Uit een nieuw onderzoek, gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Tobacco Control, blijkt dat rokers zich nog weinig realiseren wat filterventilatie in sigaretten is en wat het voor de gezondheid betekent.

Door de webredactie

Bijna alle sigaretten die in de fabriek zijn gemaakt, zijn voorzien van een filter. De tabaksindustrie gebruikte die filters aanvankelijk als reclamemogelijkheid om te stellen dat het roken van sigaretten daarmee minder schadelijk was. Tegenwoordig zijn ze een middel om de schadelijkheid van sigaretten te verdoezelen, want in de filters zijn minuscule gaatjes aangebracht (‘filterventilatie’) waardoor valse lucht aangezogen wordt, wat meetwaarden beïnvloedt.

Om te meten wat er aan schadelijke stoffen vrijkomt bij het roken, worden sigaretten in rookmachines gedaan (dit wordt de ISO-methode genoemd), maar de valse lucht die door de gaatjes wordt aangezogen verdunt de rook, waardoor de metingen lager uitvallen dan als de gaatjes afgedekt zouden zijn. Rokers dekken die gaatjes met hun vingers en lippen af als ze een trekje nemen en krijgen daardoor meer schadelijke stoffen binnen. Filtersigaretten worden daarom ‘sjoemelsigaretten’ genoemd.

Het RIVM onderzocht hoeveel giftige stoffen er in sigaretten zitten als alle gaatjes afgeplakt zijn, zoals rokers in de praktijk doen, waardoor er geen valse lucht wordt aangezogen. Volgens deze meetmethode (die Canadian Intense heet) blijkt er minimaal twee keer zoveel en soms zelfs wel twintig keer zoveel giftige stoffen (teer, nicotine, koolmonoxide – TNCO) in de sigaretten te zitten dan als ze met de reguliere ISO-methode worden doorgemeten, waarbij wél valse lucht wordt aangezogen.

Bewustzijn over filterventilatie is laag

Een nieuw onderzoek van de University of Melbourne naar het bewustzijn van rokers over filterventilatie, laat zien dat daar relatief weinig kennis over is. Het onderzoek, gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Tobacco Control, is gebaseerd op data uit vier landen: Australië, Canada, het Verenigd-Koninkrijk en de Verenigde Staten. Van de respondenten zei 40 procent van het bestaan van filterventilatie te weten, maar onder de rokers van filtersigaretten was dat maar 9,4 procent. Ook dacht men dat een filter ervoor zorgde dat een sigaret minder schadelijk en de rook ‘zachter’ was.

‘Filterventilatie moet verboden worden’

“Ondanks jarenlange publieke voorlichting over de misleidende woorden ‘light’ en ‘mild’ op tabaksproducten, blijft het bewustzijn over filterventilatie laag”, schrijven de onderzoekers. “Maar weinig rokers realiseren zich dat hun sigaretten bijna zeker met filterventilatie zijn uitgerust. De rokers die zich ervan bewust waren, dachten het roken van hun sigaretten ‘zachter’ en minder schadelijk zou zijn. De bewustwording over de technologie blijkt onvoldoende om ervoor te zorgen dat rokers er niet door misleid worden.” De onderzoekers concluderen: “Filterventilatie is misleidend voor rokers en het wordt tijd dat het verboden wordt.”

Strafzaak over sjoemelsigaretten afgewezen

In Nederland probeerden Anne Marie van Veen, Lia Breed en Rookpreventie Jeugd (RPJ), bijgestaan door advocaat Bénédicte Ficq een strafzaak tegen de tabaksindustrie te voeren die in belangrijke mate draaide om de sjoemelsigaret. Ze voerden aan dat de industrie de filterventilatie bewust heeft toegepast om de meetgegevens te kunnen beïnvloeden waardoor rokers veel meer verslavende en schadelijke stoffen binnenkrijgen dan wettelijk is toegestaan. De zaak werd echter afgewezen. Aan een inhoudelijke behandeling kwam het Hof in Den Haag niet toe. Ook een handhavingsverzoek bij de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit die is belast met de handhaving van de Tabakswet, liep spaak. De redenering is telkens dat de gebruikte meetmethode in de wet is vastgelegd en dat, hoewel de resultaten van die meetmethode niet deugen, het gebruik ervan niet verboden en dus niet strafbaar is.

Nederland kan het gebruik van de meetmethode niet zelfstandig aanpassen, omdat die is voorgeschreven vanuit de Europese Tabaksproductenrichtlijn.

Zaak naar Europees Hof

Op dit moment loopt er een door RPJ aangespannen zaak bij het Europees Hof. RPJ eist in die zaak dat de autoriteiten de volksgezondheid laten prevaleren boven de meetmethode die nu weliswaar in de Europese richtlijn is voorgeschreven, maar die ondeugdelijk is gebleken. Hoewel de WHO de huidige meetmethode inmiddels afwijst, lijkt de Europese Commissie vooralsnog niet voornemens van meetmethode te willen veranderen. Mogelijk brengt de uitspraak van het Europees Hof daar verandering in. Een advies van de advocaat-generaal van het Europees Hof in deze zaak wordt half juli verwacht.