoorbeeld worden scholen gesponsord onder het motto: ‘Streef ernaar om bij te dragen aan de samenleving. Tabak helpt je een talent te worden’. Tabaksbedrijven die educatieve activiteiten ondersteunen? “Veel kinderen wordt echter onderwijs ontzegd omdat hun ouders geld uitgeven aan tabak, of omdat ze van school gaan om te werken in de tabakslandbouw en –productie”, schampert de Campaign for Tobacco-Free Kids.

Investeringen van de tabaksbedrijven in de gezondheidszorg en armoedebestrijding, en financiële hulp bieden bij rampen, niets is te gek. Eerder schreef TabakNee over sponsoring door JTI van de stichting Lezen en Schrijven van prinses Laurentien. JTI sponsorde ook lange tijd het Rijksmuseum. Zelfs peukenopruimacties worden gesponsord door de tabaksindustrie. PMI sloot vorig jaar een bondje met de organisatie Litterati, die zwerfafval opruimt.

Lid van de parlementaire MVO-groep

In het Verenigd Koninkrijk bestaat een parlementaire overleggroep met de klinkende naam All-Party Parliamentary Corporate Responsibility Group (APCRG). Zij houden zich uitsluitend bezig met MVO. Drie van de vier grote tabaksbedrijven zijn lid van deze groep. Het secretariaat van de APCRG wordt verzorgd door Central Lobby Consultants (CLC), die ook fungeren als secretariaat van het All Party Parliamentary Food and Health Forum. Kortom, een uitstekende plek om informeel te netwerken en zo het nationale rookbeleid te beïnvloeden.