Meerdere steden zijn aan het onderzoeken of roken op straat, immers ook openbare ruimte, verboden kan worden. In Amsterdam is er al een rookvrije straat. Waarschijnlijk zullen er rechtszaken over gevoerd moeten worden om te controleren of de wet zo’n lokaal verbod toestaat. De beste kans tot verwezenlijking van een rook-straatverbod is te vinden in de milieuwetgeving.

Door de webredactie

Als het aan het Rotterdamse Erasmus Medisch Centrum, het Erasmiaans Gymnasium en de Hogeschool Rotterdam ligt dan wordt hun buurt, die uit twee straten bestaat, rookvrij. Dit meldt het AD. “Wij hebben last van rondslingerende peuken en denken aan de gezondheid van de 30.000 studenten, scholieren, patiënten en medewerkers die hier dagelijks zijn", licht Ahmet Olgun van de Hogeschool Rotterdam in een ander AD-artikel toe.

Blauwe bordjes

Blauwe bordjes waarop staat dat er niet gerookt mag worden moeten de studenten, patiënten, medewerkers en andere bezoekers van de Rotterdamse Zimmermanweg (bij metrostation Dijkzigt), de Wytemaweg en de hoek van Museumpark erop gaan wijzen dat er geen peuk meer opgestoken mag worden.
Ook in Groningen, Utrecht, Den Haag, Amstelveen, Nijmegen en Amsterdam wordt er gekeken naar mogelijkheden om roken op lokaal niveau te verbieden.

Eerste rookvrije straat

De Beverwijkstraat in Amsterdam-Noord heeft al borden hangen waarop staat dat er niet gerookt mag worden en is daarmee technisch gezien de eerste rookvrije straat van Nederland .
“Sinds 2004 heeft iedereen recht op een rookvrije werkplek, in 2008 kwam er een rookverbod voor horeca en in 2014 raakten ook kleine kroegen hun uitzonderingspositie kwijt. Anti-rookorganisatie Clean Air Nederland spande in 2017 een rechtszaak aan om rookruimten te verbieden, maar verloor. In hoger beroep kreeg de belangorganisatie alsnog gelijk, waardoor het kabinet per 2020 ook rookruimten gaat sluiten,” zet de Volkskrant op een rij en voegt daaraan toe dat het kabinet voornemens is om roken op terrassen te verbieden. “Nu volgt mogelijk ook een verbod op roken op straat.”

Juridisch mogelijk

De vraag is vooral of dat juridisch mogelijk is. Het staat niet expliciet in de Tabakswet dat gemeenten een rookverbod in de openbare ruimte kunnen instellen. Maar gemeenten kunnen wel via een Algemene Plaatselijke Verordening (APV) regels doorvoeren voor een bepaald gebied. Al stelt omgevingsrechtadvocaat Anita Nijboer in Trouw dat een APV altijd in dienst moet staan van ‘het gemeentelijk belang’ en vermoed zij dat een rookverbod daar niet toe behoort: “Een alcoholverbod tijdens evenementen of voetbalwedstrijden bijvoorbeeld weer wel: dat dient de openbare veiligheid. Veiligheid speelt niet bij tabaksrook.”

Snelste weg via politiek

Trouw schrijft dat gemeenten op basis van milieueisen hun verordening wel mogen aanpassen: “Die route lijkt dan ook het meest kansrijk. Uitlaatgassen schaden de publieke gezondheid, en passief meeroken met anderen zou een rechter daaronder kunnen rekenen.”
Maar daarvoor moeten er dus wel rechtszaken gevoerd worden, zodat de wet geïnterpreteerd kan worden en duidelijk wordt of een lokaal rookverbod stand kan houden.
Nijboer stelt in Trouw dat de snelste weg die van de politiek zal zijn: als het kabinet de Tabakswet aanpast om gemeenten het recht te geven zo’n lokaal rookverbod in te stellen, is dat het duidelijkst voor iedereen.

Handhaving

Dan is er nog ander probleem: hoe zit het met de handhaving? Wie gaat er boetes uitdelen als mensen het rookverbod op straat negeren? De Volkskrant schrijft dat in de gemeente Groningen de aanvrager van een rookverbod nu gevraagd wordt om “actief mee te werken aan het bekendmaken en het handhaven van het verbod”. De gemeente moet zelf eerst juridische ruimte krijgen om het verbod te handhaven.
Een woordvoerder van de gemeente Amstelveen waar men ook de mogelijkheden van een lokaal rookverbod onderzoekt, liet aan de krant weten dat ze nog niet weet hoe de “uitvoeringsorganisatie eruit gaat zien”.
Krijgen de politieagenten er kortom een extra taak bij? Of zal de Nederlandse Voedsel en Waren Autoriteit die is belast met de handhaving van de Tabakswet, straks de rookvrije buurten moeten gaan controleren en rokers aanspreken op hun gedrag? Haar team zou daarvoor dan wel grondig uitgebreid moeten worden.

Groot maatschappelijk probleem

Het wordt steeds duidelijker dat als roken uit het straatbeeld verdwijnt, het nog minder zichtbaar zal zijn in het openbare leven en daarmee met name jongeren minder zal verleiden. Ook zal de gezondheidsschade van meeroken verder worden ingeperkt. De ruime media-aandacht voor rookverboden in publieke ruimtes vestigen bovendien op een efficiënte manier de aandacht op een groot maatschappelijk probleem. Daar kunnen dure campagnes niet tegen op.