OPINIE

Morgen wordt in de Tweede Kamer de begroting van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) besproken. Rookontmoediging is daar een belangrijk onderdeel van. De VVD-fractie hangt nog steeds het halfbakken liberale beginsel aan dat roken een vrije keus is en noemt het ontmoedigen ervan ‘betutteling’. Er lijkt geen begrip te zijn voor wat een tabaksverslaving feitelijk inhoudt. Gelukkig denkt de eigen achterban daar in meerderheid heel anders over. Ook prominente VVD’ers willen nu dat het roer om gaat.

Door Frits van Dam

Arme staatssecretaris Blokhuis: zijn Preventie Akkoord om tabaksgebruik terug te dringen is politiek kansloos zolang de VVD het voor het zeggen heeft in de coalitie. ‘Njet’ is tot nu toe de reflex op vrijwel alle voorstellen om roken verder te ontmoedigen. De VVD-woordvoerder op het tabaksdossier, Hayke Veldman heeft geen moeite met de meest afschuwelijke clichés over roken: “Hebben mensen straks het recht nog wel om iets ongezonds te doen?” vroeg hij zich onlangs af in de Telegraaf en “Wij betuttelen niet. Je bent vrij om te roken of drinken, als je dat wilt.”

Feiten

Dit soort uitspraken kun je alleen maar doen als je de feiten niet kent en je ogen sluit voor het lijden van patiënten met COPD of longkanker of een van de vele andere ziektes die je van tabaksgebruik kunt krijgen. Nicotine is qua verslaving vergelijkbaar met heroïne en cocaïne en is op termijn vele malen dodelijker én ziekmakender. Per jaar overlijden ruim 20.000 mensen aan de gevolgen van roken, 30% van alle kankersterfte in Nederland is het gevolg van roken. Veel patiënten die in een eindstadium van hun tabaksziekte zitten hadden er een lief ding voor over gehad als ze niet tabaksverslaafd waren geraakt.

Een ruime meerderheid

Toch is er licht aan de horizon. Uit onderzoek van Maurice de Hond blijkt dat de VVD achterban heel anders denkt over tabak dan de Tweede Kamerfractie. Een ruime meerderheid, van de VVD-kiezers vindt dat de accijnzen verdubbeld moeten worden, dat tabak uitsluitend nog verkocht mag worden in tabaksspeciaalzaken én dat tabak dus uit de supermarkten verdwijnt.

Ook VVD-prominenten roeren zich. Premier Mark Rutte (VVD) noemde in een praatprogramma sigaretten 'rotzooi' en 'troep'. De gemeente Amsterdam stelt zich te weer tegen het bedrog van de tabaksindustrie, een opzienbarende stap die mede op het conto is te schrijven van oud VVD-wethouder Eric van der Burg. Zijn collega VVD-wethouder Herbert Raat in Amstelveen wil dat die gemeente als een van de eerste in Nederland een rookverbod invoert in openbare ruimtes.

Schade doorberekenen

Aan het koor van prominente liberale anti-rokers is recent Ed Nijpels toegevoegd. Hij vindt dat de schade die roken veroorzaakt op de tabaksindustrie zelf verhaald moet worden: “Je berekent de schade door, of het nou sigaren, sigaretten, roken of rijden is,” zei hij tijdens een interview met EenVandaag. Dat is precies wat de Stichting Rookpreventie Jeugd en het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde (NTvG) beogen met hun plan voor een Tabaksverslavingsfonds dat gevuld moet worden door de tabaksindustrie.

Liberale clichés

De VVD fractie heeft sinds 2013 vier woordvoerders tabak versleten, die allemaal niet verder kwamen dan geijkte liberale clichés als ‘geen betutteling’ en ‘vrije keuze’. Daarbij vergeten ze dat als je eenmaal verslaafd bent, je niets meer te kiezen hebt. 
Veldman staat dus in een traditie van VVD tabakswoordvoerders die niets van het onderwerp (willen) begrijpen. Alleen wanneer de VVD-fractie luistert naar haar eigen achterban die wél stringente maatregelen tegen het roken wil, maakt het Preventie Akkoord van Paul Blokhuis enige kans. Helaas zie ik dat niet gebeuren met deze tabakswoordvoerder én het gebrek aan interesse voor het onderwerp tabak bij de VVD fractie.

Dit artikel verscheen in Trouw op 12 september 2018.