OPINIE
Volgens de Vereniging Nederlandse Sigaretten- en Kerftabakfabrikanten is het volume aan in Nederland verkochte sigaretten vorig jaar iets toegenomen. Het nieuws komt vlak na het bekendmaken van het Nationaal Preventieakkoord, waarin een aantal belangrijke antirookmaatregelen ontbreken.

Door Frits van Dam

In 2018 gingen 9,815 miljard sigaretten over de toonbank. Dat is een lichte stijging ten opzichte van 2017, toen er 9,808 miljard sigaretten werden verkocht. Dat meldde BNR Nieuwsradio in het programma Ochtendspits. BNR baseerde zich daarbij op cijfers van de Vereniging Nederlandse Sigaretten- en Kerftabakfabrikanten (VSK).
De VSK op zijn beurt baseerde zich op de accijnsmonitor, waarin de tabaksindustrie maandelijks publiceert hoeveel sigaretten en rooktabak er in Nederland omgezet wordt. Dit onderzoek wordt overigens gefinancierd door Philip Morris en vooral gebruikt om tegen accijnsverhogingen te lobbyen bij de overheid (zoals o.a. blijkt uit onze serie De Transparantiefiles). Overigens moet bij het getal van 9,815 miljard sigaretten nog 5,589 miljard aan sjekkies geteld worden, zodat het totaal aan sigaretten in Nederland in 2018 op ruim 15 miljard komt. 

Verslaving wint

De meeste sigaretten gingen in de zomermaanden over de toonbank. “Volgens Jan Hein Sträter, directeur van de VSK, houden rokers zich in januari nog volop aan hun goede voornemens, maar lijkt de verslaving het in de maanden erna toch te winnen van het goede voornemen,” schrijft BNR op haar website. 
Het nieuws komt net na het in november vorig jaar gepresenteerde Nationaal Preventieakkoord. Daarin staan antirookmaatregelen die middels polderen tussen verschillende organisaties tot stand zijn gekomen met als doel om in 2040 tot een rookvrije generatie te kunnen komen.
Vanaf 2025 mag er bij zorginstellingen, sportverenigingen en speeltuinen bijvoorbeeld niet meer gerookt worden, tabaksverpakkingen worden gestandaardiseerd zodat ze minder aantrekkelijk worden, rookstophulp komt in de basispakketten van alle zorgverzekeringen en per april 2020 wordt de accijns op tabak verhoogd zodat een pakje van 20 stuks 1 euro duurder wordt. Ook gaan supermarkten in 2020 tabak uit het zicht verkopen.

Geen zoden aan de dijk

Maar maatregelen die echt zoden aan de dijk zouden zetten om het tabaksgebruik terug te dringen, zoals het in één keer drastisch verhogen van de accijnzen, zijn uitgebleven. In het Preventieakkoord stond in eerste instantie dat de accijnzen zodanig verhoogd zouden worden dat in 2023 een pakje sigaretten 10 euro zou kosten, maar die maatregel is in de onderhandelingen aangepast. Verder is het Preventieakkoord onduidelijk over het ingrijpend inperken van het aantal verkooppunten, terwijl uit onderzoek van TabakNee is gebleken dat het aantal tabaksverkooppunten in het centrum van Amsterdam is verdrievoudigd.

Drastische maatregelen nodig

Longarts Wanda de Kanter reageerde op het BNR-nieuws op Twitter: “Toename verkooppunten, geen accijnsverhoging, geen handhaving leeftijd: over 20 jaar meer kanker.” Ze roept het ministerie van Volksgezondheid op om in actie te komen.
Die actie is dringend nodig: alleen drastische maatregelen kunnen het tabaksgebruik indammen. Het moet langzamerhand duidelijk zijn dat polderen niet werkt om een sterk verslavend product waar enorme commerciële belangen mee zijn gemoeid van de markt te krijgen. De overheid moet normgevend worden. Dat kan ze ook gezien de overweldigende support die er in de maatschappij is voor het nemen van drastische maatregelen.
Zolang de VVD het voor het zeggen heeft, zal er echter weinig drastisch gebeuren op het tabaksdossier.

Geen verrassing

De tabaksindustrie spint ondertussen garen bij het ‘polderen om tabaksgebruik te verminderen’. VSK-directeur Sträter laat met zijn reactie zien dat de fabrikanten gewoon rekenen op het verslavende karakter van hun producten: in januari hebben de rokers nog goede voornemens, maar dan wint de verslaving het. En dat verrast niemand. Tabaksfabrikanten hebben tabak door de jaren heen veel verslavender gemaakt door er allerlei stoffen aan toe te voegen zoals suikers, hoestdempers en ammoniak, dat ervoor zorgt dat nicotine sneller in de hersenen kan komen. Daarom zag advocaat Bénédicte Ficq bijvoorbeeld reden om aangifte te doen van doodslag en zware mishandeling door de tabaksindustrie.

Overheid aan zet

Een tabaksverslaving is hardnekkig en de gevolgen voor de volksgezondheid zijn groot. Vraag het aan Lia Breed die met COPD moet leven, vraag het aan Anne Marie van Veen die tegen longkanker vecht.
Op de aangifte die Bénédicte Ficq deed, besloot het hof dat niet de rechter maar de overheid aan zet is. Hoe lang gaat de regering nog wachten met het nemen van maatregelen die het tabaksgebruik direct en dringend zullen tegengaan?