OPINIE

Staatssecretaris van Rijn zegt bezorgd te zijn over de gezondheidsschade voor gebruikers van de heatstick. Maar de consument waarschuwen door middel van afschrikwekkende plaatjes, zoals gebruikelijk bij andere sigaretten, doet hij niet.

Door Frits van Dam

Op 20 juni werden door de Kamerleden Carla Dik-Faber (CU) en Nine Kooiman (SP) vragen gesteld over de iQOS, het nieuwe tabaksproduct van Philip Morris. Het betreft een apparaatje waarin speciaal daarvoor geprepareerde sigaretten, heatsticks, moeten worden gedaan. De nieuwe technologie zorgt er voor dat tabak niet verbrand wordt maar verhit. Volgens de fabrikant zelf is de heatstick daardoor veel minder schadelijk dan een gewone sigaret.

Kankerverwekkende stoffen

Kamerleden Dik-Faber en Kooiman vroegen aan staatssecretaris van Rijn of hij op de hoogte was van een wetenschappelijk onderzoek waaruit naar voren kwam dat de heatstick nog altijd kankerverwekkende stoffen bevat. Ook informeerden ze naar de voortgang van het onderzoek naar een mogelijk autorisatiesysteem voor nieuwe tabaksproducten. Eerder besloot een Kamermeerderheid via een motie de staatssecretaris te vragen dat onderzoek op te starten. Achterliggende gedachte hierbij was dat het zinniger lijkt om net als nu al gebruikelijk bij nieuwe voedingsmiddelen, eerst te bepalen of een product veilig is voor het in de winkel mag komen te liggen. Anders moet er steeds achteraf, als het kwaad al is geschied, actie ondernomen worden.

Lange termijn

Staatssecretaris van Rijn beantwoordde de vragen binnen drie weken, ongekend snel. “Ik ben op de hoogte dat de Heatstick kankerverwekkende stoffen bevat. Ik blijf dit zorgelijk vinden. Het komt omdat er tabak in zit.” Hij heeft het NVWA gevraagd om er onderzoek naar te doen en daarbij laat hij de claims van de tabaksfabrikant voor wat ze zijn. Wel spreekt hij zich al uit over de aard van de onderzoeken die tot nu toe naar de Heatstick gedaan zijn en hij legt daarbij feilloos de vinger op de zere plek: in de onderzoeken van de industrie is geen rekening gehouden met de schadelijke effecten van het gebruik van de heatstick op lange termijn.

Diskwalificatie

Dat is een serieuze diskwalificatie van de uitkomsten van de ‘onderzoeken’ van de tabaksfabrikant. Ook bij het roken van gewone sigaretten kan het tot wel 20 jaar duren voordat gezondheidsklachten optreden.
Philip Morris kan niet zo lang wachten en wilde haar investering vast terug gaan verdienen. De Heatstick is daardoor nu al te koop op de Nederlandse markt. Daardoor weten we pas op z'n vroegst over twintig jaar weten of de claims die de fabrikant nu maakt daadwerkelijk op feiten berusten. Wie dan (nog) leeft, wie dan zorgt, lijkt Philip Morris te denken.

Verborgen

De opstelling van de fabrikant verbaast niet. In het verleden hebben tabaksfabrikanten geprobeerd om zo lang mogelijk verborgen te houden dat zij al wisten dat roken kankerverwekkend was, maar met allerlei marketingcampagnes toch zoveel mogelijk mensen aan het roken probeerden te brengen. Een toelatingssysteem voor de introductie van nieuwe tabaksproducten, zoals dat al wel gehanteerd wordt voor geneesmiddelen en voedingsproducten, had de consument kunnen beschermen tegen het gevaarlijke experiment dat nu met hen plaatsvindt. De afwezigheid ervan wreekt zich nu. 

Wellicht dat een toetsing voorafgaand aan het op de markt brengen van nieuwe tabaksproducten er nu toch komt. Van Rijn heeft in de antwoorden op de Kamervragen en later in een brief aangegeven dat zijn departement de juridische mogelijkheden bestudeert.

Afschrikwekkende afbeeldingen

De Kamerleden vroegen ook naar de mening van de staatssecretaris over het gegeven dat op pakjes heatsticks geen afschrikwekkende afbeeldingen staan. In zijn antwoord vaart de staatssecretaris blind op de Nederlandse Voedsel en Waren Autoriteit (NVWA), die toezicht houdt op de naleving van de verpakkingsregels voor tabaksproducten.
De NVWA heeft aangegeven dat op basis van de gegevens die op dit moment voorhanden zijn, de heatstick een rookloos tabaksproduct is. Daarmee schaart zij de heatstick in feite onder de e-sigaretten, met als gevolg dat op grond van de Tabaks- en rookwarenregeling alleen de gezondheidswaarschuwing “Dit tabaksproduct schaadt uw gezondheid en is verslavend” op de verpakking dient te staan. Maar een afschrikwekkende afbeelding is niet verplicht.

Curieus

Het argument van NVWA dat de heatstick een rookloos product is én het feit dat de staatsecretaris die argumentatie overneemt, is curieus Er komt wel degelijk tabaksrook uit het iQOS apparaatje, die door de roker wordt geïnhaleerd. De staatssecretaris zegt nota bene zelf "Ik ben op de hoogte dat de heatstick kankerverwekkende stoffen bevat. Ik blijf dit zorgelijk vinden. Het komt omdat er tabak in zit."
De kankerverwekkende stoffen kunnen nergens anders in zitten dan in de rook die het apparaat produceert. Het is immers niet aannemelijk dat de gebruiker de tabak opeet. Er is dus helemaal geen sprake van een rookloos product, zoals het NVWA meent.
Blijkbaar heeft de NVWA bij haar oordeel uitsluitend gebruik gemaakt van de gegevens van Philip Morris zelf. Zij beweren namelijk dat er damp uit het apparaat komt en geen rook. Maar die claim wordt in het wetenschappelijk artikel dat is gepubliceerd in JAMA onderuit gehaald. Er komt aantoonbaar giftige tabaksrook uit het apparaat.

Allerminst onschuldig

De conclusie kan geen andere zijn dan dat op basis van de gegevens die nu voor handen zijn er geen sprake is van een rookloos product en dat afschrikwekkende plaatjes volgens de Tabaks- en rookwarenwet ook voor dit product verplicht moeten worden gesteld. De staatssecretaris kan niet anders dan de NVWA vragen haar standpunt te herzien enPhilip Morris te verplichten afschrikwekkende plaatjes op de pakjes heatsticks te zetten. De heatstick ís geen rookloos tabaksproduct en dus moeten er, zoals vastgelegd in de Tabak en rookwarenwet, afschrikwekkende plaatjes op de verpakking komen te staan. Op die manier wordt het voor de consument glashelder dat de Heatstick allerminst een onschuldig product is.