Een ruime meerderheid van de Nederlanders is voor forse politieke maatregelen zoals accijnsverhoging en de beperking van tabaksverkoop tot speciaalzaken om het roken terug te dringen. Uit het nieuwste Peil-onderzoek van Maurice de Hond blijkt bovendien dat kiezers uit alle partijen hiervoor zijn. Goed nieuws voor staatssecretaris Blokhuis, die al aankondigde zich maximaal in te zetten tegen het roken.

Door Frits van Dam

Een groot deel van de Nederlandse bevolking is voor forse politieke maatregelen om het roken terug te dringen. Dat blijkt uit nieuw onderzoek van Maurice de Hond. Hij legde 2386 kiezers in zijn Peil-onderzoek van april 2018 vragen voor over maatregelen tegen tabaksgebruik. Dat deed hij eerder ook in mei 2016.

Roep om drastische maatregelen

Uit het onderzoek blijkt dat de roep om drastische maatregelen sterker is geworden: op alle vragen blijken nu meer kiezers vóór stevige maatregelen te zijn dan in 2016. Zestig procent van de Nederlandse kiezers is van mening dat de partij van hun voorkeur in haar verkiezingsprogramma moet opnemen dat de accijnzen op tabak sterk verhoogd moeten worden om het roken te ontmoedigen. Dat is een toename van 7% vergeleken met 2016. Opvallend is dat de jongeren in de leeftijdsgroep van 18- 24 jaar het sterkst voor verhoging van accijnzen zijn: maar liefst 73% is voor.
Een andere opvallende uitkomst is dat 63% van alle kiezers vindt dat de verkoop van tabak beperkt moet blijven tot tabaksspeciaalzaken en dus weg moet bij supermarkten en tankstations. Dit is een toename van 7% vergeleken met 2016.
Ook is een ruime meerderheid van 57% van de kiezers er nu voor dat de partij van hun voorkeur streeft naar stevige maatregelen om te zorgen dat het roken onder jongeren wordt ontmoedigd. In 2016 was dit nog 53%.

Mening kiezers over maatregelen om tabaksgebruik tegen te gaan, 2016-2018

Nieuw antirookbeleid

Staatssecretaris Blokhuis is op dit moment druk met het vormgeven van zijn antirookbeleid, vertelde hij in verschillende interviews (zoals hier in de radio-uitzending stand.nl). Dat mag ook wel, want in het regeerakkoord wordt er slechts in algemene termen over gesproken: ‘We steunen de doelstelling om te komen tot een rookvrije generatie en verhogen de tabaksaccijns.’

Tijdsplanning

Welke maatregelen heeft de overheid precies voor ogen om dat te bereiken? En belangrijker, wanneer is het zover: in 2030 of pas in 2040? Die tijdsplanning heeft immers invloed op welke maatregelen wanneer genomen zullen worden én hoe effectief die zullen zijn. Als de overheid bijvoorbeeld zou willen dat in 2040 minder dan 5% van de bevolking rookt, moet het aantal rokers ieder jaar met een procent omlaag en daar zijn flinke maatregelen voor nodig. De meest effectieve maatregelen heeft de overheid eerder in het IBO-rapport op een rijtje gezet: accijnzen substantieel omhoog en het aantal verkooppunten drastisch saneren (onderaan dit artikel staat een lijst van belangrijke antirookmaatregelen uit het rapport).

Hele kleine beetjes

Uit het regeerakkoord blijkt inderdaad dat het nieuwe kabinet de tabaksaccijnzen wil verhogen, maar met hele kleine beetjes. In vier jaar met maximaal 10%. Dat betekent grofweg dat een sigaret uiteindelijk twee cent meer gaat kosten. Het is niet waarschijnlijk dat er ook maar iemand is die daar zijn rokertje voor zal laten staan. De terughoudendheid van de overheid om over te gaan tot een drastische verhoging van de accijns op tabak komt doordat dit als ‘politiek niet haalbaar’ wordt ingeschat.

Aantal rokers stabiel

Uit het nieuwe onderzoek van De Hond blijkt ook dat het aantal rokers de laatste jaren vrijwel stabiel is gebleven. Net als in 2016 rookt 25% van de respondenten, waarvan 60% dagelijks. Het rookgedrag lijkt zich min of meer gestabiliseerd te hebben. De cijfers van De Hond uit 2016 komen goed overeen met de gegevens uit de kerncijfers roken van het Trimbos-instituut uit 2016 waaruit bleek dat 24,1% van de Nederlandse bevolking rookt.
Stevige maatregelen zijn daarom hard nodig als de staatssecretaris echt wil bewerkstelligen dat er een rookvrije generatie komt. Hij wordt daarin gesteund door een meerderheid van de kiezers van zowel oppositie- als coalitiepartijen. De belangrijkste klus voor Blokhuis lijkt dan ook om de angst voor zetelverlies bij de politieke partijen te overwinnen. Hij kan ze geruststellen met de resultaten van het onderzoek van De Hond: er is een groot én groeiend draagvlak onder kiezers vóór ingrijpende maatregelen tegen het roken.

De gegevens van de onderzoeken van De Hond kunt u hier inzien:

Onderzoek roken mei 2016 (verkiezingsprogramma's)
Onderzoek roken 2018 uitgebreide tabellen 

In het IBO-rapport wordt een aantal maatregelen genoemd, waarvan de effectiviteit is aangetoond:

• Rookverbod op scholen en schoolpleinen
• Rookverbod op de werkplek, in openbare ruimtes en in de horeca
• Rookverbod op terrassen, verbod op rookruimtes op werkplek en in horeca
• Aanbodregulering op basis van leeftijdsbeperking
• Aanbodbeperking door verkooplocaties te beperken
• Aanbodbeperking door verkooptijden te beperken
• Massamedia campagnes ter ondersteuning van rookverboden
• Massamedia campagnes ter ondersteuning van aanbodbeperking
• Accijnzen op tabaksproducten ter compensatie van schade aan derden
• Additionele tabaksaccijnzen om gebruik terug te dringen

Meer over het onderzoek van De Hond:
in de Telegraaf: Nederland wil fors meer belasting op sigaret
in het Algemeen Dagblad: Meerderheid Nederlanders wil tabak stuk duurder maken
op dutchnews.nl: Young Dutch adults back major hike in tobacco taxes to discourage smoking (Engelstalig)
op hln.be: Meerderheid Nederlanders wil tabak stuk duurder maken. En u?