Aan de veiligheid van voedselproducten worden in Nederland, op grond van EU-wetgeving, strenge eisen gesteld. Gek genoeg geldt voor tabaksproducten een aparte EU-richtlijn, die recent door de Europese Commissie is geëvalueerd. Daaruit blijkt dat de Commissie geen aandacht heeft voor de wijze waarop in deze richtlijn wordt gezorgd voor de bescherming van de rokende consument tegen schadelijke stoffen in sigaretten.

Door Rob Giebels

Recent publiceerde de Europese Commissie (EC) een voorgeschreven evaluatie van de Tabaksproductenrichtlijn EU2014/40 (TPD). Over dit rapport is veel te zeggen, wij beperken ons nu tot een voor Rookpreventie Jeugd (RPJ) belangrijk onderdeel: het meten van de schadelijke stoffen (teer, nicotine en koolmonoxide, kortweg TNCO) die een roker van een sigaret bij het inhaleren binnenkrijgt.

Precies over dit onderwerp loopt nu een zaak bij het Europees Hof van Justitie die door Rookpreventie Jeugd is aangespannen. RPJ eist in die zaak dat de autoriteiten de volksgezondheid laten prevaleren boven de meetmethode die nu weliswaar in de Europese richtlijn is voorgeschreven, maar die ondeugdelijk is gebleken. Artikel 3 van de richtlijn stelt de maximale emissies aan TNCO vast die de roker van een sigaret mag binnenkrijgen, artikel 4 legt de methode vast waarmee wordt gecontroleerd of de tabaksfabrikant zich hieraan houdt.

Al jaren is bekend dat de in artikel 4 voorgeschreven zogeheten ISO-methode simpelweg niet meet wat een roker aan TNCO binnenkrijgt. RPJ heeft jarenlang tevergeefs geprobeerd om de sigarettenfabrikanten hier via de strafrechter op aan te spreken. De strafrechter verwees naar de wetgever, in casu de Nederlandse Staat (en de EU).

Veel meer gif dan uit metingen blijkt

De kwestie kreeg nog extra relevantie door nieuw onderzoek van het RIVM waaruit nog eens onomstotelijk bleek dat de schadelijkheid van de geïnhaleerde rook vele malen groter is indien deze wordt gemeten met een door het Tobacco Laboratory Network (TobLabNet) van de Wereldgezondheidsorganisatie WHO ontwikkelde methode die veel beter het werkelijke rookgedrag simuleert.

Dit was voor staatssecretaris Blokhuis reden om, samen met twaalf andere lidstaten, de Europese Commissie in een brief te verzoeken om bij de herziening van de richtlijn de meetmethode aan te passen. In een brief aan de Tweede Kamer benadrukte de staatssecretaris nog eens het belang: “De afgelopen periode heb ik ook contact gehad met mijn Franse en Duitse collega’s en een aantal leden van het Europees parlement. In deze overleggen heb ik gesproken over het belang van het aanpassen van de meetmethode.”

Standpunt van de EC over de meetmethode

Voorafgaand aan de herziening moet de Europese Commissie de richtlijn evalueren en die evaluatie is onlangs gepubliceerd. Over de meetmethode neemt de EC het volgende standpunt in:

3.1. Emissies en meetmethoden (artikelen 3 en 4)

In de TPD zijn maximumemissieniveaus voor teer, nicotine en koolmonoxide vastgesteld, die volgens ISO-methoden moeten worden gemeten. De Commissie is krachtens artikel 4, leden 3 en 5, bevoegd om de methoden voor het meten van de teer-, nicotine- en koolmonoxide-emissies aan te passen op grond van de wetenschappelijke en technische ontwikkelingen of internationaal overeengekomen normen, en de door het FCTC of de WHO overeengekomen normen in het recht van de Unie op te nemen.

Op internationale fora, waaronder het FCTC19, werden methoden voor het meten van teer-, nicotine- en koolmonoxide-emissies besproken, met name de ISO-methoden en de Canadian Intense-rookregeling. De conclusie luidde dat er momenteel geen rookregelingen bestaan die het rookgedrag van mensen adequaat weergeven. Sindsdien zijn er geen nieuwe wetenschappelijke en technische ontwikkelingen die een wijziging van de voorgeschreven methode rechtvaardigen.

Iedereen weet dat de ISO-methode niet goed meet

Erger kan bijna niet. Het is ongelooflijk dat de Europese Commissie voorbijgaat aan wat inmiddels toch iedereen (tot de tabaksindustrie aan toe) weet, namelijk dat de ISO-methode niet meet wat gemeten moet worden, sterker nog, daarvoor ook nooit is bedoeld.

Er is wel een alternatieve methode, ontwikkeld door de WHO (TobLabNet SOP 1), gelijk aan de hierboven door de EC genoemde Canadian Intense-methode. Die is niet perfect – dat kan ook moeilijk, want wat een roker daadwekelijk inhaleert verschilt natuurlijk sterk per roker – maar wel in brede kring geaccepteerd als een simulatie die veel beter benadert wat een roker gemiddeld aan TNCO binnenkrijgt en dus volgens de richtlijn moet worden gemeten. Dit is ook het standpunt van het RIVM, in Nederland dé deskundige bij uitstek.

EU heeft eigen verantwoordelijkheid

In een voetnoot bij de evaluatie stelt de Europese Commissie dat een werkgroep van de FCTC (het WHO-kaderverdrag inzake tabaksontmoediging) de Canadian Intense- en TobLabNet-methode heeft onderzocht en schrijft dan: “Er is echter geen consensus onder de FCTC-partijen om de opname van de emissiemeetmethoden in de desbetreffende FCTC-richtsnoeren goed te keuren.”

Wat de Commissie hier overslaat is dat artikel 3 van de Tabaksproductenrichtlijn gewoon vaststaat en dat de maxima van de TNCO-waarden vastliggen. En ook dat het RIVM, daarin volop gesteund door WHO-TobLabNet, een op wetenschappelijk onderzoek gebaseerde visie heeft op de vraag welke methode het menselijk rookgedrag het beste benadert. Maar belangrijker nog: Europa heeft hier een eigen verantwoordelijkheid voor de volksgezondheid die niet gedelegeerd is (en ook niet gedelegeerd kan worden) aan de FCTC.

Het kan niet anders dan dat het standpunt van de Europese Commissie zal worden aangevochten door de Nederlandse regering en de andere twaalf lidstaten, die om goede redenen hebben gevraagd om een aanpassing van de meetmethode.

Wij zullen dit onderwerp intensief blijven volgen en komen nog terug op de andere onderdelen van het standpunt van de Commissie over de Tabaksproductenrichtlijn.