Sinds maart van dit jaar publiceert de Rijksoverheid e-mails en brieven van de tabakslobby op haar website, zodat ze transparanter kan zijn over haar contacten met de tabakslobby. Maar telefoonverkeer en ontmoetingen op bijvoorbeeld recepties blijven geheim. In de Transparantie Files nemen we de vrijgegeven documenten systematisch onder de loep.
Aflevering 3: Japan International stopt met Green Deals.

Door de webredactie

Per 7 maart publiceert de Rijksoverheid op haar website brieven die binnen zijn gekomen van de tabakslobby. De openheid over het contact met de tabaksindustrie is voortgekomen uit het plan dat het Ministerie van Volksgezondheid opstelde om het internationale antirookverdrag FCTC na te komen. De rechtszaak die de Stichting Rookpreventie Jeugd tegen de Staat aanspande omdat de overheid het verdrag niet na zou komen, stond aan de basis van dit plan.
In het FCTC-verdrag is vastgelegd dat de overheid geen contact met de tabaksindustrie mag hebben als zij antirookbeleid aan het maken is. Alleen nadat het beleid is vastgesteld mag de overheid contact met hen opnemen om technische zaken door te nemen. Maar dat wil niet zeggen dat de tabakslobby geen pogingen onderneemt om de overheid toch tot contact te verleiden.

Accijnsverhoging

Sinds de laatste aflevering van de Transparantie Files in juni, zijn er slechts drie nieuwe brieven binnengekomen van de tabaksindustrie, wat vooral doet vermoeden dat de lobby zich niet meer zo zeer op papier of per mail afspeelt. Toch zijn de documenten interessant. Er zijn twee brieven die de overheid bang moeten maken voor een accijnsverhoging (een belangrijk onderwerp voor de industrie zoals al bleek uit deel 1 van deze serie). Een flinke accijnsverhoging is een van de effectiefste middelen is om roken te ontmoedigen. Daarom is eerst het Platform Verkooppunten Tabak weer in de pen geklommen. Het Platform bestaat uit de verkopers van tabak, zoals branchevereniging van de tabaksdetailhandel NSO, de vereniging voor de supermarkten CBL, de vereniging van de sigarettenautomaten TZN en de benzinepomphouders Béta, allen onder aanvoering van de Haagse toplobbyist, D66’er Frans van Drimmelen. Het platform nam de verschillende verkiezingsprogramma’s door en men is zich een hoedje geschrokken: “Ook dit jaar moet het kabinet voor haar begroting en belastingplan 2017 een meerderheid halen in de Eerste Kamer. Daartoe zal het kabinet ook met oppositiepartijen in onderhandeling moeten treden om die meerderheid veilig te stellen. Nu is gebleken dat in de tegen-begrotingen van D66 en ChristenUnie wensen tot wijziging van het kabinetsbeleid zijn opgenomen die voor 100 miljoen euro gedekt worden door wederom een verhoging van de tabaksaccijns.”
Volgens het Platform zorgt een accijnsverhoging er alleen maar voor dat bussen vol mensen van heinde en verre komen om over de grens goedkopere sigaretten te kopen. En daarom zou de overheid geen accijnsverhoging in moeten voeren: slecht voor de winkeliers.

Twee dagen voor deze brief ontving het ministerie van Financiën een email van Accijnslek, een monitor, opgezet door twee leden van het Platform Verkooppunten tabak: de NSO en TZN. Accijnslek is opgericht met financiële hulp van de tabaksindustrie. Hier wordt aan de hand van cijfers van de industrie bijgehouden hoeveel accijns de overheid binnen krijgt. Hun boodschap is steevast hetzelfde: de opbrengst is nooit wat de overheid verwacht, omdat de consument naar het buitenland gaat voor goedkope tabak. Deze email eindigt dan ook met: “De accijnsverhoging was dus weer te hoog en het verschil met België weer te groot. Dus consumenten nemen letterlijk een andere route.”
Of en in hoeverre de overheid luistert naar deze onheilspellende schrijfsels is onduidelijk. In ieder geval lijkt de overheid niet op de email en de brief gereageerd te hebben.

Green Deals

Ten slotte is er ook heuglijk nieuws te melden. Het laatste vrijgegeven document is een gespreksverslag van een afspraak van een ambtenaar met Japan International Tobacco. Normaal gesproken zijn dat soort afspraken verboden als de overheid antirookbeleid wil maken, maar in dit geval ging de afspraak over Green Deals (afspraken over de Rijksoverheid en andere partijen over duurzaamheid) . Eerder werden er namelijk Kamervragen gesteld naar aanleiding van onthullingen op deze website over de samenwerking tussen de overheid en de tabaksindustrie in Green Deals, specifiek bij de actie Schone Stranden. Japan International Tobacco financiert een deel van deze peuken-opraap-actie en hoopt zo ‘good will’ te kweken bij de overheid en het grote publiek. Dat is een bekende strategie die tabaksfabrikanten hanteren om af te leiden van hun ‘core business’: geld verdienen aan een verslavend en ziekmakend product.
Het verslag, overigens zeer summier met slechts zes regels tekst, bevat een heuglijke boodschap die u hier integraal kunt lezen: “Op 13 april 2016 heeft de Staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu aan de Tweede Kamer laten weten dat zij gaat onderzoeken hoe de Green Deal Schone Stranden kan worden voorgezet zonder dat JTI International Company BV als partij betrokken is. Naar aanleiding van deze reactie is in dit gesprek gevraagd aan JTI International Company BV om vrijwillig haar participatie op te zeggen in de Green Deal Schone Stranden. JTI International Company BV heeft daarop aangegeven dat zij haar participatie zal beëindigen.”
Dat is maar goed ook.

Lees hier de andere afleveringen uit deze reeks:

Deel 1: Lobby tegen accijnsverhoging
Deel 2: VWS ontvangt tabakslobbyisten TNLT
Deel 4: Ministeries hebben vrijgegeven documenten nog niet op orde
Deel 5: De geveinsde zorgen van de tabaksindustrie over de Nederlandse schatkist
Deel 6: Imperial Tobacco pleit voor accijnsverhoging heatsticks
Deel 7: Het ministerie van Financiën overtreedt het FCTC-verdrag