Philip Morris heeft al haar kaarten ingezet op de IQOS, een apparaatje dat tabak niet verbrandt maar verhit, waardoor het gebruik volgens de tabaksfabrikant minder schadelijk voor de gezondheid zou zijn dan gewone sigaretten. Prof. Stanton Glantz bestudeerde de gegevens van de sigarettenfabrikant over de IQOS en ontdekte dat Philip Morris zelf aantoont dat die bewering niet klopt.

Door de webredactie

“Als tabak wordt verbrand ontstaan er ultrafijne deeltjes die nicotine diep de longen van rokers inbrengen waar ze geabsorbeerd worden en snel in de hersenen terecht komen. Die verbranding levert giftige chemicaliën op die ziekte veroorzaken.” Dit schrijft Stanton Glantz, professor in de geneeskunde aan de University of California op de website The Conversation, een onafhankelijke bron van nieuws en opvattingen van de academische- en onderzoeksgemeenschap.

Minder schadelijke producten

Al in de jaren vijftig was bekend dat roken kankerverwekkend was. De tabaksindustrie probeerde die waarheid zo lang mogelijk van het grote publiek weg te houden door wetenschappers te betalen om studies met andere uitkomsten te genereren. Toen eenmaal algemeen bekend werd dat roken dodelijk was, probeerden miljoenen mensen te stoppen, hoe moeilijk dat ook was.
De tabaksfabrikanten doen ondertussen hun uiterste best om deze klanten te behouden door ze over te laten stappen op minder schadelijke producten en ze zijn dan ook al sinds de jaren ’60 bezig met het ontwikkelen daarvan. Een van die (zeer recente) producten is de IQOS, een apparaatje van Philip Morris waarin tabak niet verbrand maar verhit wordt tot ongeveer 350 graden Celsius (ter vergelijking: een gewone huishoudoven gaat nooit veel verder dan 280 graden). Volgens de Marlborofabrikant is het daardoor minder schadelijk voor de gezondheid dan het roken van een gewone sigaret.

Van de daken geschreeuwd

Philip Morris heeft met flinke marketingcampagnes van de daken geschreeuwd dat ze het liefst ziet dat de gewone sigaret verleden tijd is en rokers overstappen op deze volgens hen minder slechte variant. Het ging in grote krantenkoppen de hele wereld over. De zo goed als leegstaande Philip Morris fabriek in Bergen op Zoom wordt zelfs weer met een flinke lading nieuwe werknemers uitgebreid om ook daar de IQOS (of producten daarvoor) te gaan produceren.

Geen toelatingssysteem

In Nederland is er geen toelatingssysteem voor nieuwe tabaksproducten. De industrie kan dus vrijelijk nieuwe waar op de markt brengen en zo een experiment met de gebruikers ervan uitvoeren. Wel kijkt de overheid nu naar aanleiding van een motie van de Tweede Kamer of een dergelijk toelatingssysteem systeem er toch niet moet komen. Maar voor de IQOS is dat te laat: die heeft zelfs al zijn eigen winkel in Amsterdam.

Langetermijneffecten

Over de effecten van het gebruik op lange termijn van de IQOS is, net als bij sigaretten destijds, niets bekend. Over twintig jaar weten we pas of mensen inderdaad minder schadelijke gevolgen ondervinden van het gebruiken van dit product.
Ex-staatssecretaris van Rijn was wel kritisch over het product en heeft het RIVM gevraagd er onderzoek naar te doen.

In de Verenigde Staten gaat het er anders aan toe. Daar moet de Food and Drug Administration (FDA) toestemming geven voor het op de markt brengen van een nieuw tabaksproduct. Alleen als het is bewezen dat de IQOS inderdaad minder schadelijk is voor de gezondheid dan gewone sigaretten. Daarbij is het de vraag wat ‘minder schadelijk’ precies inhoudt: hoeveel doden vindt de FDA acceptabel voor een nieuw product? Als er bijvoorbeeld in plaats van 20.000 mensen, 10.000 mensen longkanker krijgen van een product is dat een significant verschil. Maar betekent dat dat als de FDA de IQOS daarom goedkeurt, die 10.000 longkankers voor lief worden genomen?

Alle vertrouwen

Philip Morris heeft er in ieder geval alle vertrouwen in en diende in mei van dit jaar een enorme aanvraag in, die de FDA (dat zijn ze bij wet verplicht) gedeeltelijk openbaar heeft gemaakt op haar website. Professor Stanton Glantz heeft de informatie in die aanvraag geanalyseerd.
“Tot mijn grote verrassing vond ik (en dat heb ik de FDA ook verteld) dat Philip Morris’ eigen aanvraag laat zien dat er geen statistisch verschil is in de schade die IQOS producten veroorzaken bij Amerikaanse burgers ten opzichte van gewone sigaretten.” Ook zegt hij: “Net als bij gewone sigaretten (en e-sigaretten) maakt IQOS gebruik van ultrafijne luchtdeeltjes om de nicotine af te leveren. Die deeltjes veroorzaken hart- en longziekten.” De schadelijkheid van die deeltjes neemt niet evenredig af als het volume ervan afneemt, legt Glantz uit. Dus ook als er lagere hoeveelheden worden geïnhaleerd, zijn die schadelijk.
Bovendien, stelt Glantz, blijkt uit onafhankelijk onderzoek dat er meer deeltjes vrijkomen dan Philip Morris suggereert. Een recent Japans onderzoek bevestigde dat ook al.

Studies

De studies die Philip Morris bij haar aanvraag heeft ingediend om haar claim te bewijzen zijn vooral uitgevoerd op dieren. Maar er zit ook een test bij die dokters gebruiken om het effect ervan op mensen te meten. Daaruit blijkt volgens Glantz dat er geen verschil is in effect op de gezondheid tussen de IQOS en gewone sigaretten.
Omdat in feite uit Philip Morris’ eigen test blijkt dat de IQOS niet minder schadelijk is dan de gewone sigaret, vindt Glantz dat de FDA de aanvraag moet afwijzen.

Niet volledig

Eerder dit jaar riepen een aantal onderzoekers van de University of California de FDA op om überhaupt niet over te gaan tot beoordeling van de IQOS, omdat Philip Morris niet volledig was in de toxicologische gegevens die ze aan had moeten leveren.

Glanz vond in de documentatie van Philip Morris in ieder geval wel één mededeling die klopt: “De beste manier om de risico’s op aan tabaksgebruik gerelateerde ziektes terug te brengen is om volledig te stoppen met tabaksgebruik.” Maar, stelt Glantz, dat is het laatste wat de tabaksfabrikant wil: “Als mensen dat zouden doen, zou Philip Morris niets meer aan ze verdienen.”