OPINIE
UPDATE 20-10-2018
Eén dag voordat de Tweede Kamer vergadert over de begroting van het ministerie van Volksgezondheid Sport en Welzijn is er ‘toevallig’ een nieuwe campagne gestart. ‘Nee-derland’ van Jan Roos wordt gesponsord door de Nederlandse Vereniging Sigaretten- en Kerftabakindustrie.

Door Frits van Dam

“Gestoord word je van de betutteling in Nederland” staat er op de website Nee-derland.nl. Je moet wel eerst even je geboortedatum invullen voor je toegang kunt krijgen tot het pamflet, dat met een gestrekt been ingaat tegen de betutteling van de overheid. De betutteling door de overheid (of de in het Engels veelgebruikte term ‘Nanny State’) werkt veel mensen op de zenuwen: ze willen zelf bepalen wat ze met hun leven doen. Australië wordt beschouwd als het schoolvoorbeeld van een ‘nanny state’, waar de overheid zo veel mogelijk alles voor de individuele burger tracht te regelen. Overigens wel met één zeer positief gevolg: het aantal rokers is daar ongeveer het laagste ter wereld.

Keuzevrijheid

De tabakslobby probeert al jaren het idee te verspreiden dat het tegengaan van roken de keuzevrijheid van consumenten zou belemmeren. Een boodschap waar ze vaak rechtse partijen mee voor haar karretje hoopt te spannen (zoals in Nederland de VVD en de PVV), zodat die zich onder het motto van ‘(keuze)vrijheid’ tegen anti-rookmaatregelen zullen keren.
Maar juist bij een verslaving is er géén sprake meer van keuzevrijheid. Tachtig procent van de rokers zegt dat als ze daadwerkelijk de keuze had, ze met haar verslaving zou willen stoppen, maar dat het hen niet lukt. De reden: wie verslaafd is, verliest zijn keuzevrijheid.

Boegbeeld

Jan Roos, bekend van zijn brutale GeenStijl-filmpjes, werpt zich op als het boegbeeld van een nieuwe antibetuttelcampagne Nee-derland. Het invullen van een geboortedatum op de website moet direct duidelijk maken dat Roos zich richt op mensen van 18 jaar en ouder.
Daar staat Jan Roos dan, met een speen in zijn mond naast de koeienletters ‘Je bent mijn moeder niet’. In het bijbehorende filmpje spreekt hij vooral mensen die het allemaal met hem eens zijn en wordt staatssecretaris Paul Blokhuis ‘staatsbetuttelaar’ genoemd. De campagne richt zich tegen allerlei soorten op handen zijnde verboden of regels, vooral samenhangend met tabaksgebruik. Henk Krol (50Plus) en Fleur Agema (PVV) mogen hun zegje doen. En o wonder, zij zijn het met Roos eens: de overheid betuttelt veel te veel. Roos vindt het belachelijk dat sigarettenpakjes er straks allemaal hetzelfde uit gaan zien.

Voorkomen

Roos heeft kennelijk niet door dat antirookmaatregelen er in eerste instantie op gericht zijn om te voorkomen dat jongeren gaan roken. Bijvoorbeeld omdat onaantrekkelijke pakjes tabaksproducten minder verleidelijk maken. De meeste mensen die roken zijn daarmee begonnen op het schoolplein, toen ze nog niet in staat waren de langetermijngevolgen van jarenlang roken te overzien. Volwassenen kunnen er nog altijd voor kiezen om een pakje sigaretten te halen en met roken te beginnen. Wat dat betreft zou Roos dus niet zo hoog van de toren moeten blazen: hij heeft als volwassene nog altijd de keuzevrijheid om met een dodelijke rookverslaving te kunnen starten.
Verderop in de site Nee-derland.nl komt de aap uit de mouw: “Mijn vrienden van de VSK (Vereniging Nederlandse sigaretten- en Kerftabakfabrikanten) ik verzin het niet!) zijn ook he-le-maal klaar met overheidsgetut, en betutteling. Daarom steunen zij mij en betalen zij mij. Dus ja, de deal is dat zij hier even mogen zeggen wat zij vinden van overheidsbetutteling.”

Betaald door tabaksindustrie

Doorgaans is de industrie tegen alle maatregelen die wetenschappelijk aangetoond werken bij het ontmoedigen van roken. Die kosten hen immers hun klanten. Hier zegt de VSK (met onder haar leden drie van de vier grootste tabaksindustrieën British American Tobacco, Imperial en Japan Tobacco International, maar niet Philip Morris – die komt later in dit stuk nog aan bod) dan ook niet blij te zijn met rookvrije ruimtes, gestandaardiseerde verpakkingen en een mogelijke accijnsverhoging.
Hoewel de site zich ogenschijnlijk richt tegen de de overheid als Nanny State in het algemeen, is het de tabaksindustrie die erachter zit. Ze hoopt op deze manier antirookmaatregelen tegen te kunnen houden. De site Nee-derland.nl is niet op naam van Roos geregistreerd, maar op naam van de VSK.

Onderuit halen

Niet geheel onverwachts stuurt de VSK een persbericht rond waarin staat dat ze de door haar gefinancierde campagne van Roos steunt: “Net als Jan Roos vinden wij dat volwassen Nederlanders steeds vaker en steeds meer worden beperkt in hun vrijheid.” Het doel van het steunen van Roos’ kruistocht tegen overheidsbetutteling van volwassenen lijkt dan ook het onderuithalen van maatregelen die erop zijn gericht jongeren te beschermen tegen het roken.

Philip Morris pikt graantje mee

Hoewel Philip Morris (PMI) géén lid is van de VSK, probeert de Marlboro-producent publicitair ook een graantje mee te pikken van de fopspeen van Jan Roos. PMI stuurt persberichten rond naar krantenredacties om hen er eerst op te wijzen dat de campagne Nee-derland is begonnen. Daarbij plaatst ze een statement dat Philip Morris géén deel van de campagne uitmaakt omdat de Marlboro-producent de overheid van harte steunt bij het verder ontmoedigen van het roken.
PMI maakt maar gelijk van de gelegenheid gebruik om reclame te maken voor zichzelf, omdat ze sinds een jaar probeert zich als antirookactivist te profileren door te stellen dat ze het roken (waar ze nog altijd haar brood mee verdient) de wereld uit wil helpen. Dat wil ze natuurlijk niet echt: ze wil dat iedereen die nu nog rookt overstapt op haar alternatieve tabaksproduct IQOS, waar ook tabak in zit en dat ook slecht voor de gezondheid is, zodat ze alsnog kan blijven profiteren van de nicotineverslaving van haar klanten. En verder gaan ze natuurlijk onverstoord door met de verkoop van hun gewone sigaretten. Ook in ontwikkelingslanden, waar minder strenge regels gelden dan in het Westen, wordt nog altijd gepoogd het roken van gewone tabak de wereld in te helpen.

Herhaling

Eerder is al aangetoond dat tabaksfabrikanten hun lobby rond alternatieve tabaksproducten ook gebruiken om anti-rookmaatregelen van de overheid te ondermijnen.
Jan Roos’ actie is dan ook een herhaling van een aloude strategie om vlak voor een vergadering over de begroting van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport nog wat Kamerleden te beïnvloeden en antirookmaatregelen tegen te houden. Die zijn echter hard nodig om jongeren te behoeden voor de gevaren van een tabaksverslaving.

UPDATE 20-10-2018

In het tv-programma Pauw vroeg Jeroen Pauw aan Jan Hein Sträter, voorzitter van de Vereniging Nederlandse Sigaretten- en Kerftabakfabrikanten (VSK), naar de inzet van Jan Roos voor de deze week gelanceerde reclamecampagne Nee-derland. De VSK heeft hem, zo blijkt nu, voor 42.000 euro ingehuurd om met ‘Nee-derland’ de boer op te gaan en te strijden tegen overheidsbetutteling. Sträter maakte duidelijk dat ze Roos hebben verzocht om onderwerpen die over roken gaan toe te voegen aan zijn campagne.
Volgens Sträter zijn de reclameteksten die daarbij horen ‘een coproductie’, met andere woorden: de VSK zit bovenop alles wat Roos de wereld in slingert. “Het is zijn campagne, maar we hebben hem gevraagd: wil je binnen die campagne aandacht besteden aan onderwerpen die ons speciaal raken in dat preventieakkoord.”
Er kwamen advertenties in De Telegraaf voor Nee-derland en inmiddels heeft Roos zich in de Volkskrant ook weer uit mogen spreken over deze actie. Hij noemt zich ‘De slechtste tabakslobbyist van Nederland’, omdat hij mensen oproept vooral niet te gaan roken. En daar zijn die nieuwe regels nou net voor bedoeld: dat jongeren er niet meer mee zullen beginnen.